Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет22/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   133
Албанлар - Гядим дюврлярдя Азярбайъанын мяркязиндя йашайан етнослардан 
биринин адыдыр. Албанийа –даьлыг юлкя демякдир, щаггында йунан алимляри эениш 
бящс ачмышлар. Гейд етмяк лазымдыр ки, Ъ.Фрезерин тягдим етдийи мярасим ол-
дуьу кими М.Каланкатуклунун «Албан тарихи» (IX яср) китабында да вардыр.


АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
45 
салыр, аьлыны башындан алыр) щаваланмаг нишаняляри биринъи 
цзя чыхырдыса, мябяддян чыхыб мешядя юзбашына эязиб до-
лашырдыса, баш кащин ону мцгяддяс зянъирля баьлайырды [325, 
535]. Бир ил бу гулу йаь-бал ичярисиндя бясляйирдиляр, сонра 
ону апарыб танрылара щяср олунан мярасимдя гурбан едирди-
ляр. Беля ки, кцтлянин ичярисиндян чыхан яли низяли шяхс яввял 
нишан алыб «мцгяддяс гулу» бюйрцндян вурурду. Иъманын 
эяляъякдя уьур газаныб-газанмайаъаьы низянин гулун дцз 
цряйиня дяйиб йыхылмасындан, ъаныны о дягигя аллаща 
тапшырмасындан асылы олурду. Сонра ъясяди хцсуси айрылмыш 
йеря апарырдылар вя орада эцнащларыны йумаг цчцн иъма 
цзвляринин щамысы мейити тапдалайыб о тяряфя кечирди. Ай 
мябядиндя олан башга гуллары ися апарыб мешянин дяринлик-
ляриндя сярбяст бурахырдылар. Ъ.Фрезер щямин мярасимин 
кечи иля явязлянян формасынын башга халглара кечдийини бил-
дирир. Мянбялярдя йящуди вя христианларын «Козел длйа от-
пушенийа» (бу кялмяляр щал-щазырда рус дилиндя мясял кими 
ишлянир) ритуалы эениш шярщ олунур вя Гафгаз албанларынын ин-
санла баьлы кечирилян адятини хатырладыр. Бюйцк «Эцнащлары 
баьышлама эцнц» йящудиляр хцсуси мярасим тяшкил едирдиляр: 
ики кечи эятириб Танрынын (йяни бцтцн) гаршысына гойурдулар; 
сонра пцшк атыб кечилярдян щансынын гурбан верилмясини, 
щансынын сящрайа апарылыб сярбяз бурахылмасыны 
мцяййянляшдирирдиляр. Биринъини онлар гандаллайыб эцнащла-
рынын явязиня гурбан едирдиляр. Йящудилярин баш кащини ялини 
кясилян кечинин башына гойуб юз халгынын эцнащларыны онун 
цзяриня кючцрцрдц, диэяр щейванын сящрадан саь-саламат 
гайытмасы Аллащ тяряфиндян баьышланмалары, сусузлугдан 
юлмяси ися яксиня икигат ъязаланаъаглары кими анылырды .
Кечян ясрин икинъи йарысында халг йарадыъылыьына бюйцк 
мараьын ойанмасы иля кцлли мигдарда миф мятнляри йазыйа 
алыныб етнографик вя фолклор материаллары иля бир сырада русдил-
ли СМОМПК вя башга мяъмуялярдя няшр олунмушдур. О 
дюврдя бу иш яняняви характер дашыйырды, она эюря дя мифля-


Бярпа, эенезис 
46 
рин диэяр мятбуат органы сящифяляриня дя йол тапмасы шцб-
щясиздир.
Беляликля, ады чякилян вя йцзлярля щяля арашдырылыб цзя 
чыхарылмайан гайнаглара баш вурулса, Азярбайъан тцркляри-
нин мифолоэийасынын бярпасына там наил олмаг мцмкцндцр. 
Вя гярибядир ки, тяхминян 150-180 ил бундан габаг Грим 
гардашлары, Е.Тайлор, Ф.Дитс, Ъ.Фрезер вя вя А.Дцма кими 
дцнйашющрятли тядгигатчылыр, йазычылар Авропада яйляшиб 
Азярбайъан халгынын етник тяркибиня дахил олан ясас етно-
сун адят-янянялярини, илкин дцнйаэюрцшлярини, мифлярини 
арашдырдыьы щалда биздя бязиляри мифолоэийамызын олмадыьы-
ны елан етмяйя юзляриндя ъясарят тапырлар. 
 
Миф вя
Азярбайъан халгынын тарихи 
 
Миф вя тарих бир арайа эятириля билярми? Яэяр хатырласаг 
ки, тарих эерчяклийя, дцнйада баш вермиш реал щадисяляря 
ясасландыьы щалда мифин ясас функсийасы дцнйадакы бцтцн 
йаранышлары фювгялтябии, гейри-ади, фантастик шякля салмагдыр, 
онда мифин тарихля баьлылыьы анъаг мейдана эялдийи дюврцн 
инаныш фактору олмасы иля мящдудлашыр. Лакин миф тякъя уй-
дурма образлар силсиляси дейил, эерчяклийи дяркетмяйя доьру 
атылан илкин аддымлардан биридир. Мифин мцасир 
мцяййянляшмяси, анлам даиряси о гядяр эенишдир ки, изащыны 
баша чатдырмаг, ъямиййятин формалашмасындакы вя инкиша-
фындакы ролуну дягиг цзя чыхармаг цчцн щяля дя ахтарышлар 
апарылыр. Еляъя дя тарих эениш вя дар мянада эютцрцлцр. Яс-
линдя бцтцн йаранышларын доьулма, мейдана эялмя тарихи 
вар.
Сакрал заманла емприк заманын бир-бири иля ялагя вя 
баьлылыьынын цч аспектини эюстярмяк мцмкцндцр: а) эерчяк 
щяйатда ня юзцня йер алырса, щамысынын мифик заманда про-
тотипи олур; б) емприк заманда мейданда оланлар илкин 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет