Әлиакбарова айгерім тілесбекқызы
жүктеу/скачать 4,95 Mb. Pdf көрінісі
|
Диссертация Әлиакбарова АТ
| Мыңбай /тиб. вим-бум «сто тысяч»/, Калден /тиб. галден-дгалден
«счастливый»/, Дабаев /тиб. дава-ила-ва «луна»/, Шойбек /тиб. чой «король»/, Тана /маньч. тана «перламутр»/, Бейсебай /маньч. бейисе-бейсе-бэйсе «титул монгольских князей»/, Түркебай /маньч. турке-турка «горная река»/, Құралай /манчь. гуран «джейран», «коза»/» деп атап өтеді. Монғол тілінен енген кісі есімдеріні саны жағынан айтарлықтай көп емес. Мысалы: Алтай, монғ. алтан – алтын + тай-таг – тау [136, 24 б.]; Барлас, монғ. – батыр, атақты жерден шыққан адам [136, 42 б.]; Ерден, монғ. Эрдэнэ – қымбат зат [136, 62 б.]; Жамбыл, монғ. – қорған [136, 68 б.]. Христиан дінін ұстанған халықтарда кеңінен тараған ивриттік діни есімдердің ислам дінін ұстанған елдерде көрініс табу себептерін Т.Б. Мақұлбекұлы және А.Қ. Мейірбеков өз еңбектерінде түсіндіріп өтеді. Олардың пікірінше негізгі басты себеп – бұл есімдердің Құран кітабында кездесуі, екінші себебі – Израиль мен Араб елдері арасындағы күрделі қарым- қатынас екі елдің тіліне, мәдениетіне, діни мәселелеріне және әлеуметтік қатынас салаларына үлкен әсерін тигізуінде жатыр [157, 139 б.]. Көне еврей тілінен енген ер есімдері: Ибрагим, к. евр. – Авраам есімінің айтылу түрі [136, 77 б.]; Иса, к. евр. – Иесустың арабша айтылу түрі – құдай сыйы, құдай құтқарады [136, 78 б.]; Ілияс, к. евр. – күш, құдірет [136, 136 б.]. Өзге шет тілдерден енген ер есімдері: Артур, кельт – күшті, мықты [136, 25 б.]; Арсен, гр. арсений – батыл, ержүрек [136, 25 б.]; Денис, гр. Дионис – шарап құдайы, сауық-сайран құдайы [136, 56 б.] және т.б. Тілде екі немесе одан да көп шет тілдердің лексикалық немесе морфологиялық элементтерінен құралған гибридті немесе екітілді есімдер пайда болған [128, 7 б.]. А. Гафуров өз еңбегінде А.С. Пушкиннің «Руслан и Людмила» поэмасындағы басты кейіпкердің есімін гибрид деп есептейді. Руслан есімі парсы тіліндегі Рустам және түркі тіліндегі Арслан есімдерінен қысқарып жасалған [141, c. 53]. Б. Ә. Досжанов түркі тілдері мен кірме сөздерден жасалған кісі есімдерінің өзара қарым-қатынасындағы тұтастықтың бір белгісі деп есептейді [123, 20 б.]. 70 Гибридті ер есімдері: - араб-қазақ тілі сөздерінің бірігуінен жасалған ер есімдері: Ақылбек – ар. ақыл + қаз. бек; Асылхан – ар. асыл + қаз. хан; Әлихан – ар. әли + қаз. хан; Әмірхан – ар. әмір + қаз. хан; Иманжол – ар. иман + қаз. жол; Нұржігіт – ар. нұр + қаз. жігіт; Нұртілек – ар. нұр + қаз. тілек; Уәлихан – ар. уәли + қаз. хан; - араб-парсы тілі сөздерінің бірігуінен жасалған ер есімдері: Әлижан – ар. әли + ир. жан; Қасымжан – ар. қасым + ир. жан; Нұржан – ар. нұр + ир. жан; Нұрболат – ар. нұр + ир. болат; Рақымжан – ар. рақым + ир. жан; Өміржан – ар. өмір + ир. жан; - парсы-араб тілі сөздерінің бірігуінен жасалған ер есімдері: Арманәли – ир. арман + ар. әли; Жанасыл – жан + ар. асыл; Досмұхамед – ир. дос + ар. Мохаммад; Жанайдар – ир. жан + ар. айдар; - қазақ-парсы тілі сөздерінің бірігуінен жасалған ер есімдері: Айдос – каз. ай + ир. дос; Бекмырза – каз. бек + ир. мырза; Бекзат – каз. бек + ир. зада; Бекжан – каз. бек + ир. жан; Елжан – каз. ел + ир. жан; Елдос – каз. ел + ир. дос; - парсы-қазақ тілі сөздерінің бірігуінен жасалған ер есімдері: Жанарыс – ир. жан + каз. арыс; Жангелді – ир. жан + каз. келді; Данабек – ир. дана + каз. бек; Досхан – ир. дос + каз. хан; - араб-көне еврей тілі сөздерінің бірігуінен жасалған ер есімдері: жүктеу/скачать 4,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|