Бярпа, эенезис
142
шяклиндя о йердя мейдана чыхыр ки, орада «щадисяляр гырылыр»
[239, 53]. Гящряманын щярякятинин кясилмяси сябяби чох
щалларда онун мейдандан «кянарлашдырылмасын»дан иряли
эялир. Мясялян,
Бамсы Бейряк, епик ящвалатын тамамлан-
маг яряфясиндя ясир алыныб Байбурд султанынын галасында 16
ил сахланылыр. Вя щадисялярдя бир нюв 16 иллик дювр сыхышдыры-
лыр, йа да тамамиля ютцрцлцр. Даща доьрусу, гящряманын
фяалиййятинин «дондурулдуьу» бюйцк заман мясафясиндя
щадисяляр долу дейил, ютцрмялярля тясвир едилир.
Епик янянядя заман «ютцрцлмяси» бир нечя сябябдян
баш верир:
1.Гящряман мюъцзяли шякилдя доьулур. Онун йеткинлик
йаша чатанадяк олан дюврц ютцрцлцр. О, айла, илля дейил,
эцнля, саатла бюйцйцр.
2.Ата, оьул, йахуд гардаш ясир дцшцр. Ону хилас едян
шяхс бюйцйцб щадисяни билянядяк олан заман ютцрцлцр.
3.Аилянин бир ганадынын нцмайяндяси (гыз, эялин) гачы-
рылыр. Онун йерляшдийи мякан тапыланадяк
олан вахт бурахы-
лыр.
4. Гящряман тилсимя салыныр. Башгасы тяряфиндян тилсим
гырыланадяк олан чаь ютцрцлцр вя с.
Ютцрцлмялярин мятндяки «йери» чох щалларда бир, ики
ъцмля иля йекунлашдырылыр, бязян дя етнографик вя мяишят
зямининдя еля щадисялярля «долдурулур» ки, бюйцк заман
кечидиндя «итирилянляр» щисс олунмасын. Мараглыдыр ки, баш
верян дяйишикликляр унудулма, таныма щалларынын тясвири иля
тясдиглянир. Йаддашын бярпасы цчцн сынаглар кечирилир, щяр
шей юз ащянэиня гайтарылыр. Сынагларын тясир эцъцня малик
олмасындан ютрц ел арасында йашайан ян йахшы адятлярдян –
гящряманлыгла нишанланманын шяртляриндян, мцгяддяс му-
сиги алятляриндя (гопузда) чалмаг баъарыьыны, хцсуси силащ
нювляриндян истифадя габилиййятини нцмайиш етдирмякдян вя
с. эениш истифадя олунур.
Бир епос дахилиндя бязян бир нечя «ютцрцлмцш щадися»