А. Балабаева


Тақырып бойынша сұрақтар мен тапсырмалар



бет3/48
Дата21.10.2023
өлшемі147,76 Kb.
#120164
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   48
Тақырып бойынша сұрақтар мен тапсырмалар:
1.Қарапайым математикалық ұғымдар туралы не айта аласың?
2. Курстың мақсаты туралы не айтасың?
3. Қандай мерзімдік басылымдарды білесің?
ҚАРАПАЙЫМ МАТЕМАТИКАЛЫҚ ТҮСІНІКТЕРДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ

Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастырудың теориялық негіздері 20 жылдай уақыт аралығында ғана арнаулы атау алып «математикаға дейін» ұғымы қалыптасты (ағылшынша - premathematics).


Дәстүрлі қалыптасқан ұғымдарға орай оқытудың теориялық негіздеріне нақты бір ұғымдарға сәйкес математикалық теория алынады. Ал дедуктивті түрде құрылған математикалық теория абстрактілі құрылымы арқылы мектепке дейінгі кезеңде матема-тиканы үйретуге негіз бола алмайды.
Мектепке дейінгі кезеңдегі ұғымдар мен фактілер нақты дәйекті жағдайаттардан бастау алғанмен, басқа ұғымдар көмегімен түсіндіріледі. Дедуктивті математикалық теорияны түсіндіру – формальды сипатқа ие болады, ал мектепке дейінгі ұғымдар – мағыналы мазмұнда беріледі.математиканың басты өзекті түйіні дедукция бұл жерде локальды сипатқа ие болып, қосымша қызмет қана атқарады.
«Мектепке дейінгі» даярлықты – балалар математикасы деп шатастыруға болмайды. Мектепке дейінгі деңгейде де нақты математикалық ұғымдар қарпайым түрде оқытылады. Бұл деңгей көптеген ғылыми әдебиеттерде де сақталады. Ал, мектепке дейінгі кездегі оқытуда осы мазмұн сақталғанымен ол өзіне тән мате-матикалық білімдердің кезеңіне сай болады. Сондықтан «мектепке дейінгі» оқытуды үлкен нағыз математиканы үйренуге даярлық кезеңі десе де болады.
Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастырудың теориялық негіздерінің басты мақсаты – мектепке дейінгі жаста үйретілетін ұғымдарға математикалық түрде талдау жасау, балаларға ұғымдарды нақты ғылыми негізде түсіндіру. Бұл жерде әрине, нақты математикалық ұғымдар мен теориялар сол қалпында қатаң сақталмайды. Барлығы баланың санасына, ой-қабілетіне сәйкес алынады. Түрлі ұғымдар фактілер мен құрастыруларды иллюстрациялау үшін ойындар, осы ұғымды не құрылымды модельдейтін түрлі үлгілер алынады. Олардағы басты түйін логикалық және құрастырушылық құрылымы болып табылады. Сонымен теориялық негіздер қарапайым математикалық ұғым-дармен тығыз бірлікте қарастырылады. Бұл өз кезегінде педагогқа баладағы қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыруда дамытушылық эффектіні көтеруге мүмкіндік береді.
Теориялық негізді түсіндіруде әдетте қолданылуға тиіс арнаулы логикалық және математикалық ұғымдар мен символика мектеп жасына дейінгі балаларды оқытуда қолданылмайды. Математикаға дейінгі даярлық баланы мектепке жалпы даярлау-дың басты бөлігі болып табылады. Бұл процесс барлық оқу-тәрбие шараларымен тығыз бірлікте қарастырылады және ең алдымен баланың математикалық ой-әрекетін дамытуға және ақыл-ой тәрбиесі міндеттерін шешуге бағтталған. Оның басты ерекше-ліктері – жалпы дамытуға бағытталуы, ақыл-ой, тіл дамыту, ой, тұрмыс, еңбек іс-әрекеттерімен байланысты болуы.
Балалардың математикаға дейінгі даярлық кезеңінде ескерілуі тиіс мәселелер:

  • танымдық қабілет, ақыл-ой процесі мен қабілеті, баланың жеке тұлғасының жалпы дамуының негізгі заңдылықтары;

  • білімді және соған байланысты дағдылар мен іскерліктерді меңгерудегі баланың жас ерекшелігіне сай мүмкіндіктері;

  • мектеп және мектепке даярлау шаралары арасындағы сабақтастық.

Математикаға дейінгі даярлықта білімділік, тәрбиелілік және дамытушылық міндеттер тығыз бірлікте қарастырылып, жүзеге асырылады.
Математикаға дейінгі даярлықтың басты міндетеріне мына-лар жатады:
1.Балаларда қарапайым математикалық ұғымдар жүйе-сін қалыптастыру.
2. Мектептегі математика пәнін игерудің және ақыл-ой дамуының алғышарты болатын – математикалық ойлау және жекелеген логикалық құрылымдардың қарапайым түрлерін қалыптастыру.
3.Сенсорлық процестер мен қабілеттерін дамыту.
4.Балалардың байланыстыра сөйлеуі мен сөздік қорла-рын дамыту.
5.Оқу әрекетінің бастапқы формаларын қалыптастыру.
Бұл міндеттер үйлесімді, өзара тығыз байланыста жүргізілсе ғана нәтиже береді және міндеттері математикаға дейінгі даярлықтың мазмұнын анықтайды.
Соңғы уақытта жүргізілген педагогикалық және психоло-гиялық зерттеулер нәтижесінде балалардағы ойлау қабілетінің деңгей қоры ауқымды екендігі анықталды. Н.Н.Поддъяковтың зерттеулерінде баладағы көрнекі-әрекеттік және көрнекі-бейнелі ойлаудың нәтижесінде заттармен құбылыстардың қасиеті және жеке бөліктері туралы балалардың ұғымдары жинақтала келе тұтас жүйелі білімге ұласады.
Математика ұғымдарының дамуына арнаулы бағыттағы әрекеттердің де әсері бар. Оларды екі топқа бөліп қарастыруға болады. Алғашқысына математикалық сипаттағы әрекеттер: санау, өлшеу, қарапайым есептеу, арифметикалық әрекеттерді орындау жатады. Екінші топқа – дидактикалық мақсатқа құрылған, мате-матикаға дйінгі әрекеттер, заттарды бір-бірімен беттестіре отырып салыстыру (А.М.Леушина) талдау және жинақтау (В.В.Давыдов) теңестіру және салыстыру (Н.И.Непомнящая).
Екінші топқа жататын әрекет түрлері нақты, заттық-сезімдік негізді арқау етеді. Ал, бірінші топ күрделі болғанымен, мазмұн-ды, баладағы жиын, кеңістік, уақыт ұғымдары нақтыланады.
Бұл бағытта көптеген әдістер қолданылады: сөздік, прак-тикалық, көрнекілік, ойын. Әдістер мен тәсілдерді таңдауда еске-рілуге тиіс мақсаты, міндетері, мазмұны, балалардың жеке және жас шамасы ерекшеліктері, дидактикалық құралдардың болуы, нақты жағдайлар т.б. Олардың ішіндегі ең бастысы бағдарлама бойынша оқу-әрекетін жан-жақты ұйымдастыру болып табылады.
П.Я.Гальперин теориясы бойынша практикалық және сырт-қы материалдармен әрекеттер ауызша сөйлеу арқылы бекітіліп, тұжырымдалып, ішкі жоспарға айналады, ой әрекеті ретінде көрініс береді. Ой бірнеше даму этаптарынан өтеді.
Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру пәні-нің практикалық әдістеріне тән сипатты ерекшеліктері:

  • түрлі практикалық әрекеттері, ақыл-ой әрекетінің негізі болып табылатынын орындау;

  • дидактикалық материалдарды кең көлемде қолдану;

  • практикалық әрекеттер мен дидактикалық материалдардың нәтижелігіне көз жеткізу;

  • санау, өлшеу, есептеу дағдыларын қалыптастыру;

  • тұрмыс, ойын, еңбек т.. әрекет түрлерінде қарапайым математикалық ұғымдарды қолдану.

Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру сөздік, практикалық және көрнекілік әдістеріне жататын тәсілдерге тоқталатын болсақ:
1.Сөздік нұсқаулар, әрекетті орындау үшін нұсқау, ережелері.
2.Өзіндік тапсырмаларды орындау үшін нұсқау, ережелері.
3.Түсіндіру, ұғындыру, талап ету.
4.Балаларға сұрақтар қою.
5.Балалардың өз ойларын сөзбен баяндап беруі.
6.Бағалау және бақылау.
7.Салыстыру, талдау, синтез, жалпылау.
8.Арнаулы әрекеттер, ақыл-ой әрекеттері.
9.Модельдеу, бұл нағыз көрнекі-практикалық әдіс түрі.
Бүгінде модельдеудің заттық, заттық-кескіндемелік, графи-калық модельдер ретіндегі түрлері қолданылады.
Осы әдіс негізінде теориялық және нақты-әдістемелік нұс-қаулар қарастырылуда, оның әсіресе мына бағыттардағы маңызы ерекше деп бағаланады:
а) математикалық ұғымдар шынайы болмыстың өзіне тән моделі ретінде қарастырылады;
ә) математикалық ұғымдарды қалыптастыруда педагог өз талаптарынан балада математикалық ұғымды нақты-сезімдік түрде қалыптастыру үшін материалдық құрылым жасауы тиіс;
б) жекелеген модель және модельдеу элементін жүзеге асыру үшін психологиялық алғышарттарды орындау керек: көрнекі-әрекеттік және көрнекі-бейнелі ойлауды дамытқан дұрыс;
в) модельді қолдану бала көзқарасын белсенді етіп, танымдық әрекетіне қозғау салады.
Модель және модельдеуді қолдану оқытудың басқа түр-лерімен тығыз бірлікте қарастырылады.
Көрнекіліктер екіге бөлінеді: ірі көлемді (демонстрациялық) және ұсақ (тарататын).
Демонстрациялық материалдарға жататын көрнекіліктер:

  • геометриялық фигуралар, сан және таңбалар бейнеленген карточкалар;

  • фланелеграф;

  • сурет салуға арналған мольберт;

  • екі-үш сатылы сөре не басқыш;

  • 10-ға дейінгі түсу және көлемі бірдей заттар;

  • топтамалар мен кестелер;

  • модельдер (сандық саты, күнтізе т.б.);

  • панно, есеп құруға арналған суреттер;

  • дидактикалық ойындарды өткізуге арналған құралдар;

  • құсағат, таразы, калькулятор т.б.

Ал тарататын құралдар әр балаға жеке арналуы тиіс. Бұл көркем безендірілген, көз тартатындай болғаны дұрыс.
Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыруда әсіресе, математикалық ойындар, жаттығу, есеп, сұрақтар да маңызды. Бұлардың мазмұны әртүрлі, әсері де кең.
Оның астарында танымдық міндеттер тұр, оларға:

  • геометриялық құрастырулар: «Танграм», «Пифагор», «Колумб жұмыртқасы», «Сиқырлы шеңбер» т.б.

  • «Рубин», «Пирамида», «Юникуб» т.б.;

  • логикалық жаттығулар;

  • лабиринттер;

  • жұмбақтар т.б. жатады.

Бұлардың баланың ақыл-ой әрекеті белсенділігін арттыруда зор маңызы бар.
Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыруда дидактикалық құралдарды ұтымды пайдалану, олардың мазмұнын, қолдану аясын, ұйымдастыру жолдарын анықтай білсе, балаға оң әсер береді.
Бала алдына үнемі танымдық міндеттерді қоюдың және балалармен бірлесе отырып, оны шешудің бара-бар жолдары мен әдістерін табу аса игілікті шара.
Баланың ойлау әрекетінің белсенділігін түрлі құралдар және әдістер көмегімен арттыру бала дербестігін дамытуға, баланың белсенді көзқарасын қалыптастыруға оң әсер етеді.




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   48




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет