behest [bi’hest] n (idm) *at smb’s ~ (көне қолд, кітаби) біреудің бұйрығымен, жарлығымен
♦at the king’s ~/at the ~ of the king – корольдің жарлығымен behind [bi’haind] A.prep 1.артта, артында,
кейін, соңында ♦Who’s the girl standing ~ Ri- chard? – Ричардтың артында тұрған қыз кім? ♦~ our house – біздің үйдің артында ♦She glanced ~ her. – Ол арт жағына қарады. ♦(ауысп. мағ.) The accident is ~ you now, so forget about it. – Болар нəрсе болды, енді ол туралы ұмыту керек. ♦Britain is ~ Japan in developing modern technologies. – Озық технологияларды жетілдіруде(н) Британия Жапониядан артта (келеді). ♦to be ~ sched- ule – графиктен (жоспардан) артта болу 2.артында, қолдайтын, демейтін ♦My family is right ~ me in my ambition to become a doc- tor. – Менің отбасым менің доктор боламын деген ұмтылысымды нық қолдайды. ♦He’s trying to win the election with only 30% of vot- ers ~ him. – Сайлашылардың 30 процентінің қолдайтынына қарамастан ол сайлауды жеңуден дəмелі. 3.артында, жауапты ♦the thought that was ~ the suggestion – айтылған кеңестің астарындағы ойлар ♦the man ~ the scheme to build a new hospital – жаңа аурухана салу жоспарының артында тұрған адам (жоспарға түрткі болған адам) 4. (idm) *to be ~ smth түрткі, себеп болу ♦I wonder what’s ~ this sudden change of plan. – Жоспар неге күрт өзгеріп кетті екен. B.adv part 1. артта,
артында, кейін, соңында, т.с.с. ♦the dog run- ning ~ - арт жақта жүгіріп келе жатқан ит ♦The others are a long way ~. – Қалғандары талай жер артта (келеді). ♦What have we left ~? – Артта не қалдырып кеттік? ♦from ~ - арттан, кейінгі жақтан ♦I had to stay ~ after school. – Сабақтан соң мен (мектепте) қалуға тиіс болдым. 2.~ (in/with smth) кешіккен,
үлгермеген, өтей алмаған, қарыз ♦I’m terribly ~ (with the rent) this month. – Осы айда (пəтердің арендасын төлеуде) сұмдық кешігулімін. ♦He’s ~ in handing in homework. – Ол үй тапсырмасын уақытында орындамай жүр. C.n (ауызекі) құйрық
behindhand [bi’haindhænd] adj ~ (with/in smth) кешігулі, қарыз ♦to be ~ with the rent – үйдің жал ақысын төлеуде кешуілдеу ♦to get ~ in one’s work – жұмысын тындыруда кешігу ♦He is never ~ in offering advice. – Ол тегі ақыл айтқыш. behold [bi’həuld] v (pt, ppbeheld [bi’held]) 1.
(архаизм, кітаби) (ерекше біреуге, нəрсеге)
қарау, көру ♦The babe was wander to ~. – Сəбиден көз алу қиын болатын. ♦Behold the king! – Корольді қара! 2. (idm) *lo and ~lo
beholder [bi’həuldə(r)] adj көруші, куəгер
beholden [bi’həuldən] adj [pred] ~ to smb (for smth) (архаизм, кітаби) біреудің арқасында,
біреуге риза, т.с.с. ♦We were much ~ to him for his kindness. – Біз оған қайырымдылығы үшін дəн риза болдық. behoof [bi’hu:f] n (көне қолд) пайда, мүдде
♦The money was spent for his own ~. – Ақша оның өз мүддесіне жұмсалды. behove [bi’həuv] (USbehoove [bi’hu:v]) v (көне қолд, кітаби) орынды, лайықты, тиісті, керек
болу ♦It ~s you to be courteous at all times. – Сен қай уақытта да сыпайы болуың керек. ♦It ~s I be silent. – Менің үндемеуім керек. beige [beiʒ] adj, n ашық сарғыш қоңыр (түс)
being [‘bi:iŋ] A.n 1.(a) бар болу, тіршілік
ету ♦the richest company in ~ today – қазіргі таңдағы ең бай компания ♦What’s the prupose of our ~? – Тіршілігіміздің мəні неде? (b)
біреудің табиғаты, болмысы, жан-тəні ♦I de- test violence with my whole ~. – Зұлымдықты суқаным сүймейді. 2.тіршілік иесі, пенде,
жаратылыс ♦human ~s – адам(зат) баласы (яғни, адамзат өкілдері) ♦a strange ~ from another planet – басқа планетадан келген бөгде тіршілік 3. (idm) *to bring smth into ~ бірнəрсені жасау, дүниеге əкелу *to come into ~ пайда болу, тіршілік ете бастау ♦When did the world come into ~? - Əлем қашан жаралған? B.adj қазіргі, осы ♦for the time ~ (a)қазіргі
уақытта (b)біраз уақытқа
bejewelled (US bejeweled)[bi’ʤu:əld] v асыл
заттармен көмкерілген, əшекейленген
belabour (US belabor)[bi’leibə(r)] v (архаизм)
~ smb/smth (with smth) 1.біреуді/бірн-ні қатты
ұру, соғу; күш көрсету ♦He ~ed the donkey mer- cilessly. – Ол есекті аямай сабады. 2.өзеуреу
♦He kept ~ing the point long after we had agreed. – Біз келіскеннен кейін де ол жаңағы мəселені айтып өзеуреп тұрып алды. 3.ащы сынға алу,
шабуылдау
belaid [bi’leid] pt, pp of belay belated [bi’leitid] adj 1.кешіккен, кеш келген
♦belated birthday greeting – туған күнмен кешіге құттықтау 2.ескірген, күні өткен,
сəннен шыққан
belatedly [bi’leitidli] adv кеш, кешіге
belaud [bi’lɔ:d] v жер-көкке сиғызбай мақтау,
басына көтере дəріптеу
belay [bi’lei] v (pt, pp belaid [bi’leid])(тауға
шыққанда я кемемен жүзгенде) арқанды
мықтау, бекіту
belch [belʧ] A.v 1.кекіру 2.~ smth (out/forth) бірдеңені қуыстан, т.с.с. шығару, ытқыту,
атқылау ♦factory chimneys ~ing smoke (into the
178
179
sky) – (аспанға) түтін ытқытып жатқан завод мұржалары ♦The volcano ~ed out smoke and ashes. – Вулкан тысқа түтін мен күл атқылады. B.n 1.кекіру, кекіріс ♦He gave a loud ~. – Ол ыңырана кекірді. 2.(түтін, т.б.)
ытқыту, атқылау, шығару
beldam(e) [‘beldəm] n сұм кемпір, «кəрі
қарға», «жалмауыз»
beleaguer [bi’li:gə(r)] v 1.қоршау, орап алу
2.қудала(н)у
beleaguered [bi’li:gə(r)d] adj 1.қоршалған,
қамалған 2.қудаланған
belfry [‘belfri] n 1.қоңыраулы мұнара
(шіркеудегі) 2. (idm) *to have bats in the ~ bat
Belgian [‘belʤən] adj, n бельгия(ның),
бельгиялық (адам)
belie [bi’lai] v (pres pbelying, ppbelied) 1.өңін
айналдыра көрсету, жалған əсер қалдыру
♦His cheerful manner belied his real feel- ings. – Оның жарқын жүзділігі оның ішкі сезімін көлегейледі. ♦The newspaper belied the facts. – Газет фактілердің өңін айналдырды. 2.кереғар, қайшы болу, ақтамау ♦Practi- cal experience ~s this theory. – Практикалық тəжірибе бұл теорияны теріске шығарады. belief [bi’li:f] n 1.~ in smth/smb (біреуге/бірн-
ге деген) сенім, шүбəсыздық ♦I haven’t much ~ in his honesty. – Менің оның адалдығына деген онша сенімім жоқ. ♦He has great ~ in his doc- tor. – Оның (өз) дəрігеріне деген сенімі мол. ♦She has lost her ~ in God. – Ол құдайға деген сенімін жоғалтты. 2.сенім, наным, иланыс 3.
(idm) *beyond ~ адам нанғысыз ♦I fi nd his be- haviour beyond ~. – Оның жүріс-тұрысы адам нанғысыз. *in the ~ that … деген сеніммен ♦He came to me in the ~ that I could help him. – Ол маған мен көмектеседі деген сеніммен келді. *to the best of one’s ~/knowledge best
believable [bi’li:vəbl] adj сенуге тұрарлық,
шын
believe [bi’li:v] v 1.сену, нану, илану ♦I ~ him. – Мен оған сенемін. 2.деп ойлау, деп
сену ♦The people used to ~ (that) the world was fl at. – Адамдар жер жайпақ деп ойлаған. ♦Nobody will ~ what diffi culty we have had. – Біздің қаншама қиындық көргенімізге жұрт сенбейді де. ♦They ~d him to be insane. – Жұрт оны жынды деп ойлаған. ♦Mr Smith, I ~. – Мистер Смит боларсыз (шығарсыз). 3.(дінге)
сену ♦He thinks that everyone who ~s will go to heaven. – Ол дінге сенгеннің бəрі жұмаққа барады деп ойлайды. 4. (phr v) *to ~ in smb/ smth біреуге/бірн-ге сену, нану ♦I ~ in God. – Мен құдайға сенемін. ♦Do you ~ in ghosts? – Сен əруақтарға сенесің бе? *to ~ in smth/smb; ~ in doing smth ♦I ~ in his good character? – Мен оның мінезінің жақсы екеніне сенемін. ♦Do you ~ in nuclear disarmament? – Ядролық қарусыздануға сенесің бе? *to ~ smth of smb ♦If I hadn’t seen him doing it I would never have ~d it of him. – Оның оны істегенін көрмесем, ешқашан да оның осы іске шамасы жетеді деп ойламас едім. 5. (idm) *~ it or not сенсең
сен, сенбесең қой ♦Believe it or not, we were left waiting in the rain for two hours. – Сенсең сен, сенбесең қой, бізді жауын астында екі сағат күттіріп қойды. *~ (you) me маған сен; шын
айтамын *to give smb to ~/understand give
*to lead smb to ~ lead *to make ~ (… that) елестету, нану ♦The boys made ~ (that) they were astronauts. – Балалар өзін астронавтпыз деп елестетті. *not to ~ one’s ears/eyes өз
құлағына/көзіне сенбеу *seeing is ~ing көру
дегеніміз сену *would you ~ it? сенесің бе?
нанасың ба? ♦Today, would you ~ it, she came to work in an evening dress! – Сенесің бе, бүгін ол жұмысқа кешкі көйлегімен келді! believer [bi’li:və(r)] n 1.иманы бар, дінге
сенуші 2.(идеяны, ойды, т.б.) жақтаушы,
қолдаушы 3. (idm) *to be a (great/fi rm) ~ in smth бірн-ге қатты, өте сенуші, қолдаушы ♦I am not a great ~ in (taking) regular physical ex- ercise. – Мен ұдайы дене шынықтыру керек дегенге онша сенбеймін. belike [bi’laik] adv (көне қолд) мүмкін,
ықтимал
Belisha beacon [bə,liʃə ‘bi:kən] (кейде bea- con) (Brit) көшеде жүргіншілер өтетін жерді
білдіретін үстінде қызғылт сары шамы бар
баған, бағдаршам
belittle [bi’litl] v маңызын азайтып көрсету,
кішірейту ♦Don’t ~ yourself. - Өзіңді кішірейтпе. belittlementn belittlingadj bell І [bel] A.n 1.қоңырау ♦church ~s – шіркеу қоңыраулары ♦a bicycle ~ - велосипед қоңырауы 2.қоңырау, қоңырау үні ♦The boxer was saved by the ~. – Боксшыны (үзіліске соғылған) қоңырау құтқарды. 3.кез келген
қоңырау пішінді нəрсе 4. (idm) *clear as a ~ clear *to ring a ~ ring *to sound as a ~ sound B.v 1. ~ out қоңырауша ісіну, кеңею
2.қоңырау ілу 3. (бот) (қоңыраулар ж) пайда
болу
bell ІІ [bel] A.v (марал күйлеген кезде) өкіру,
ақыру, мөңіреу B.n өкіріс, ақырыс, мөңірес
belladonna [,belə’dɒnə] n (бот) белладонна
(улы өсімдік = deadly nightshade)
bell-bottoms [‘bel,bɒtəmz] n балағы кең сым,
шалбар; кала-кала
bell-bottomed [‘bel,bɒtəmd] adj балағы кең ғып
тігілген
bell-boy [‘bel,bɒi] n (мейманханадағы сөмке
таситын) қызметші бала, жас жігіт
bell-buoy [‘bel,bɒi] n суда қалқып тұратын
қоңыраулы қалытқы
bell captain [‘bel kæptein] n (US)
мейманханадағы қызметші балалардың бастығы
belle [bel] n (топтағы ең) əдемі əйел, бикеш,
сұлу ♦the ~ of the ball – бал(дың) аруы ♦the ~ of New York – Нью-Йорк сұлуы belles-lettres [,bel’letr; ,bel’letrə] n (Fr) көркем
əдебиет, беллетристика
bell-fl ower [‘bel,fl auə(r)] n (бот) қоңырау бас
bell-glass [‘belglα:s] = bell-jar
bell-hop [‘belhɒp] = bell-boy
bellicose [‘belikəus] adj (кітаби) жаужүрек,
жауынгер, батыл, қайтпас ♦a ~ nation, na- ture – жауынгер ле, жаужүрек жаратылыс (болмыс) bellicosity [,beli’kɒsəti] n жаужүректік,
батылдық
-bellied [‘belid] (күрделі сын есімдер құрайды)
қарынды, құрсақты (деген мағ) ♦big-~, pot-~ - дəу қарын(ды), қозы қарын(ды) [қ-з: belly]
belligerency [bi’liʤərənsi] n соғыс жағдайы,
соғыс уақыты
belligerent [bi’liʤərənt] A.n соғысушы жақ,
тарап B.adj 1.соғыс жағдайындағы, соғысып
жатқан ♦the ~ powers – соғысушы (соғыс жағыдайындағы) елдер 2.соғысқұмар,
жаужүрек, тік, ожар ♦a ~ person – (мінезі) тік адам ♦a ~ speech – шаға сөйлеу bell jar [‘belʒα:(r)] n қоңырау пішінді шыны
стакан я түтік
bellman [‘belmæn] (pl-men) = bell-boy
bellow [‘beləu] A.v 1.өкіру, ақыру ♦The bull ~ed angrily. - Өгіз ызалана өкірді. 2.~ (smth) (at smb айқайлай, ашулана айту ♦The sergeant ~ed orders at the platoon. – Сержант сапқа айқайлай бұйрық берді. B.n 1.өкіріс, ақырыс
2.айқай, шу
bellows [‘beləuz] n [pl] ауа үрлегіш құрал,
аспап ♦a pair of ~ - отқа ауа үрлегіш құрал bell-pull [‘belpul] n қоңырау тартқыш (қоңырау
соғу үшін тартылған тұтқа, жіп)
bell-push [‘belpuʃ] n қоңырауды істететін
кнопка, тетік
bell-ringer [‘bel,riŋə] n қоңыраушы (шіркеуде
қоңырау соғушы адам)
bell-tent [‘beltent] n дөңгелек (қоңырау
пішінді) шатыр, палатка
bell-wether [‘bel,weðə(r)] n үйірді, атарды
бастайтын (қоңыраулы) қой
belly [‘beli] A.n 1.(a) қарын, құрсақ, сауыр, іш
(b)асқазан ♦with an empty ~ - ашқарын 2.(кез
келген нəрсенің) қарынша үрленген, ісінген,
сыртқа тебілген тұсы ♦in the ~ of a ship – кеменің ішкі жағы 3.ұшақтың фюзелажының
асты, ұшақ сауыры B.v (pt, ppbellied) (phr v) ~ (smth) out ісіну, үрлену, сыртқа тебу ♦The sails ~ied out. – Желкендер ісініп кетті. ♦The wind ~ied out the sails. – Жел желкендерді керіп жіберді. bellyache [‘belieik] A.n (ауызекі) іш,
асқазанның ауруы, шаншуы B.v (ауызекі)
шағыну, жөнсіз арыздану, күйіну,
күйгелектену ♦Do stop ~ing all the time! – Ылғидағы күйгелектігіңді қой(саңшы)! bellyband [‘belibænd] n айыл, тартпа (аттың
сауырын орай тартылатын белдік)
belly-button [‘beli,bʌtn] n (ауызекі) кіндік
belly-dance [‘belidæns] n бөксе биі (Таяу
Шығыста мықынын қозғалта биленетін əйел
биі)
belly-dancer [‘belidænsə(r)] n бөксе биін
билеуші [қ-з:belly-dance]
belly-fl op [‘beli,fl ɔp] n (ауызекі) (суға ебедейсіз
сүңгіп) қарынмен түсу
bellyful [‘beliful] n (idm) *to have a/one’s ~ of smb/smth (ауызекі) жетерліктей,
шыдарлықтай, тоярлықтай, шыдау, көтеру
♦I’ve had a/my ~ of your complaints. – Сенің шағымың (менің) кеңірдегімінен асты. ♦He’s
180
181
got a ~ of her coy ways. – Ол (жігіт) оның (қыздың) қылымсуларына тойып болды. belly-landing [‘beli,lændiŋ] n ұшақтың
(шассисіз) сауырымен (фюзеляж) қонуы
belly-laugh [‘belilα:f] n (ауызекі) қарқыл,
жырқыл (күлкі)
belong [bi’lɒŋ; US – lɔ:ŋ] v 1.(a) ~ to smb біреудікі болу, біреуге тиесілі болу, біреудің
меншігі болу ♦These books ~ to me. – Мына кітаптар менікі. ♦Who(m) does this ~ to? – Мынау кімдікі? (b) ~ to smth бірнəрсенікі
болу, бірн-ден болу, бір жақтыкі болу, т.с.с. ♦I ~ to Glasgow. – Мен Глазгоданмын. ♦That lid ~s to this jar. – Ана қақпақ мына құтыныкі. 2.~ to smth (отбасында, ұжымда, т.б.) мүше
болу, кіру ♦He has never ~ed to a trade union. – Ол ешқашан кəсіподақта тұрмаған. ♦Which group do you ~ to? – Сен қай топқа жатасың (кіресің)? 3.(a) ~ (with smb/smth) (орны,
тұратын жері болу деген мағ) ♦Where does this ~? – Бұл (əдетте) қай жерде сақталады? ♦The hammer ~s with rest of the tools. – Балға басқа саймандармен бірге тұрады. ♦The vase ~s on this shelf. – Ваза (əдетте) мына сөреде тұрады. ♦A child ~s with its mother. – Сəби анасымен болуы керек (яғни, анасымен бірге сүріп, тəрбиесін көруі керек). ♦These items don’t ~ under this heading. – Мына заттар бұл топқа кірмейді. (b)белгілі бəр ортаны
жатырқа(ма)у ♦He doesn’t feel he ~s here/ He has no sense of ~ing here. – Ол бұл жерді жатырқайды. belongings [bi’lɒŋiŋz] n адамның
меншігіндегі заттары (жер мен үйден
басқа), керек-жарақ, көрпе-төсек ♦The tourists lost all their ~s in the hotel fi re. – Туристер барлық затын қонақ үйдегі өртте жоғалтты. beloved A.adj (a) [bi’lʌvd] ~ (by/of smb) сүйікті, сүйген ♦This man was ~ by/of all who knew him. – Білетіндердің бəрі ол адамды жақсы көретін. (b) [bi’lʌvid] сүйікті, сүйген,
аяулы, ғашық ♦in memory of my ~ husband – аяулы күйеуіме ескерткіш ретінде B.n [bi’lʌvid] сүйікті, аяулы, ғашық ♦He wrote a sonnet to his ~. – Ол өз сүйіктісіне арнап сонета жазды. below [bi’ləu] A.prep төмен ♦Please, do not write ~ this line. – Мына сызықтан төмен жазба(ңыз). ♦Skirts must be ~ the knee. – Юбкалар тізеден төмен болуы керек. ♦The temperature remained ~ freezing all day. – Температура күні бойы нөлден төмен болып тұрды. ♦The standard of his work is well ~ the average of his class. – Оның жұмысының деңгейі кластағы орташа үлгерімнен едəуір төмен. ♦You can cross the river a short distance ~ the waterfall. - Өзенді сарқырамадан сəл төмен жерде(н) кесіп өтуге болады. B.adv part 1.төмен, төменде, төменгі ♦to live on the fl oor ~ - төменгі қабатта (этажда) өмір сүру ♦to hear the music from ~ - төменнен музыка үнін есту 2.
(idm) *down ~ down *here ~ here
belt [belt] A.n 1.белдік, белбеу, таспа ♦a coat with a ~ attached – белбеуі (белдігі) бар киім 2. (техн) белдік, таспа ♦a conveyer ~ - конвейр белдігі (таспасы) 3.алап, аймақ, алқап, аудан,
белбеу ♦a country’s cotton, industrial, forest ~ - елдің мақта өсіретін аймағы, өнеркəсіпті белдеуі, орманды өлкесі ♦a ~ of rain mov- ing across the country – елді көктей өтіп келе жатқан жауын 4. (slang) ауыр соққы
5.(idm) *to (hit smb) below the ~ (м: бокста)
белден төмен ұру, əділ ойнамау *tighten the ~ (сөзбе сөз: белбеуін буа түсу) үнемдеу,
ақша аз жұмсау(ға мəжбүр болу) *under the ~ (ауызекі) қол жеткізілген, көздеген жеріне
жеткен ♦She already has good academic quali- fi cations under her ~. – Қазірдің өзінде оның уысында жақсы академиялық жетістіктер бар. B.v 1.(a)белдікті салу, белбеулеу (b)
белдікке қыстыру 2. (slang) белдікпен сабау,
ұру ♦If you don’t shut up, I’ll ~ you (one). – Жаппасаң аузыңды, қоямын кеп тұрып. 3. (phr
v) *~ along, up, down, etc (slang) белгілі бір
бағытта жөңкілу, ызғыту, ағылу, жүйтку ♦A car came ~ing along (the road). – Көлік (жолмен) ызғытып келді. ♦He went ~ing up/down the mo- torway at 90 mph. – Ол тас жолмен жоғары/ төмен қарай сағатына 90 мильмен жөңкіді. *~ smth out (slang) күшене бақыру, даңғырлау
♦a radio ~ing out pop music – эстрадалық əнді барылдатып жатқан радио *~ up (a)
(ауызекі) белдігін мықтау, салу (м: көлікте
отырған кезде) (b) (slang) тына ғалу, дым болу
♦Belt up, I can’t hear what your mother is say- ing! – Тыныш, шешеңнің не айтып жатқанын естіп тұрғаным жоқ! Beltane [‘beltein] n (тарих) ежелгі кельт
мерекесі (мамырдың басында Шотландия мен
Ирландияда атап өтіледі)
belted [‘beltid] adj 1. белдікпен, белбеумен
байланған 2.белдігі бар
belting [‘beltiŋ] n 1.белдік не белбеу жасауға
арналған материал 2.белдіктер, белбеулер 3.
(slang) сабау, соғу ♦to give the boy a good ~ - баланы жақсылап сабап алу beltline [‘beltlain] n (US) (сөзбе сөз: белбеу
сызығы) қаланы орай, белбеулей жұмыс
жасайтын көлік қызметі
belt-saw [‘beltsɔ:] n таспалы ара
belt-way [‘beltwei] n (US) (сөзбе сөз: белбеу
жол) (қаланы айналып өтетін жол) айналма
жол, сырт жол
belvedere [‘belvidiə(r)] n (архит) бельведер
bemoan [bi’məun] v жоқтау, аза тұту, жылап-
сықтау, күңірену, салы суға кету, кеудесі
қарс айырылу; қапалану ♦to ~ one’s sad fate – бейшара тағдырына күңірену ♦to ~ the shortage of funds for research – зерттеу жұмыстарына қаражаттың тапшылығын жоқтау bemuse [bi’mju:z] v абдырату, абыржыту,
аңырту, аңтарылу, таңырқау, қайран қалдыру
♦a ~d tone of voice – абдырай шыққан дауыс ♦He was totally ~d by the traffi c system in the city. – Оны қаладағы көлік қозғалысы сең соққандай етті.