Қазақ, ұйғыр дүнген және қырғыздар қатысты.
Көтеріліс басшылары – Ұзақ Саурықов, Жәмеңке Мәмбетов, Бекболат Әшекеев(Верный ошағының басшысы), Тоқаш Бокин.
Көтерілісшілер саны – 5000 адам. Жазалаушылар саны – 20 000.
Көтеріліс барысында Қытайға 238 000 мың адам көшті.
Көтеріліс басшылары Ұ. Саурықов, Ж. Мәмбетов түрмеде у беріп өлтірілді.
Б. Әшекеев өлім жазасына кесілді. Боралдай жерінде дарға асып өлтірілді.
1916 жылғы ұлт –азаттық көтеріліс кезінде Жетісудың генерал –губернаторы - М.А.Фольбаум.
1916 жылғы 20 шілдеде А.Куропаткин генерал - губернаторы болып тағайындалған өлке: Түркістан . Ол : « Қандай амал болса да қолданудан тайынбай, көтерілісшілерді бағындыруға » нұсқау берді.
1916 жылы 10 мыңнан астам қазақ –қырғыз көтерілісшілері басып алған елді мекен - Тоқмақ .
1916 жылы тамызда 5 мыңнан астам көтерілісшілер жазалаушы отрядын талқандап ,басып алған жәрмеңке:Қарқара
1916 жылы Қарашақ болысының ханы болып сайланған :Оспан Шонов
1916 жылғы ұлт –азаттық көтеріліс кезінде Шерубай –Нұра болысының ханы болып сайланған - Нұрлан Қияшев.
Верный уезінің Жайымтал болысының ханы болып сайланды-Б.Әшекеев.
1916 жылғы көтерілісшілерге Ж.Мәмбетов пен Ұ.Саурықов басшылық жасаған жер - Қарқара аймағы.
1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалыстың Қарқарадағы жетекшілерінің бірі - Ж.Мәмбетов.
1916 жылғы ұлт –азаттық қозғалыстың Қарқарадағы жетекшілерінің бірі - Ұ.Саурықов.
жылдардағы ұлт –азаттық қозғалыстың Мерке ауданы Құрақты болысы жетекшілерінің бірі - А.Қосанов.
1916 жылы Жетісуда орыс шаруаларының ішінен көтерілістің Қарқара ошағын ұйымдастырушылардың бірі - Е.Е.Курев.
1917 жылдың ақпанына дейін Түркістан өлкесінде 347 адам өлім жазасына, 168 адам каторгалық жұмыстарға, 129 адам түрмеге жабылды.
ТОРҒАЙДАҒЫ КӨТЕРІЛІС:
Торғайдағы көтеріліс орталығы 1916 жылы Торғайда болған көтеріліс ерекшеленді: Бір орталыққа бағындырылған басқарудың тәртіпке келтірілген жүйесімен.
Көтеріліс басшылары - Әбдіғапар Жанбосынұлы және Амангелді Иманов.
Көтерілісшілер – оң және сол қанат деп бөлінді.
Арнайы құрылған мергендер бөлімін Кейкі батыр (Амангелдінің серігі, атақты мерген) басқарды.
Көтерілісшілер хандық билікті қалпына келтірді. Өздеріне хан етіп, Ә. жанбосынов сайлады.
Амангелді Иманов бастаған 15 мың көтерілісші қоршаған қала: Торғай ( 1916 жылы қазан айының соңында).
Торғайды ала алмайтын болғандықтан , көтерілісшілер қоршауды тоқтатып: партизандық күрес әдісіне көшті.
Торғайдағы көтерілісті басуға генерал Макаров және Лаврентьев отрядтары жіберілді.
Достарыңызбен бөлісу: |
