Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет18/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
37 
бярпа етсяк, бюйцк бир хязиняни батаглыгдан чыхармыш ола-
рыг. Азярбайъан мифлярини юзцндя якс етдирян гайнаглар 
олдугъа чохдур. Щятта онлары системляшдириб груплашдырмаг 
мцмкцндцр. Беляликля, Азярбайъан мифлярини илкин ядяби-
тарихи абидялярдя, дини китабларда, археоложи газынтыларын йе-
кунларында, дини тясяввцрлярдя, йурдумузун гядим тарихи
мядяниййяти вя етнографийасына аид йунан, яряб, Иран, щинд 
вя Чин мянбяляриндяки мялуматларда, наьыл, дастан, яфсаня 
вя башга фолклор гайнагларында, йазыйа алынмыш гящря-
манлыг епосларында, классик ядябиййатда вя гядим дювр 
шаир, философ вя мцтяфяккирляримизин ясярляриндя, дцнйа 
халгларынын мифолоэийасыны тядгиг едян Авропа вя Асийа 
алимляринин тядгигатларында, XIX-XX яср рус вя Азяр-
байъан мятбуатында, Азярбайъан фолклоршцнасларынын 
арашдырма вя топлуларында, халг ритуал вя инанъларында ах-
тармаг лазымдыр. 
Мифлярин Азярбайъан халгынын улулуьуну, дцнйанын илк 
сакинляри сырасында дурдуьуну эюстярян илк инсан мяскянля-
риндя (Азых маьарасы, Гобустан гайалыглары вя с.) йаранма-
сы шцбщясиздир. Орадакы дашлар, гайалар улу бабаларымызын ян 
яски ритуалларынын, култларынын шащидляридир. Шащид гайаларын 
бир нечясинин цстцндя ибтидаи яъдадларымызын ялляри иля йону-
лан эцняш, инсан, щейван шякилляри вя гярибя фигурлар, 
нахышлар бу эцнядяк горунуб сахланмышдыр. Улу яъдадлары-
мыз рясмляри гайалара ъызмагла мцхтялиф мифляри щямишялик 
йашатмышлар.
Илкин ядяби-тарихи абидялярдя, дини китабларда, археоложи 
газынтылар заманы тапылан мцхтялиф мяишят яшйаларынын, силащ 
вя сурсатларын цстцндя миф мотивлярини якс етдирян ишаря, 
нахыш вя график шякилляря тясадцф олунур ки, онларын миф си-
стемляринин бярпасында бюйцк ящямиййяти вардыр. Бу ишаря-
ляр няня-бабаларымыз тяряфиндян сонралар халчаларын цзяриня 
кючцрцлмцшдцр. Азярбайъанын гядим тохумаларында 
дцнйанын йаранмасы щаггында мифик тясяввцрцн бцтюв 


Бярпа, эенезис 
38 
мятнляринин якс олунмасы шцбщясиздир. Онларын кодунун 
ачылмасы йолунда уьурлу аддымлар атылыр. 
Тяяссцфляр олсун ки, торпагларымызда арамсыз ганлы 
мцщарибяляр эетдийиндян, ох-йайдан, гылынъдан даща чох 
мусигийя, шеря, сянятя цстцнлцк верян улуларымызла йанашы
онларын йаратдыглары абидяляр дя йа мящв едилмиш, йа да 
башга юлкяляря апарылмышдыр; бу заман анъаг йадларын юзля-
риня сярф едян щиссяляр пергаментлярдян, ялйазма китаблар-
дан эютцрцлмцш, орижинал мятнляр ися ода галанмышдыр. Мя-
сялян, илкин олараг он ики мин иняк дяриси цзяриндя гызыл 
щярфлярля Азярбайъан яразисиндя йерляшян гядим Мидийада 
мадайларын (гядим тцрк етносудур) дилиндя йазыйа алынан 
«Авеста» Македонийалы Исэяндяр тяряфиндян Йунаныстана 
эюндярилмиш, авропалыларын црякляриня йатан щиссяляр йунан 
дилиня чеврилдикдян сонра орижинал мятн мящв едилмишдир. 
Сонрадан мидийалылара мяхсус бу нящянэ абидянин ъцзи 
щиссяси анъаг гядим пящляви вя синди дилляриндя бярпа 
едилмишдир. Бунунла халгымызын нечя мин иллик тарихиня кю-
лэя салынмышдыр. Она эюря дя йурдумузун гядим тарихи, ет-
нографийасы, мядяниййятиня аид мялуматлары йунан, яряб, 
Иран, щинд, Чин вя б. юлкялярин яски сянядляринин арасындан 
ахтармаг, дамъы-дамъы да олса, тапыб иллярля бош галан су-
суз эюлляри долдурмаг лазымдыр.
Торпагларымыз Шяргля Гярби бирляшдирян карван йолунун 
цстцндя олдуьундан таъирляр, сяййащлар, билиъиляр, шер-сянят 
щамиляри Азярбайъанда йашайан инсанларын адят-яняняляри, 
дцнйаэюрцшц, йаратдыглары барядя ялдя етдиклярини дя юзляри 
иля бир цзц Шяргя, бир цзц Гярбя дашымышлар. Она эюря дя 
башга халглара аид бир сыра мютябяр китабларда йурдумузла 
баьлы мараглы йазылара раст эялирик. Щеродотун, Страбонун, 
Плутаркын вя башгаларынын гялями иля улу бабаларымызын 
щяйатынын ян гядим чаьларына аз да олса, айдынлыг эятирилир. 
Илк «Тарих» (Щеродот) китабына дцшян «Астиаг» вя «Том-
рис» рявайятляри иля бир сыра миф системляринин (хцсусиля тале 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет