Еліміз өз тəуелсіздігінің 20 жылдығын атап өтіп, дамуының жаңа кезеңіне аяқ бас

430
431
жүрiп жатқан көлiк қозғалысы ♦«Hot» and 
«cold» are ~ terms. - «Ыстық» пен «суық» 
бiр-бiрiне қарама-қарсы ұғымдар. ♦The ship 
was delayed by ~ winds. - Кеме қарсы соққан 
желге байланысты кешiктi. B.n 1.the ~ 
қарсы, қарсы жақ, керi, басқа т.с.с. ♦The ~ of 
«wet» is «dry». - «Дымқыл» сөзiнiң антонимi/
сөзiне қарсы сөз - «құрғақ». ♦I’ve never op-
posed it. The ~ is true. I’ve always supported it. 
- Бұған ешбiр қарсы болған емеспiн. Шынына 
келсек, керiсiнше. Бұны мен ылғи да қолдаумен 
болдым. 2.(idm) *by ~ies керiсiнше, күткеннен 
мүлде басқа ♦Many events in our lives go by 
~ies. - Өмiрiмiздегi көптеген оқиғалар бiз 
ойлағаннан мүлде өзгеше болып жатады. 
*on the ~ керiсiнше, мүлде басқаша, тiптi де 
♦It doesn’t seem ugly to me; on the ~, I think 
it is rather beautiful. - Мен мұны ұсқынсыз 
деп ойламаймын, керiсiнше, менiңше бұл 
əжептəуiр əдемi. *to the ~ басқаша, керiсiнше 
екенiн бiлдiретiн ♦I will come on Monday un-
less you write to the ~. - Мен дүйсенбi күнi 
келмекпiн, егер, басқадай деп хат жазбасаң 
(маған). ♦I will continue to believe it untill I 
get proof to the ~. -Керiсiнше екенiне дəлел 
алмайынша мен осыған сене беремiн.
contrary II [kən’treəri] adj қырсық, бетпақ, 
əдейi тiл алмайтын я жəрдемдеспейтiн
contrarily I [‘kɒntrərəli; US -trerəli] adv 
керiсiнше, басқаша, т.с.с. [қ-з: contrary I A]
contrarily II adv [қ-з: contrary II]
contrariness n [қ-з: contrary II]
contrary to prep қарсы, қарама қарсы, қайшы, 
кереғар, керi ♦to be ~ to the law - заңға қайшы 
болу ♦The results were ~ to expectation. - 
Нəтижелер күткендей болып шықпады.
contrast A.v [ kən’trα:st; US -træst] 1.~ A and/
with B салыстыру, салыстырып қарау ♦It is 
interesting to ~ the two writers. - Екi жазушыны 
салыстырған өте қызық. 2.~ (with smb/smth) 
(салыстырғанда) сəйкес келмеу, ерекшелену, 
даралану ♦Her actions ~ed sharply with her 
promises. - Оның iсi уəдесiнен мүлде өзгеше 
болып тұрды. B.n [ ‘kɒntrα:st; US -træst] 
1.~ (to/with smb/smth); ~ (between A and B 
салыстыру, салыстырып қарау; өзгешелiк; 
салыстырғанда, қарағанда, контраст ♦Careful ~ 
of the two plans shows up some key differences. - 
Екi жоспарды мұқият салыстырғанда кейбiр 
басты ерекшелiктер көрiнедi. ♦His white hair 
was in sharp ~ to his dark skin. - Оның ақ шашы 
қара торы терiсiнен ерекшеленiп тұрды.
♦She had almost failed the exam, but her sister, 
by ~, had done very well. - Ол емтиханды мүлде 
нашар тапсырса, ал əпкесi, бұған қарағанда 
өте тамаша шықты. 2.өзгешелiк, ерекшелiк, 
айырмашылық, контраст т.с.с. ♦The white walls 
make a ~ with the black carpet. - Ақ қабырғалар 
қара кiлемге қарағанда ерекшеленiп тұрады. 
♦The ~ of the light and shade is important in 
photography. - Фотографияда жарық пен 
көлеңкенiң контрастының болғаны маңызды.
contravene [,kɒntrə’vi:n] v 1.(заңға, т.с.с.) 
қайшы əрекет ету; ереженi бұзу ♦You are ~ing 
the regulations. - Сiз ереженi бұзып тұрсыз. 
2.(заттар ж.) қайшы келу, кереғар болу, сай 
келмеу, келiспеу, терiстеу ♦His evidence ~s the 
theory. - Оның дəлелi теорияға кереғар.
contravention [,kɒntrə’venʃn] n (заңға, т.с.с.) 
қайшы əрекет ету; ереженi бұзу; қайшы келу, 
кереғар болу, сай келмеу, келiспеу, терiстеу ♦a 
blatant ~ of the treaty - шартты көпе-көрнеу бұзу
contretemps [‘kɒntrətɒm] n [pl өзгермейдi] 
(Fr, кiтаби я қалж) бақытсыз оқиға; жазмыш; 
бақытсыздық, жолы болмаушылық
contribute [kən’tribju:t] v 1.~ (smth) (to/
towards smth) қайырымдылық көмек ету, 
ақшалай, заттай көмек ету, ақыл айту; үлес 
қосу, жарна төлеу ♦to ~ to a charity collec-
tion - мейiрiм көмегiн жинағандарға ақшалай 
үлес қосу ♦to ~ aid for refugees - босқындарға 
көмек көрсету ♦The chairman encourages ev-
eryone to ~ to the discussion. - Төраға əркiмнiң 
пiкiрсайысқа қатысып отырғанын қалайды. 
2.~ to smth ұлғайту, қосу, көмектесу, үлес қосу 
♦Her work has ~d enermously to our understand-
ing of this diffi cult subject. - Оның жұмысы 
бiздiң мына қиын пəндi түсiнуiмiзге өте зор 
үлес қосты. 3.~ to smth бiрнəрсеге себепкер 
болу, бiрнəрсенi туғызу ♦Does smoking ~ to 
lung cancer? - Темекi шегу өкпе рагының 
(обырының) тууына себепкер ме? 4.~ (smth) 
to smth мақала т.с.с. жазу ♦She has ~d (sev-
eral poems) to literary magazines. - Ол əдеби 
журналдарға (бiрнеше өлең) жазды.
contribution [,kɒntri’bju:ʃn] ~ (to/towards 
smth) n 1.(a) қайырымдылық көмек ету, 
ақшалай, заттай көмек ету, ақыл айту; үлес 
қосу ♦the ~ of money to charity - мейiрiм 
көмегiн жинағандарға ақшалай үлес қосу (b)
қайырымдылық көмек, үлес, жарна т.с.с. 2.(a)
ұлғайту, қосу, көмектесу, үлес қосу (b)үлес, 
жəрдем т.с.с.
♦The signing of such a treaty would be a major 
~ towards world peace. - Мұндай шарттың 
жасалуы əлемдiк бейбiтшiлiкке қосылған 
үлкен үлес болып табылады.
3.жазылған мақала, əңгiме т.с.с. ♦This week’s 
issue has ~s from several well -respected jour-
nalists. - Осы аптадағы басылымға бiрнеше 
белгiлi журналистiң жазғандары енген. 
contributor [kən’tribju:tə(r)] n қайырым етушi, 
көмек берушi; үлес қосушы; мақала жазушы 
т.с.с. [қ-з: contribute]
contributory [kən’tribju:təri; US -tɔ:ri] adj 
1.бiрнəрсеге себепкер болатын, тудыратын 
т.с.с. ♦a ~ factor, cause - негiзгi фактор, 
негiзгi себеп ♦~ negligence -– апатқа 
(жазатайым оқиғаға) себеп болған 
салақтық 2.жарна төлейтiн, үлес қосатын 
♦a ~ pension scheme - жарналы зейнетақы 
схемасы (яғни, зейнетақы қорына қызметкер 
де, ол iстейтiн компания да жарна төлейдi 
деген сөз)
con trick n confi dence trick
contrite [‘kɒntrait] adj өкiнген, əттегенайлаған, 
терiс iстегенiне қайғырған, өкiнген, 
қынжылған, сан соққан ♦She was ~ the morning 
after her angry outburst. - Қатты ашуланған 
күннiң ертеңiнде ол өкiнумен болды.
contritely [‘kɒntraitli] adv [қ-з: contrite]
contrition [kən’triʃn] n терең өкiнiш, 
қынжылыс, сан соғу
contrivance [kən’traivəns] n 1.~ (for doing 
smth/to do smth) (a)белгiлi бiр мақсатқа арнап 
жасалған құрылғы, аспап, құрал, жабдық 
♦He erected some ~ for storing rainwater. - Ол 
жауын суын жинайтын құрылғы орнатты. 
(b)күрделi я жымысқы жоспар ♦an ingenious ~ 
to get her to sign the document without reading it 
- оған құжатты оқытпастан қол қойдырмақ 
болған шебер жымысқылық 2.қабiлет, шама 
♦Some things are beyond human ~. - Кейбiр 
нəрселер адам шамасынан тыс.
3.жымысқылық жоспар жасау, ақыл-айламен 
ойластыру; бiрнəрсе жасау, ойлап табу; 
қиындықтарға қарамастан iстей т.с.с. алу [қ-з: 
contrive] ♦the ~ of an effective method - тиiмдi 
методты (тəсiлдi) ойлап табу
contrive [kən’traiv] v (кiтаби) 1. жымысқылық 
жоспар жасау, ақыл-айламен ойластыру; 
бiрнəрсе жасау, ойлап табу ♦to ~ a device, a 
means of escape - құрал, қашу жолын ойлап 
табу қиындықтарға қарамастан iстей т.с.с. 
алу ♦to ~ to live on a small income - аз ғана 
жалақыға күн көре алу ♦ (əжуа) He ~d to 
make matters worse. - Ол артық қыламын деп 
тыртық қылды.
contrived [kən’traivd] adj (жақтырм) 1.алдын 
ала айла-шарғымен жоспарланған ♦a ~ incident 
intended to mislead the newspapers - газеттердi 
алдау мақсатында ойластырылған инцидент 
2.əдейi, қасақана iстелген т.с.с.; табиғи емес, 
жасанды ♦The fi lm had a ridiculously ~ story 
line. - Фильмде бiр қисынсыз жасалған əңгiме 
желiсi бар-тын.
control [kən’trəul] A.n 1.~ (of/over smb/
smth) бақылау, қадағалау ♦children who 
lack parental ~ - əке-шешесiнiң бақылауы 
жетiспейтiн балалар ♦She managed to keep ~ 
of her car on the ice. - Ол машинасын мұздың 
үстiмен жүргiзе алды. ♦The pilot lost ~ of the 
plane. - Ұшқыш ұшақты игере алмай қалды. 
2.бақылау, басқару, қадағалау, назарда ұстау ♦~ 
of traffi c/traffi c ~ - көше қозғалысын бақылау 
♦She argued for import ~. - Ол импортты 
бақылау керек деген пiкiрдi қозғады. 3.~ (on 
smth) ♦government ~s on trade and industry - 
үкiметтiң сауда мен өнеркəсiптi бақылауы 
4.салыстырып бақылау, салыстырып көру, 
бақылау ♦One group was treated with the new 
drug, and a second group was treated with the 
old one as a ~. - Бiр топты жаңа дəрiмен 
емдесек, екiншi топты көне дəрiмен емдедiк, 
салыстырып көру үшiн. ♦a ~ group - бақылау 
тобы/бақылайтын топ 5.басқару, жүргiзу, 
бақылау құралдары, тетiктерi, бақылайтын 
құрылғы, аспап, прибор т.с.с. ♦the ~s nof an 
aircraft - ұшақтың басқару жүйесi 6.бақылау 
орталығы, бақылайтын, тексеретiн жер 
7.(idm) *to be in ~ (of smth) бағыттау, басқару, 
билеу ♦Who is in ~ of the project? - Жобаны 
кiм басқарады? *be/get out of ~ бақылаудан 
шығып кету, бой бермей кету, бағынбай кету 
♦Infl ation has got out of ~. - Инфляция бой 
бермей кеттi. *to bring/get smth/be under 

432
433
~ бақылауға алу, ауыздықтау, бағындыру B.v 
(-ll-) 1.бақылау, қадағалау, билеу, басқару 
2.реттеу, бақылау т.с.с. 3.тексеру, қадағалау
controllable [kən’trəuləbl] adj бақыланатын, 
басқарылатын; көнетiн, бой беретiн [қ-з: control]
controller [kən’trəulə(r)] n бақылаушы, 
контролер
controversial [,kɒntrə’vз:ʃl] adj айтыс 
тудыратын, шу шығаратын, дау тудыратын
♦a ~ person - көп қырлы адам (яғни, өзi 
жөнiнде əртүрлi пiкiр туғызатын адам)
♦a ~ decision, book - даулы шешiм, атышулы 
кiтап
controversialist [,kɒntrə’vз:ʃəlist] n (кiтаби) 
дауды, кереғарлықты ұнатушы
controversially [,kɒntrə’vз:ʃəli] adv [қ-з: contro-
versial]
controversy [‘kɒntrəvз:si, kən’trɒvəsi] n ~ 
(about/over smth) айтыс, айтыс-тартыс, дау, 
дау-дамай
controvert [,kɒntrə’vз:t] n (кiтаби) бiрнəрсенiң 
шын екенiн терiстеу; айтысу, дауласу
contumacious [,kɒntju:’meiʃəs; US -tu:-] adj 
(кiтаби) қырсық, тоңмойын, бетпақ
contumaciously [,kɒntju:’meiʃəsli; US -tu:-] adv 
[қ-з: contumacious]
contumacy [‘kɒntjuməsi; US kən’tu:məsi] n 
қырсықтық, тоңмойындық, бетпақтық
contumely [‘kɒntju:mli; US kən’tu:məli] n 
(кiтаби) балағаттау, тiл тигiзу; балағат сөз
contuse [kən’tju:z; US -’tu:z] v (медиц) 
контузиялау, зақымдау; көгерту
contusion [kən’tju:ʒn US -’tu:-] n (медиц) 
контузия, зақым; көгеру
conundrum [kə’nʌndrəm] n 1.жұмбақ, 
сөзжұмбақ ойыны 2.күрделi əрi қызық 
проблема, мəселе
conurbation [,kɒnз:’beiʃn] n конурбейшн, бiр 
бiрiне қосылып кеткен қалалы аймақ
convalesce [,kɒnvə’les] v сауығу, əл жинау
convalescent [,kɒnvə’lesnt] n, adj аурудан сауығушы
convalescence [,kɒnvə’lesns] n (бiрте бiрте) 
сауығу, əл жинау
convect [kən’vekt] v ыстықты конвекция 
арқылы тарату [қ-з: convection] 
convection [kən’vekʃn] n конвекция, ыстықтың 
сұйықтың я газдың бiр бөлiгiнен екiншi 
бөлiгiне қызған заттардың қозғалысы арқылы 
өтуi, тарауы
convector [kən’vektə(r)] n (кейде convector 
heater) конвектор, электрожылытқыш
convene [kən’vi:n] v 1.(мəжiлiске) шақыру, 
жинау 2.(мəжiлiске) келу, жиылу
convener, convenor [kən’vi:nə(r)] n 
1.(мəжiлiске) шақырушы, жиюшы 2.(Brit) 
кəсiподақтың аға ресми өкiлi
convenience [kən’vi:niəns] n 1.ыңғайлылық, 
қолайлылық, ыңғай, барлық керек-
жарақ ♦a library planned for the users’ ~ - 
пайдаланушыларға ыңғайлап жоспарланған 
кiтапхана ♦It was a marriage of ~. - Бұл бiр 
мүдденi көздеген неке болды. ♦The house has all 
the modern ~s. - Үйде барлық ыңғай жасалған 
(яғни, қажет нəрсенiң, құрылғының бəрi бар). 
2.(Brit euph) көпшiлiк дəретхана, туалет
3.(idm) *at one’s ~ қашан, қай кезде өзiне 
ыңғайлы, қолайлы болғанда *at your earli-
est ~ (кiтаби көбiне коммерц) неғұрлым 
тезiрек♦Please deliver the goods at your earliest 
~. - Тауарды неғұрлым ертерек жеткiзуiңiздi 
өтiнемiн. *fl ag of ~ = fl ag
convenience food n жеңiл тағам (яғни, 
қалбырдағы, пакеттегi)
convenient [kən’vi:niənt] adj ~ (for smb/
smth) 1.ыңғайлы, қолайлы 2.қолайлы, 
жақын
conveniently [kən’vi:niəntli] adv ыңғайлы, 
қолайлы ♦My house is ~ near a bus-stop. 
- Үйiм қолайлы автобус аялдамасының 
жанында орналасқан.
convent [‘kɒnvənt; US -vent] n конвент, əйелдер 
монастыры ♦to enter a ~ - монахиня болу ♦a ~ 
school - конвент мектебi
convention [kən’venʃn] n 1.конференция, 
жиын 2.(a) жалпы келiсiм, жазылмаған тəртiп, 
əдет-ғұрып, дəстүр, шарттылық ♦C~ dictates 
that a minister should resign in such a situa-
tion. - Əдетте мынадай жағдайда министр 
отставкаға кетуi керек.
 (b)практикадағы нəрсе, күнделiктi болып 
тұратын нəрсе, тəртiп; дəстүр ♦the ~s which 
govern stockmarket dealing - қор биржасында 
үстемдiк ететiн дстүрлер
 3.конвенция, ресми келiсiмшарт ♦the Geneve 
C~s - Женева конвенциялары
4.метод, стиль, дəстүр
conventional [kən’venʃənl] adj 1.(көбiнесе 
жақтырм) дəстүрлi, əдетке сiңген, 
қалыптасып қалған, көне ♦~ clothes, behaviour 
- дəстүрлi киiм, жүрiс-тұрыс
♦She is so ~ in her views. - Оның көзқарастары 
ескi. ♦The ~ wisdom is that high wage in-
creases infl ation. - Əдеттегi пiкiр бойынша, 
жоғары жалақы инфляцияны өсiредi. (b)
дəстүрлi, əдеттегi, қалыптасқан 2.(қару-
жарақ ж.) ядролық емес, кəдiмгi ♦~ missiles 
- ядролық емес ракеталар ♦a ~ power station 
– кəдiмгi электр станциясы (ядролық отын 
жақпайтын)
conventionality [kən,venʃən’æləti] n 
дəстүрлiлiк, күнделiктi болыр тұратын нəрсе 
[қ-з conventional]
conventionalize,-ise [kən’venʃənəlaiz] v [қ-з: 
conventional]
conventionally [kən’venʃənəli] adv [қ-з: conven-
tional]
converge [kən’vз:ʤ] v 1.~ (on smb/smth);~ (at 
smth) қиылысу, түйiсу, тоғысу 2. (ауысп. мағ.) 
ұқсас болып кету, ұқсас бола түсу ♦Our previ-
ously opposed views are beginning to ~. - Бұдан 
бұрынғы бiздiң қарама қарсы пiкiрлерiмiз бiр 
бiрiне жақындасып бара жатыр.
convergence [kən’vз:ʤəns] n [қ-з: converge]
convergent [kən’vз:ʤənt] adj қиылысатын, 
түйiсетiн, тоғысатын ♦~ lines, opinions - 
қиылысатын сызықтар, тоғысатын пiкiрлер
conversant [kən’vз:snt] adj ~ with smth 
(кiтаби) бiрнəрсенi бiлетiн, таныс
conversation [,kɒnvə’seiʃn] n ~ (with smb) 
(about smth) (a) əңгiме, сұхбат (b)əңгiмелесу, 
сұхбаттасу
conversational [,kɒnvə’seiʃənl] adj 1.əңгiме(лiк, 
-нің), сұхбат(тық, -тың) ♦Business letters are 
not usually written in ~ style. - Iс қағаздары 
əдетте əңгiмелiк (ауызекі) стильмен 
жазылмайды. (b) ауызекi, əңгiме, -ге қатысты 
♦I go to evening classes to do ~ German. - Мен 
ауызекi немiс тiлiн үйрену үшiн кешкiлiк 
кластарға барамын.
conversationalist [,kɒnvə’seiʃənəlist] n 
əңгiмешiл, əңгiме айтқыш
converse A.v [kən’vз:s] ~ (with smb) (about 
smth); ~ (together) (кiтаби) əңгiмелесу B.n 
[‘kɒnvз:s] the ~ 1.қарсы, керi ♦He says she is 
satisfi ed, but I believe the ~ to be true: she is very 
dissatisfi ed. - Ол əлгi əйел риза дейдi, менiңше 
шыны керiсiнше болар: ол (əйел) өте ренжiп 
жүр. 2.(логикада) бiр бiрiне қарама қарсы, 
кереғар пiкiрлер C.adj [‘kɒnvз:s] қарсы, қарама 
қарсы, керi
conversely [kən’vз:sli] adv керiсiнше т.с.с. 
conversion [kən’vз:ʃn; US kən’vз:rʒn] n ~ 
(from smth) (into/to smth) 1.басқа бiр нəрсеге 
айнал(дыр)у, ауыс(тыр)у, өт(кiз)у, өзгер(тiл)
у, айырбастау 2.шоқын(дыр)у, басқа дiн 
қабылда(т)у, көзқарасы(н) өзгер(т)у
convert A.v [kən‘vз:t] 1. ~ (smth) (from smth) 
(into/to smth) басқа бiр нəрсеге айнал(дыр)у, 
ауыс(тыр)у, өт(кiз)у, өзгер(тiл)у, айырбастау 
2.~ (smb) (from smth) (to smth) шоқын(дыр)у, 
басқа дiн қабылда(т)у, көзқарасы(н) өзгер(т)у
3.(регби ойынында) допты тебу арқылы ұпай 
алу 4.(idm) *preach to the converted preach 
B.n [‚kɒnvз:t] ~(to smth) басқа дiн қабылдаған 
адам; пiкiрi, көзқарасы өзгерген, ауысқан адам 
♦Already the new newspaper is winning/gaining 
~s. - Қазiрдiң өзiнде-ақ жаңа газет көптеген 
оқырмандарды өзiне қаратуда.
converter, convertor [kən‘vз:tə(r)] n 1.(физ) 
(a)конвертер, ағынды түрлендiргiш (b)
радиосигналды түрлендiргiш, конвертер 2.ерiген 
металды қорытатын, өңдейтiн түтiк, конвертер
convertible [kən‘vз:təbl] A.adj ~ (into/to smth) 
өзгере, ауыса т.с.с. алатын [қ-з: convert A] 
♦a sofa that is ~ into a bed - төсекке айнала 
алатын диван B.n үстi ашылып жабылатын 
машина
convertibility [kən,vз:tə’biləti] n [қ-з: convert A]
convex [‘kɒnveks] adj дөңес, томпақ 
convexity [kɒn’veksəti] adj дөңестiк, томпақтық
convey [kən’vei] v 1.~ smb/smth (from…) 
(to…) (кiтаби) тасымалдау, тасу, жеткiзу; 
беру, жолдау; өткiзу ♦Pipes ~ hot water from 
the boiler to the radiators. - Құбырлар ыстық 
суды қазандықтан жылыту батареяларына 
жеткiзедi. ♦This train ~s both passengers 
and goods. - Бұл поезд жолаушыларды да, 
тауарларды да тасиды. ♦a message ~ed by 
radio - радио арқылы таратылған жолдау 2.~ 
smth (to smb) (ойын, сезiмiн, т.с.с.) жеткiзу, 
бiлдiру ♦Words cannot ~ how delighted I was. - 
Менiң қандай қуанғанымды сөзбен жеткiзу 
қиын. 3.~ smth to smb (заң) меншiк хақын 
толығымен бiреуге беру
conveyance [kən’veiəns] n 1.(кiтаби) тасымал, 
тасу, жеткiзу; беру, жолдау; өткiзу ♦the ~ of 

434
435
goods by train - поездбен тауар тасымалдау 
2.(кiтаби) көлiк, тасығыш ♦a public ~ - 
қоғамдық көлiк, транспорт 3.(заң) (a)
меншiгiн, мүлкiн бiреуге беру (b)меншiгiн, 
мүлкiн беру туралы құжат
conveyancer [kən’veiənsə(r)] n меншiгiн, 
мүлкiн бiреуге беру туралы құжатты 
дайындаушы адам, конвейансер
conveyancing [kən’veiənsiη] n меншiгiн, 
мүлкiн бiреуге беру, өткiзу

жүктеу/скачать 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: