Əлеуметтену жəне иденттілік:əлеуметтанулық теориялар
Арнайы əлеуметтену және иденттілік— тұтас қоғамның жəне əлеуметтік процестердің белгілі дəрежеде тəуелсіз, өзіндік жүйелерін зерттейтін əлеуметтану ғылымының дербес салаларының жиынтық атауы.
Негізгі әлеуметтанулық теориялар және олардың деңгейлері (құрылымдық функционализм, рольдер теориясы, символикалық интеракционизм, дау-жанжал теориялары).
Құрылымдық функционализм. Негізін салушылар: Роберт Мертон, Толкотт Порсонс. Толкотт Порсонс теориясы бойынша, қоғам-әрбір элементі белгілі бір іс-әрекет атқаратын әлеуметтік құрылым. Жалпы, элеуметтік қызметтердің негізгі құрылымы іс-әрекет ететін адамнан, белілі бір шарттардан, жағдайлардан түрады.Роберт Мертон тероиясы, «дисфункция» ұғымын енгізді, қоғамның әрбір элементі бір уақытта, бір мезгілде әртүрлі қызмет атқаратынын айтқа болатын.
Символикалық интеракционизм. Оның негізін салған: Герберт Блюмер. Оның теориясы бойынша, қоғам – символдар жүйесін тән адамдар қауымдастығы. Символдарға дыбыстық (сөз), таңбалық (жазу, сурет), ым-ишараттық жатады. Осы символдарды үйреніп білгеннен кейін, адам толықтай қоғам мүшесіне айналады.
Дау-жанжал теориясы. Негізгін салған: Ральф Даррендор. Дау-жанжал – жалпы қоғамды бұзушы емес, оны керісінше тәртіпке келтіруші. Оның негізгі қызметтері:
-Құрылымды топтастыру, яғни интеграция;
-Топтың ынтымақтастығын сақтау;
-Қатынастарды нығайту;
-Әлеуметтік өзгерістерді басқару.
Рольдер теориясы. қоғамдағы адамдардың белгілі бір алатын орнына, жағдайына, оларлын баскалармен карым-қатынастарына байланысты және қабылдаған ережелерге сәйкес адамдардың атқаратын қызметтері.
Қосымша:
Символикалық интеракционизм теориясына сәйкес әрбір рөл өзіне басқа рөлдермен қарым-қатынасты қамтиды; мысалы, “мұғалім” рөлін “оқушы” рөлінсіз түсіну мүмкін емес және ол оқушының өзіне тән мінез-құлқы мен арақатынасы тәрбиешінің өзіне тән мінез-құлқы ретінде анықталуы мүмкін. Өзара қарым-қатынас процесі адамдардың өз рөлдерін атқара отырып, басқалардың рөлдеріне қатысты қалыптасқан азды-көпті тұтас үғымды және басқалар рөлінде іс-әрекет жасайтын адамдардың шынайы жауап әрекеттерін әрқашан тексеретінін, ондай тұжырымдамаларды нығайтып немесе күмән туғызатынын білдіреді.
Достарыңызбен бөлісу: |
