Жергiлiктi белгiлер бойынша ауа-райын болжау. Жергiлiктi белгiлер бойынша ауа-райын болжау синоптикалық карталарсыз да жасауға болады, ол үшiн термометр және барометр-анероид қажет. Бұлт, жауын-шашын, жел және атмосферадағы құбылыстарға (күннiң шығысы, аспан түсi, жұлдыздар жарқырауы) сырттай бақылау жүргiзу қажет.
Тұрақты, ашық, жаңбырсыз ауа-райы белгiлерi: 1. Атмосфералық қысымның - жәй, бiрақ бiрнеше күн бойы үздiксiз жоғарылауы;
2. Желдiң бiрқалыпты тәулiктiк жолы, яғни түнге қарай тоқтап, күндiз үдей түсуi;
3. Тәулiктiк температура амплитудасының артуы;
4. Таңға қарай шық және қыраудың түсуi;
5. Күн батқан соң батыстағы күмiс түстi шұғыла.
Тұрақты бұлтты ауа-райының белгiлерi: 1. Атмосфералық қысым төмендiгi – тәулiк бойы аз өзгеруi немесе төмендеуi;
2. Күн немесе түн бойы жел жылдамдығының үдеуi. Жел бағыты ОБ, ал кейде СШ және ШСШ;
3. Тәулiктiк температураның аз ауытқуы;
4. Күндiз және түн бойында ауаның жоғары абсолюттi және салыстырмалы ылғалдылығы.
Ашықтан жаңбырлы ауа-райына өту белгiлерi: 1.Атмосфералық қысым төмендейдi;
2.Кешке жақын жел үдейдi;
3.Б және СБ-та бұлттар пайда болып, горизонтта тығыздалады;
4.Қыста температура жоғарылайды, жазда төмендейдi. Тәулiктiк температуралық ауытқуы шамалы;
5.Ауаның ылғалдылығы жоғарылайды;
6.Таңғы күннiң шығысы ашық қызыл түстi;
7.Дыбыс естiлуi жаңғырық үдейдi;
8.Алыстағы заттар жақындағандай болып көрiнедi (таулар, орман);
9.Жұлдыздар қатты жарқырайды, галло
Жаңбырлыдан ашық ауа-райына өту белгiлерi: 1.Атмосфералық қысым жоғарылайды;
2.Тәулiктiк температураның ауытқуы ұлғайады;
3.Желдiң екпiнi күшейедi;
4.Ауыспалы бұлтты;
Халық дәстүрi бойынша ауа-райын болжау. Ауа-райын ғылыми болжау 100 жыл бойы жүргiзiлiп келедi, ал оған қажеттiлiк баяғы заманнан берi болды. Диқаншылардың, теңiзшiлердiң өмiрi ауа-райына тәуелдi болды. Алдағы болатын ауа-райы белгiлерiн қоршаған табиғаттан табуға тырысты: жануарлар, құстар мiнездерiне, өсiмдiктерге қарап, аспандағы болып жатқан құбылыстарға қарап, күн немесе ай түсiне, бұлттар түрiне және т.б. көп белгiлер есте жақсы сақталу үшiн ауа-райын болжау мақал және мәтелдер түрiнде берiлдi.
Мысалы: «Егер шөпте шық болса – жаңбыр болмайды», Күннiң таза батуы – ашық ауа-райына. «Егер күн қызарып батса – теңізшіге қорқыныш жоқ, ал ертеңгiсiн қызыл болса - қорқуға болады». «Егер шағала суға отырса – жақсы ауа-райын күт, ал құммен жүрсе – ауа-райы өзгередi». «Қарлығаштар су бетiне жақындап ұшса – жаңбырға».
Ауа-райы өзгеруiне байланысты өсiмдiк және жануарлардың мiнездерi өзгередi. Қоршаған орта жағдайына байланысты тiрi организмдердiң дамуын зерттейтiн ерекше ғылым саласы – фенология.
Ол жануаралар мен өсiмдiктердiң тiршiлiк үрдiстерiнiң кезеңдiк құбылыстарын ешқандай құралсыз фенологиялық бақылаулар көмегiмен зерттейдi. Мұндай бақылаулар табиғат күнтiзбегiн жасауға мүмкiндiк бередi, мұнда әр құбылыстың басталу мерзiмдерi көрсетiледi. Мысалы: Черемуха (Мойыл) гүлдегеннен 5-6 күннен соң сары акация, емен, алма гүлдейдi, 2-3 күннен соң - сирень, 1-2 күннен соң рябина, 2-3 күннен соң - қарағай, долана т.б.
