Әлиакбарова айгерім тілесбекқызы
жүктеу/скачать 4,95 Mb. Pdf көрінісі
|
Диссертация Әлиакбарова АТ
| Иманжүсіп – ар. иман + к.еврей Жүсіп; Сұлтансүлеймен – ар. сұлтан + к.еврей
Соломон; Нұрсүлеймен – ар. нұр + к.еврей Соломон. Т. Жанұзақов төңкерістен кейін қазақ тілінде қоғамда орын алған әлеуметтік өзгерістерді сипаттайтын көптеген есімдерді неологизм есімдер деп атайды [135, c. 26]. Орыс тіліндегі неологизм ер есімдері: Замир (за мир) – бейбітшілік, тыныштық үшін [136, 76 б.]; Марлен – Маркс, Ленин фамилияларының бірінші буындарынан құралған біріккен тұлғалы есім [136, 90 б.]; Ренат – орыс тіліндегі революция, наука, труд сөздерінен қысқартылып алынған [136, 111 б.]. Әйел антропонимиясы Көне түркі тіліндегі әйел есімдері: қыз есімдері: Баян (көне түркі, монғол) – мықты, зор, бай [136, 145 б.]; Оразгүл – ырыс, құт, бақыт [136, 165 б.]; Сандуғаш (Сандувач) – бұлбұл [136, 168 б.]; Руслана – Руслан есімінен қойылған қыз есімі [136, 167 б.]. Қазақ тіліндегі әйел есімдері: Ажар – әдемі, шырайлы, көрікті, өте әдемі, келбетті [136, 137 б.]; Әдемі – көркем, әсем [136, 142 б.]; Сәуле – таңғы жарық, шапақ [136, 169 б.]; Сымбат – көрік, кескін, келбет [136, 169 б.]; Тоғжан – әлді, күйлі, көңілге тоқ, толымды [136, 170 б.]. А. Шайхулов өз еңбегінде қазақ және башқұрт тілдеріне енген араб-парсы есімдері жайлы: «В общий именник казахского и башкирского народов вместе с арабским вошли и многие арабо-персидские имена. Сегодня они воспринимаются как «свои» – казахские и башкирские. В первую очередь это такие имена, которые по своим фонетико-морфологическим особенностям легко могли ассимилироваться с местными именами: Дилбэрэ (башк.) – Дилбара 71 (каз.) – «возлюбленная, любимая»; Пара (башк.) – Сара (каз.) – «госпажа»; Йэлилэ (башк.) – Жәлила (каз.) – «величественная» и т.д.» деп атап өтеді [148, с.]. Араб тілінен енген әйел есімдері: Асыл – 1) негіз, түбір, ақиқат, нағыз, 2) ардақты, қымбатты, бағалы [136, 142 б.]; Әлима – оқымысты, ғалым әйел [136, 143 б.]; Әмина – сенімді, адал, таза [136, 144 б.]; Ғайни – аса маңызды, аса елеулі [136, 150 б.]; Жамал – сұлулық; Мәлике – патша әйел, ханша, ханым [136, 153 б.]; Үміт – 1) сенім, 2) тілек, қалау [136, 172 б.]; Фарида – 1) інжу, маржан; 2) маржан, теңдесі жоқ, сирек зат [136, 172 б.]. Ислам дінінің кеңінен таралуына қатысты араб мәдениеті қоғамдық- әлеуметтік өмірдің барлық салаларына ықпалын тигізген. Соның нәтижесінде қазақ тіліне мыңдаған жаңа сөздер, кісі есімдерінің енуі арқылы есімдер қорының толыға түскенін аңғарамыз. Парсы тілінен енген әйел есімдері: Анар – қызыл түсті дәні бар алма тектес жеміс [136, 141 б.]; Бибігүл – гүл жайнаған ханым [136, 146 б.]; Гүлзада – (гүл + заде, зойдан) бала, сәби, яғни гүлдей әдемі, көркем [136, 149 б.]; Гүлназ (гүл + ноз) – еркелік, наздық, яғни гүлдей құлпырған, әдемі, әсем [136, 149 б.]; Дариға – шіркін-ай, ойпырай деген көңіл-күйді, таңдануды білдіретін сөз [136, 151 б.]; Дария – теңіз, ұлы өзен [136, 151 б.] Көне еврей тілінен енген әйел есімдері: Жанна – кептер, көгершін [136, 153 б.]; Мария – 1) өте жақсы, тамаша; 2) биік мәртебелі ханша [136, 161 б.]. Дыбыстық өзгерген түрі – Мәрия, Мәриям; Тамара – көне еврей тіліндегі құрма ағашы [136, 169 б.]. Өзге шет тілдерден енген әйел есімдері: Белла (лат.) – сұлу, көркем, әдемі [136, 146 б.]; Венера (лат.) – махаббат пен сұлулық құдайы [136, 147 б.]; Клара (лат.) – жарқын, айқын, нұрлы [136, 157 б.]; Эльвира (исп.) – қорғалып қалған [136, 175 б.]; Эмма (к. герм.) – қымбат, бағалы, ерке, тату [136, 175 б.]. жүктеу/скачать 4,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|