Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет25/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
51 
Оьузларын Ширвана вя Шамахыйа сяфярляри дя мифик 
тяфяккцрдян эялян елементляря тарихилик дону эейдирмяйя 
хидмят едир. Ф.Ряшидяддин эюстярир ки, Ширван вя Шамахы 
ящли Оьузун елчиляр васитяси иля ил олмаг тяклифини разылыгла 
гаршыладылар. Лакин баъ-хяраъы вахтында юдяйя билмядикля-
риндян Оьузун гязябиня тутулдулар. Бурада Шамахынын та-
рихи дямир дарвазаларына ишаря вар. В.Ф.Минорски йазыр ки, 
Ширваншащ Губадын (1043-1049) щюкмранлыьы вахтында 
оьузлар Ширван торпагларындан хейли ъянубда йцрцш кечир-
мякля мяшьул олуб, юлкяйя нязаряти зяифлятдикдя «Йязи-
диййя (Шамахы) шящяринин ятрафына йонулмуш дашлардан 
мющкям дивар чякилди вя оьузларын горхусундан она дямир 
гапы гойулду» [256, 56].
Ф.Ряшидяддин тцркцн эен йаддашында йашайан «Яр-
эянягонда дямир даьын яридилмяси» мифинин Азярбайъанда 
ишлянян вариантындан файдаланараг эюстярир ки, «Шабаран

 
(Шабран) ъамааты хязиняйя баъ-хяраъ верди. Амма Шамахы 
ъамааты баъ-хяраъ вермяйи эеъикдирди... Оьуз ямр етди ки, 
щяр дюйцшчц бир гуъаг одун эятириб Шамахы дарвазасынын 
йанына гойсун. Щяр дюйцшчц бир гуъаг одун эятирди, онлары 
бир йеря йыьыб йандырдылар» [84, 21]. Мялум мясялядир ки, 
тякъя аьаъ йандырмагла дямири яритмяк, йахуд парчаламаг 
мцмкцн дейил. Бунун цчцн «Ярэянягон» ящвалатында эю-
стярилдийи кими ода галанмамышдан яввял дямирин цстцня 
тцнд сиркя тюкцлмялидир. 
Атяшпярястлийин илкин вятяни Арран вя Муьана йцрцшляри 
дя Оьузун ъоьрафи яразиляря адгойма функсийасынын иърасы 
иля йекунлашыр. Ян мараглысы будур ки, Оьуз орада йени 
йцксяклик йарадыр вя щал-щазырда мцстягил дювлят кими 
йашайан йурдун – Азярбайъанын ясасыны гойур. 
Ф.Ряшидяддин йазыр: «Оьуз Ширвандан чыхыб Аран вя 
Муьана йетишяндя йай иди... Йай айларында онлар бу вилайят-

«Шабаран (Шабран) – орта яср шящяридир, харабалары Азярбайъанын Дявячи рай-
онунун Шащнязярли кяндинин йахынлыьында галмагдадыр.


Бярпа, эенезис 
52 
лярин бцтцн йайлагларыны Сабалан
∗∗
, Алатаг вя Аьдиберийа
∗∗∗
гядяр бцтцн даьлыг йерлярини яля кечирдиляр. Дейиляня эюря, 
Алатаг вя Сабалан адларыны да онлар вермишляр. Тцрк дилиндя 
«мейдана эялян», «дикялян» бир шейя сабалан дейилир.
Йайлагда олдуглары мцддятдя онлар орада йерляшян 
бцтцн юлкяляри тутуб юзляриня табе етдиляр. Онлар Азяр-
байъан вилайятлярини дя яля кечирдиляр. (Оьуз) Юз хцсуси 
атларыны (йем цчцн) Уъанын
∗∗∗∗
эениш вя эюзял отларына бу-
рахды. Орада олдуглары вахт о, ямр еляди ки, тяпя йаратмаг 
цчцн щяря ятяйиндя торпаг эятирсин вя ону бир йеря тюксцн. 
Яввял о юзц ятяйиндя торпаг эятириб тюкдц. Буну о юзц ет-
дийи цчцн бцтцн дюйцшчцляр дя онун кими бир ятяк торпаг 
эятириб тюкдцляр. Бюйцк бир тяпя дцзялди вя адыны Азяр-
байъан гойдулар. 
«Азяр» тцркъя уъа демякдир, «байган» варлыларын, 
бюйцклярин йери мянасыны верир (Бу юлкя беля адла танынды 
вя еля буна эюря дя бу эцн Азярбайъан адланыр)». [84, 22]. 
Тядгигатчылар беля бир гянаят иряли сцрцрляр ки, сонунъу 
епизод мятня ялавядир вя «Азярбайъан» топониминин ети-
молоэийасы гондармадыр. Яслиндя бу гянаят бир сыра суаллар 
ортайа атыр вя мясяляйя биртяряфли йанашмагдан башга бир 
шей дейилдир. Биринъи, ким, ня заман вя щансы мягсядля 
«тяпя дцзялтмяк» ящвалатыны «Тарих» китабына артырмышдыр? 
Икинъи, бир гайда олараг миф вя яфсанялярля йозулан яксяр 
топонимляр эерчякликдян узаг эюрцнцр. Еляъя дя йурду-
музун адынын мянбялярдя щямин шякилдя гейдя алынмасы-
нын тарихи чох гядимдир вя мцхтялиф йозумлары вардыр. Онла-
рын ичярисиндя мифоложи эюрцшлярля баьлананлары да аз дейил. 
Мясялян:
∗∗


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет