Оралбаева Н. Қазіргі қазақ тілініц морфологиясы. -Алматы, 2007

60
 
Абай атындагы ҚазҮПУ-дың Хабаршысы, «Филология гылымдары» серимы, Ко2 (32/,2010ж. 
Ташкент, 1975. 
6. 
Закиев М.З. Современный татарский литературный язык. -Москва, 1969. 
7. 
Мамаділ Қ. Қазіргі қазақ тіліндегі етістіктің модальдық құрылымдары. 
Автореферат. - Алматы, 1996. 
Түйін 
Мақалада модальділік санатының жасалуына негіз болатын модаль сөздердің сөз 
табы ретіндегі дербестігі сөз болып, оның модальді мағынаны түрлендірудегі белсенді 
қызметі сипатталады. Қазіргі модаль сөздердің сөйлем аясындағы қолданысына қарай 
құрылымдық түрлері де дараланады. 
Резюме 
В статье рассматриваются модальные слова как отдельные части речи и их отношения 
к категори модальности. Также в статье идет речь о структурных особенностях модальных 
слов. 
Summary 
Modal words as separate parts of speech and their relations to category of modality are 
considered in the article. It was also mentioned about structural peculiarities of modal words in the 
article. 
ҚЫТАЙ ТІЛІНДЕГІ ЖАҢА СӨЗДЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖАСАЛУЫ ТУРАЛЫ 
Нәсіпқазы Еркінбек - 
аға оқытушы Абай атындағы ҚазҰПУ 
Адамзат қоғамы үздіксіз дамып, өзгеріп отырады. Ғаламдық саяси өзгерістер, 
экономиканың өркендеуі, ғылым мен техниканың дамуы, коғамдық өмірге ұқсамаған 
дәрежеде жаңа құбылыстар алып келеді. Мәселен: жаңа құрылымдар, жаңа саяси жүйе, жаңа 
идея, тың танымдар мен тапқырлықтар т.б. Міне осындай жаңа дүниелерді айқын бейнелеу 
үшін жана атаулар мен тың терминдер дүниеге келеді. ягни осы атаулар және сөздер болып 
енді. 
Соңғы мезгілдерде, әсіресе « сыртқа есік ашу, реформа жасау» саясатын белсенді 
жүргізгеннен кейін, Қытай Халық Республикасында, Қоғамның әр саласында: заң, саяси 
жүйе, ғылым- мәдениет, сауда-экономика т.б. мәселелерде елеулі өзгерістер болды, осындай 
жағдайлар, Қытайдың тілдік қорында жаңа сөздердің кең көлемде туындауына әсер етті. 
Айталық, Қытайда ауыл- қыстақтарға жүргізілген реформа ең алдымен, Халықтық 
коммуналарды жоғалтып, өндірісті біртұтас жоспарлайтын ескі саясатты алып тастап, жер 
телімдерін жан басына шаға отырып әрбір шаңыраққа дейін көтереге беруден өнімінің 
белгіленген мөлшердегі бөлімін мемлекетке тапсырады да, калған бөлігіне бүкілдей өзі 
иелік етеді. Осыдан реформаның халыққа тиімділігін айқын көрсетуге болады. 
( Отбасына көтереге беруі) дейтін жаңа сөз пайда болды. Отбасына дейін кетереге 
беруі саясаты егіншілердің өндірістегі белсенділігін арттырады; Бір бөлім шаруалар 
алдымен байып, жылдық отбасылық табысы он мың (төмен) Қытай юаньына жетті немесе 
асып жығылды. Адамдар енді осындай отбасын (түмендік түтін) дейтін тағы бір жаңа атау 
арқылы жеткізді. Қытайдағы қала экономикасына жүргізілген реформа екінші жағынан жеке 
адамдардың сауда-саттық жұмысымен айналысуына мүмкіндік берді. Бұдан бұрын тек 
мемлекет немесе ұжым ғана мұндай жұмысты жүргізетін, жеке адамдарға рұқсат етілмейтін. 
Жоғарыдағы мүмкіндікке байланысты сауда- саттықпен, қоғамдық қызмет көрсетумен 
арнайы айналысатын көптеген жеке меншік, отбасылар өмірге келе бастады. Осындай 
жағдайда, (жеке кәсіпкер) дейтін бұрын болмаған жаңа бір сөз дүниеге келді. Таяу 
жылдардан бері Қытай үкіметі базар шаруашлығын мықтап қолға алды. Осыдан кейін 
арнайы бизнеспен шұғылдантын серіктестіктер (фирма) көптеп өмірге келе бастады. Тіпті 
қаржы-қаражаты да, тұрақты мекен-жайы да жоқ ақпа серіктестіктер бой көрсетті. Мұндай 
серіктестіктерді жұрт: ( бос белбеу фирма) деп атады. Кейбір үкімет ұйымдары өздеріндегі 
мүмкіндіктерімен қызмет қолайлығынан пайдаланып, әр түрлі аты өзгерген фирмалар 
құрып, ақша жасауға кірісті. Халық:(түсі өзгерген фирма) деу арқылы осындай 
серіктестіктерді көрсетті. Көптеген үкімет қызметкерлері, оқытушылар, дәрігерлер өз 
жұмыстарын тастап, бизнеске бет бұрды. Осы жағдайды (теңізге сүңгуі) деген атау енді. 

61
 
Весіпниі: КазНПУ имени Абая, серия «Филологические науки», № 2 (32), 2010 г. 
Үкіметтің экономикалық саласындағы өзгерістеріне байланысты, осындай көптеген жаңа 
сөздер өмірге келді. 
Жоғарыда керсетілгендей, Қытай тілінің сөздік қорына көптеген жаңа сөздер 
қосылуда. Алайда, осы сөздер ироглифтердің бет алды қосылуынан жасалған ба? Жоқ әлде 
белгілі заңдылықтарға негізделген бе? Ироглифтердің орналасуы арқылы сөз жасап, оны 
мазмұны арқылы түсінуге болады ( Қазақ тілінде түбір арқылы сөз жасалып, буындарға 
бөлікке бөледі) қытай тілінің грамматикалық ерекшелігі, жаңа атаулардың, сөздердің 
жасалуына орасан зор мүмкіндіктер беріп отыр. Біз Қытай тіліндегі жаңа сөздердің 
ерекшелігіне, кұрылымына назар аударсақ, онда белгілі заңдылықтардың бар екендігін 
байқаймыз. Негізінен, оларды төмендегідей жинақтауға болады: 

жүктеу/скачать 1,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: