Эмбриология
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- — микрофиламенттер Қалпына
| 9 .1 4 -с у р е т.
Жазық бұлшық ет тінінің құрылысы (көлемді кесте) (Р.В. Крстич бойынша, өзгертулері бар): 1 — уршықтәрізді жазық миоциттер; 2 — миоцит ци- топлазмасы; 3 — миоциттер ядросы; 4 — плазмолемма; 5 — базальды мембра на; 6 — беткейлік пиноцитоздық көпіршіктер; 7 — жасуша аралық байланыстар; 8 — жүйке уштары; 9 — коллаген фибриллалары; 10 — микрофиламенттер Қалпына келуі. Жазык бұлшык ет тінінің висцералды және тамырлы түрлері төтенше тосын факторлардың әсеріне едәуір сезімтал болып келеді. Белсендірілген миоциттерде биосинтетикалык үдерістердің деңгейі жоғарылайды, онын морфологиялык көрінісі жиырылу нәруыздарының синтезі, ядроның іріленуі және гиперхроматозы, ядрошықтын гипертрофия- сы, ядро-цитоплазмалык аракатынас көрсеткіштерінің жоғарылауы, бос ри- босомалар мен полисомалардың санының артуы, аэробты және анаэробты фосфорлену, мембраналык тасымалдау ферменттерінің белсенділігінің артуы болып табылады. Жасушалык деңгейдегі калпына келу митоздык циклға өтуге кабілетті дифференцияланған жасушалардың есебінен де, сонымен бірге кам- 264 9-Тарау. Булшык, ет тіндері биальды элементтердің (кіші көлем миоциттерінің) белсенділігінің артуы аркылы да өтеді. Контрактильды миоциттердің біркатар закымдаушы фактор- лар эсер еткен жағдайда секреторлык миоциттерге фенотиптік трансформа- циялануы байкалады. Бұл трансформация тамырлардың ішкі кабыкшасының закымдануы кезінде, атеросклероздың дамуы кезіндегі ішкі кабықшаның ги- перплазиясы калыптасуы барысында байқалады. 9.3.2. Мүшелердің құрамындағы мезенхималық бүлшық еттіні Миоциттер араларында жұқа дәнекер тіндік қабаттар өтетін шоғырларға бірігеді. Бұл кабаттарға миоциттерді қоршайтын ретикулярлык және эластикалық талшыктар өріле оратылады. Дәнекер тіндік кабаттарда кан та- мырлары және жүйке талшықтары өтеді. Соңғылардын ұштары тікелей мио- циттерде емес, олардың араларында аякталады. Сондыктан, жүйке импульсы келген кезде медиатор диффузды таралып, бір уакытта көптеген жасушаларды коздырады. Мезенхимадан дамыған жазык бүлшык ет тіні кан тамырларының және көптеген куысты ішкі мүшелердің кабырғаларында орналасады. Накты мүшелердің кұрамындағы жазык бұлшык ет тінінің кызметтік касиеттері бірдей емес. Ол мүшелердің бетінде нақтылы биологиялык белсенді заттардың әр түрлі рецепторларының болуына байланысты. Сондыктан, көптеген дәрі-дәрмектерге де олардың реакциясы бірдей емес. Тіндердін әр түрлі кызметтік қасиеттері актин филаменттерінін накты молекулярлык кұрылымына байланысты болуы мүмкін. 9.3 .3. Нейралдық бүлшық еттіні К-Өздін нұрлы кабығы мен цилиарлы денешіктің бұлшык ет тіні жиырылуға кабілетті тіндердін төртінші түріне жатады. Бұл тіннің миоциттері көз бокалынын ішкі қабығының кұрамындағы нейралдык бастаманың жасушала- рынан дамиды. Омыртқалылар катарында көздің нұрлы кабығының бүлшык ет элементтерінде әр түрлі дивергентті дифференциялану байкалады. Мысалы, бауырымен жорғалаушыларда және құстарда мионейральды тін каңкалык бүлшык етке ұксас жолакты көп ядролы талшыктардан тұрады. Сүтқоректілер мен адамдарда көздің нұрлы кабығының бұлшык етінің құрылымдык- кызметтік бірлігі бірядролы жазык миоцит немесе миопигментоцит болып табылады. Соңғылардың пигменттелген денесі, ұршык тәрізді жиырылғыш бөлігінен шеттей орналасқан бір ядросы бар (9.15-сурет). Жасушалардыц цитоплазмасында митохондриялар мен пигменттік түйіршіктер саны көптеп аныкталады, олардың көлемі мен пішіні пигменттік эпителийдің түйіршіктеріне ұксас. Миопигментоциттерде миофиламент- тер жіңішке (7 нм) және жуан (1,5 нм) деп бөлінеді, көлемі мен орналасуы жазық миоциттердің миофиламенттеріне ұксас болып келеді. Әрбір миопиг ментоцит базальды мембранамен коршалған. Миоциттердін цитоплазмалык өсінділерінің жанында миелинсіз жүйке талшыктары аныкталады. Өсінділерінің бағытына байланысты (көз карашығының шетіне перпен- |