Бярпа, эенезис
42
1.Мифик заман
2.Емприк - тарихи заман
Гядими-замани
Гядими-зати
Шаирин вердийи изащата диггят йетирсяк Е.М.Меле-
тинскинин «мифик заман» анлайышы щаггында сюйлядикляри иля
цст-цстя дцшян гянаятляри эюрмямяк мцмкцн дейил:
«Гядим ики ъцрядир. Бунлардан бириси затян гядимдир
(«гядими-зати»), йяни о юз варлыьы етибариля башгасына
мющтаъ дейилдир.
Фцзули мифолоэийаны «танры елми» кими эютцрцб шярщини
вермишдир: : «Елм ики ъцрдцр: бириси, Щцзури - йяни билдирмя
васитясиндян асылы олмайан елмдир (Шаир бялкя дя мифик
эюрцшлярдян, ясатирлярдян доьан билэиляри нязярдя тутур).
Мясялян, Танрынын бцтцн мяфщумлар щаггындакы елми
(дцнйа модели, заман вя мякан щаггындакы мифик мялу-
матлар) вя йахуд бизим юз варлыьымыз (илк инсанын йаранма-
сы барядяки мифляр) щаггындакы елмимиз белядир. Диэяри
Щцсули, йяни васитядян асылы олан елмдир. Мясялян, бизим
бязи шейлярин мащиййятляри щаггындакы елмимиз белядир. Бе-
ля
бир елмя билик дя дейилир; чцнки бу елмин бир билдиряня
ещтийаъы вардыр». Шаир дцзэцн олараг инсанын топладыьы щяр
ъцр мялуматы, йахуд мцхтялиф йолларла, васитялярля ялдя
олунан биликлярин щамысыны елм щесаб етмир, конкрет шякилдя
«кцллиййаты вя мцряккяб шейляри дярк етмяйи», «тяфяррцат
вя йахуд садя шейляри анламаьы», дцнйадакы варлыгларын
мащиййятиня вармаьы ясл билик (мярифят) вя елм сайыр:
«Демяк олмаз ки, тяфяррцатын дярк едилмяси билийя (мярифя-
тя) хасдыр, беля бир билик танрыйа мянсуб едилмязся, бу ня-
тиъя чыхыр ки, эуйа танры тяфяррцаты дярк етмир; бу, философла-
рын фикридир. Щалбуки, танры кцллиййатла бирликдя
вя ейни за-
манда айры-айры тяфяррцатын билийиндян асылы олмадан,
щяртяряфли олараг дярк едир. Щямчинин (бязиляри) демишляр
ки, тяфяррцатын дярк едилмяси иля кцлли бир мяфщум да дярк
едилир; чцнки кцлли мяфщум щямин мяфщумун тяфяррцатынын