АҢЫЗ ӘҢГІМЕ Аңыз – тарихта болған белгілі бір адамдардың атына, іс-әрекетіне байланысты туған шығарма. Мұнда адамдардың халық үшін еткен еңбегі, сол жолда жасаған игілікті іс-әрекеттері ел аузында аңыз-әңгімелерге айналып, ұрпақтан-ұрпаққа жеткен. Аңыз әңгімелрдің кейіпкерлері:
Асан қайғы
Жиренше шешен
Алдар көсе
Қожанасыр
Қорқыт ата
Жошы хан т.б.
Аңыз әңгіменің өзіне тән ерекшелігі – тарихи шындық пен қиял араласып жүреді. 1) Асан қайғы. Қазақ ханы әз-Жәнібек ханмен өмір сүрген. Асан – елінің қамқоры, сол үшін қайғы шеккен, желмаяға мініп дала кезіп «Жерұйық» дейтін қалың орманды, жасыл жайлаулы, сұлу жерді іздейді. Қайғы деп атануының себебі Жерұйықты іздеп, жұртының мұң-мұқтажын жоқтап, болашағын болжап толғанумен өткен дейді.
Асан қайғы Маңғыстауға үш барып, үш қайтыпты Сонда Асан қайғы «Түбінде мал баққан шаруаға Маңғыстаудан жақсы жер болмас» – депті.
2) Қожанасыр – күлдіргі әңгімелердің кейіпкері. Молла Насреддин, Қожа Насреддин, Насреддин әпенді есімімен кең тараған. Түркияның Ақшаһар қаласында өмір сүрген деген болжамдар бар.
3) Алдар көсе. Ол өзінің ақылды айлакерлігі мен зерделі қулығы арқылы мұратына жетіп отырған. Оның мақсаты – сараң байды, пайдакүнем саудагерді, озбыр ханды т.б. әжуа ету. Бірде Шығайбай деген байды әбден алдап, асын ішіп, атын мініп, кетерінде Бізбикеш қызын алып кетеді. 1964 ж. Ш.Айманов «Алдар көсе» фильмінің сценарйін жазған.
4) Жиренше шешен. Ол тарихта болған, Жәнібек ханның тұсында өмір сүрген атақты шешен. Жиренше шешен көркіне ақылы сай, дана қыз Қарашашқа үйленеді. Жиренше шешен туралы аңыз-әңгімелерді үш топқа бөліп қарастырған:
1-аңыз-әңгіме: Ол Жәнібек ханның ақылшысы, уәзірі әрі досы. Қазақ хандығының құрылуына белсене қатысқан.
2-аңыз-әңгіме: Ханның кемшіліктерін бетіне айтқан, өзінің ақыл-парасатын, әділдігімен халықты мойындата білген.
3-аңыз-әңгіме: Өзінің жары Қарашашпен және әзіл-қалжың сөздері.
Әңгімелері: «Жиренше шешен мен Қарашаш сұлу», Жиреншенің хан сынағына түскені», «Сұратқан хан ақымақ па, сұраған сен ақымақ па» т.б. әңгімелері бар.
