Төтенше жағдайлардағы мінез-құлықтың жалпы ережелері:
Сабырлы болыңыз. Ұтымды шешім қабылдау үшін сабырлы және жинақыболуғатырысыңыз.Дүрбелеңқателіктерменқауіптісалдарғаәкелуімүмкін.
Жағдайдыбағалаңыз.Жағдайдытезбағалап,оныңсипатыменқауіпдәрежесін анықтаңыз. Бұл дұрыс шешім қабылдауға және тиімді әрекететугекөмектеседі.
Құтқарушыларды,полицияны,өртсөндірушілердімұқияттыңдап,нұсқауларын орындаңыз. Төтенше жағдайға түскен адамға көмектесу үшінолардыңтәжірибесіменарнайыбілімібарекенінескеріңіз.
Қауіпсізорындытабыңыз.Мүмкінболса,өміргеқауіптөндірмейтінқауіпсізжерге барыңыз. Бұл табиғи апаттан қорғану үшін баспана табу немесеқауіпті аймақтан кету болуымүмкін.
Қол асты құралдарды қолданыңыз. Болған жағдайда, жарақат алу қаупіназайтуүшіндулыға,маска,кеудешенемесебасқақорғанысқұралдарынпайдаланыңыз.
Басқаларғакөмектесіңіз.Қауіпсізжердеболсаңыз,басқаларға,әсіресеқұтқаруды қажет ететін немесе медициналық көмекке мұқтаж адамдарғакөмектесіңіз. Алайда, егер бұл сіз үшін қауіпсіз болмаса, өзіңізге қосымшақауіп төндірмеңіз.
Орналасқан жеріңіз туралы хабарлаңыз. Төтенше жағдайға тап болсаңыз,жақындарыңызғанемесеқұтқарушыларғаорналасқанжеріңізтуралыхабарлауғатырысыңыз.Бұлоларғасіздіңжағдайыңыздыбілугежәнеқажет болған кездекөмек көрсетугемүмкіндік береді.
Эвакуация нұсқауларын орындаңыз. Эвакуация қажет болса, көрсетілгенжолдар мен нұсқауларды орындаңыз. Белгіленген қауіпсіздік шараларынанауытқымаңыз.
тапсырма. Оқушылар https://egov.kz/cms/ru/articles/recomend сайтында төтенше жағдайлар кезіндегі мінез-құлық бойынша тұрғындарға берілген ұсыныстарды талдайды.
Рефлексия. Оқушыларды 2021 жылы Шарын шатқалында сел кезінде қашып үлгерген 11 жасар Зеренің оқиғасымен танысуын сұраңыз. («Менсудыалдадым.Шарындааманқалғанқызөзініңқалайқұтқарылғанынайтты»; дереккөз https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/ya-obmanula-vodu-vyijivshaya-charyine-devochka-rasskazala-438908/).
Оқушылармен Зеренің оқиғасын талқылаңыз. Ол қалай құтқарылды? Қорытынды жасаңыз.
Көпшілік ережелерді сақтап, белгіленген жолмен жүрсе, жағдай салыстырмалы түрде қауіпсіз болады. Алайда, егер қандай да бір қақтығыс немесе кедергі пайда болса, көпшілік адамдардың денсаулығы мен өміріне қауіп төндіретін көзге айналуы мүмкін. Қозған тобырды басқару және тыныштандыру айтарлықтай қиындықтар тудырады және кейде мүмкін емес болып шығады. Психологтар тобырды жеке адамдардың мүдделерін ескермейтін және олардың өмірі мен әл- ауқатына қауіп төндіретін өмірдегі ең қауіпті құбылыстардың бірі деп санайды. Көпшілік жиналғанда тобырға қосылған әр адамның дара сипаты басылып, ол көпшіліктің жалпы мінез-құлқына бағына бастайды. Көпшіліктің ықпалына төтеп беру қиын, парадокс осында жатыр: қарапайым заңға бағынатын адамдар топтың ішінде өз әрекеттерін бақылай алмай, агрессивті және деструктивті әрекет иесіне айналуы мүмкін. Тобырлық сана адамның бойындағы жауапкершілік сезімін жояды, бұл оның бойындағы жасырын кемшіліктері мен жаман қасиеттерін оятып, айналасындағыларға қауіп төндіруі мүмкін.