Іі халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференциясы ғылыми баяндамалар

298

Abstract

Authors of this  project  composed  methodical collection for  pupils  by subject of courses  of choice , arousing 

their  research and creative  abilities .The project shows logical,   grammatical tasks and role plays which carries 

out with the help of interactive board. This programme may use the teachers of elementary school and recommends 

to their work.

Жобаның  өзектілігі:  Қазіргі  кезеңде  білім  беру  саласындағы  әлемдік  білім  кеңістігіне  ұмтылуға 

байланысты  жасалынып  жатқан  талпыныстар  мектеп  оқушыларының  дербестігін,  белсенділігі  мен 

шығармашылық  қабілеттерін  дамытуды  талап    етеді.  Сондықтан,  оқушылардың  мектепте  оқып  жүрген 

кезінде  олардың  ойлау  белсенділігін,  шығармашылық  қабілетін  дамытып,  білімі  мен  біліктерін  өмірдің 

жаңа жағдайына пайдалана білуге үйрету қажеттілігінен туындайды. Таңдау курсы оқушылардың белгілі 

білім  саласына  тұрақты  қызығуын  қалыптастыру  үшін,  оқушылардың  жас  ерекшелігімен  байланысты 

таным  мүмкіндігіне  сай  жүзеге  асырылады.  Оқушыны  шығармашылыққа  жетелеуде  түрлі  сын,  пікір, 

дәлелдемелер,  әртүрлі  ситуациялар  тудыру  арқылы  сөздік  қорын  дамытып,мәдени  сөйлеуге  үйретуде 

түрлі әдіс-тәсілдерді қолданудың тиімділігі көрсетіледі. Курста мақал-мәтелдер, мысал, өлең-жыр, ойнақы 

қызықты әңгіме, шешендік сөздер іріктеліп, ұтымды пайдаланады. 

Жоба нысаны: Бастауыш мектептің екінші сынып оқушылары.

Жобаның  мақсаты  мен  міндеттері:  Қызығушылығын  арттыру  арқылы  оқушының    білім  сапасын 

көтеру.  Көркем  де,  қатесіз  жазу  дағдыларын  жетілдіру.  Бағдарламада  көрсетілген  тараулар  бойынша 

танымдық  және  логикалық  тапсырмаларды  орындата  отырып,  оқу  материалының  мазмұнын  кеңейту. 

Оқушы  білімін  ұштау,  жетілдіру.  Тілін  сүйіп,  көркем  де  мәдениетті  сөйлеуге,  әдебиетті  сүюге  жетелеу.

Шығарма, мазмұндама жазуда өз ойын нақты, сұлу, ізденіспен жеткізе білуге, әр тапсырманы өз қалауынша 

шығармашылықпен  орындауына  жағдай  жасап  көмек  беру,  тілін  ұштау-  курс  бағдарламасында  толық 

қамтылған. 

Жобаның  ғылыми  жаңалығы:  Қазіргі  таңда  таңдау  курстарының  нақты  бағдарламасы  жоқ.

Осы  бағдарламада  екінші  сыныптың  таңдау  курсының  толық  нұсқасы,сабақ  жоспары,қолданылатын 

әдіс-тәсілдері  дәстүрлі  емес,  заман  талабына  сай  инновациялық – ақпараттық  технологиялар  арқылы 

оқушыларға жеткізіледі.

Жобаның практикалық маңызы: Осы жобаны бастауыш сатының екінші сыныбында қазақ тілі пәні 

бойынша  қосымша сабақ, дарынды оқушылармен жұмыс істеуде және пән олимпиадасында қолдануға 

болады.

Жобаның құрылымы: Түсінік хат, курстың  мақсат- міндеттері,әдіс-тәсілдер мен ұйымдастырудың 

формасы,оқушы  деңгейіне  қойылатын  талаптар,курс  модулі  және  бағдарламасы,күтілетін  нәтиже, 

пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Түсінік хат. Бастауыш сыныпта оқыту мен тәрбиелеудің мазмұнын жаңарту,оны жаңа деңгейге көтеру 

мұғалімдерге  үлкен  жауапкершілікті  жүктейді.  Оқушылар  мұғалімнің  нұсқауымен  сөйлеу,жазу,ойлау 

дағдысын өз бетінше дамытады.Оқушыға терең де тиянақты білім, жан-жақты тәрбие беруде қазақ тілі 

мен  ана  тілінің  алатын  орны  ерекше.  Осы  бағытта  екінші  сыныпта  қазақ  тілінен  таңдау  пәні  алынды. 

Жеке  тұлғаның  рухани  мүмкіншіліктерін  ашып,  адамгершілік,  ізгілік,  тілге  деген  сүйіспеншілікті 

қалыптастыруға бағытталған жұмыс түрлері жүргізіледі. Сондықтан да ұлттық байлықты білім берудегі 

озық  ұстанымдармен  байланыстыра  отырып,  әр  оқушының  қабілетін,  талантын  ашу,  өзіне  деген 

сенімділігін арттыру басты міндеттердің бірі деп саналады. Мұғалім қызметі – оқушыларға бағыт-бағдар 

беру, оқушы қызметі–ізденуші, зерттеуші, сарапшы, жинақтаушы. Таңдау пәні  екінші сыныпта аптасына 

1 сағат, жылына 34 сағат жүргізіледі.

Курстың  негізгі  мақсаты:  Оқушы  ойын  дамыта  отырып,шығармашылққа  баулу;Өз  бетімен  жұмыс 

жасай  білуге  үйрету;Көркем    және  әдеби  сөйлеу  мәдениетін  қалыптастыру;  Әдеби  сөйлеу  нормаларын 

үйрету; Өз ойын жазбаша түрде дұрыс, сауатты, жүйелі жеткізе білу; Жаңа сөздер үйретіп, жаңа сөз жасау 

жолдарын көрсету;

299

Курстың  негізгі  міндеттері:  Оқушылардың  қабылдау  деңгейіне  орай  міндеттіден,  ізденушілікке, 

шығармашылық деңгейге көтеру; Тіл дамыту құралы–дидактикалық материалдармен жұмыс жасай білуге 

үйрету; Көркем әдеби тілін қалыптастыратын өлең, тақпақтар, жаңылтпаш, ертегі, мақал-мәтелдер құрату; 

Грамматикалық және қызықты тапсырмалар орындату арқылы тілге деген қызығушылықтарын арттыру;

Көркем сөздер мен теңеу сөздерді жүйелі пайдалана білуге дағдыландыру;

Курсты ұйымдастыру формасы: ойын,шығармашылық жұмыс, топтық, жеке оқыту әдістері, зерттеу, 

практикалық, дәріс сабақ, интербелсенді тақтаны  пайдалану т.б.

Оқу  жетістіктері:  Курсты  меңгеру  барысында  оқушылар  тапсырмаларын  жинақтап  портфолио 

дайындады. Білім сапасы көтерілді.Оқушылар ғылыми-зерттеу жұмыстармен айналысып, жүлделі орындар 

иеленді. Оқушылардың қызығушылығы артып, шығармашылық ізденістері байқалды.

Оқу жетістіктерін бағалау жүйесі: деңгейлік тапсырмасының, бақылау жұмысының  қорытындысы  

марапаттау және мадақтау  әдісімен ынталандырып, сайыс қорытындысы бойынша орындар беріліп жалпы 

оқушылар әр жартыжылдықта «есептелді»деп бағаланады.

Оқушының білім дағдысына қойылатын талаптар: Мәтінге ат қою, оны жалғастыру, өзінше өрбіте 

алу; Сурет бойынша, тірек сөздер арқылы, берілген ойды жалғастыра алатын; алған білімін грамматикалық 

пен  қызықты,  логикалық  тапсырмалар  орындауда  қолдана  білу;  Шығарма  жазуда  көркем  сөздер  мен 

теңеулерді  дұрыс  қолдануды;  Сөзжұмбақ  пен  ребус  құрауды;  Мазмұндама  мен  шығарма  жаза  білуді; 

Тапсырма шарттарын түсініп орындау; Шағын өлең, мақал, жұмбақтарды құрастыру; Жаңылтпаштарды 

жылдам оқып, мазмұнын түсіну; Ойын, тест, жеке тапсырмалар мен өздік жұмыста компьютермен жұмыс 

жасай білу;

«Тіл  дамыту»таңдаулы    курс    бағдарламасының    мазмұны    мен  құрылымы.  Курс 

бағдарламасы 4 модулге бөлінген:

1-модул.Сөз  сиқыры(9  сағат)  Сөздерді  мағыналарына  қарай  топтау.  Сөздердің  айтылуы  мен 

жазылуындағы ерекшеліктер.Дыбыстар әлемінде.Сөз құрамы.Сөз таптарына  саяхат.Сиқырлы дүкен.

2-модул.Мәтін (9сағат)Мәтін құрау. «Жалғасын тап» мәтінді жалғастыру.Мәтінді өзгерту.Мәтінді 

жүйелі баяндай білу. «Суреттер сыры» сурет бойынша мәтін құрау.Күнделік жазу.Мазмұндама,шығарма 

жазу.

3-модул. Халық ауыз әдебиеті (8сағат) Жұмбақтар елі. Мақал-мәтелдер-суретші көзімен. Өтірік 

өлеңдер, жаңылтпаш.ертегілер. Шешендік сөздер. Өлеңнің құрылысы. 

4-модул.  Ойнайық  та,ойлайық(8сағат)Сөзжұмбақ,  шифрограмма  құрау.  Ребус.  Танымдық 

ойындар. Қиял-ғажайыптар елінде. Шағын сахналық көріністер.

Мысал ертегілерден рольдік ойындар. Логикалық тапсырмалар.

р\с

Модуль саны

Оқыту бағдарламасы

сағат

саны

1

1модуль

 Сөздерді мағыналарына қарай топтау

2

 Сөздердің айтылуы мен жазылуындағы ерекшеліктер

1

Дыбыстар әлемінде

1

Сөз құрамы

1

Сөз таптарына  саяхат

2

Сиқырлы дүкен

1

Тест

1

2

2 модуль

Мәтін құрау

2

«Жалғасын тап» мәтінді жалғастыру

1

Мәтінді өзгерту

1

Мәтінді жүйелі баяндай білу

1

«Суреттер сыры» сурет бойынша мәтін құрау

1

Күнделік жазу

1

Мазмұндама,шығарма жазу

2

300

3

3 модуль

Жұмбақтар елі

1

Мақал-мәтелдер-суретші көзімен

2

Өтірік өлеңдер,жаңылтпаш.ертегілер

2

Шешендік сөздер

1

Өлеңнің құрылысы

2

4

4 модуль

Сөзжұмбақ,шифрограмма құрау Ребус

2

Танымдық ойындар

1

Қиял-ғажайыптар елінде

1

Шағын сахналық көріністер

2

Мысал ертегілерден рольдік ойындар

1

Логикалық тапсырмалар

1

Курс модуліндегі бағдарлама тақырыптары бойынша жүргізілген жұмыстар:

І-модуль: Сөздерді мағыналарына қарай топтау. Жұмыс дәптерінің бетін ортасынан тік сызықпен бөліп, 

өлеңнің әсерлі тұстарына баға бер. Жүсіпбек Аймауытов «Қыс» өлеңі: [12, 105-б] Жалп – жалп,  жалп – 

жалп жауды қар

     Тон киіндік,  тоңды мал. 

     Бұрқ – бұрқ, бұрқ – бұрқ боран бар, 

     Боран жоқта тұман бар…

     Қылаулатқан қырау бар.

     Қиы қатқан бұзау бар…

     Қыздар қылған шұжық бар.

     Қонақ айтар қызық бар.

     Ай, балалар, балалар!

     Күнде оқуға жүрелік, 

     Үйренелік, білелік.

Осы өлеңді тіл дамыту жұмыстарына лайықтағанда ДЖИК СО стратегиясының «Екі түрлі түсініктеме 

күнделігін» пайдаланған тиімді.«Буын ұйқас» құрата отырып,өлең құрауға деген қызығушылығы артады. 

[6, 7-б].

Мысалы: 

Ғаш, -ғаш,-ғаш                                         -бұл,-бұл,-бұл

Сайрап  тұрған сандуғаш                          Ән салып тұр бұлбұл

-Қар,- қар,- қар                                         -шыр,шыр,шыр

Қарқылдайды қарғалар                              Торғай ұшты пыр. 

Мәндес сөздерден өлең жолдарын құратуға болады. Мысалы: (өлеңнің бірінші жолы айтылады,оқушылар 

өздері жалғастырады)

Бұлақ,қайнар, бастаудан 

(Барлық өзен басталған) 

Күткен соң бағып торайды,

(Көбейді,өсті,молайды) [7,108-б].

Ізденушілік  мақсатта  «Сөз  қоржыны»  ойыны  ұйымдастырылады.Танысқан  жаңа  сөздерді  өздері 

жинастырған көнерген, қолданыстан шыққан сөздерді жинақтап, сөз қоржынын толықтырады. Кейін «Сөз 

қоржынынан» сөздерді пайдаланып, тіл дамыту жұмысын жүргізуге болады. 

ІІ модуль. Мәтін. Тапсырма. Мәтінді оқып, жалғастыр: «Әлін білмеген – әлек» [3, 30-б]. 

Аш иттер өзен бетінен суға малып қойған терілерді көрді, бірақ соған жете алмай қор болды. Сонда 

бұлар алдымен суды ішіп тауысып терілерді алаңсыз бөлісіп әкетпекке келісті.

«Әлін білмеген - әлек» деген тіркесті қалай түсінесіңдер?

301

Мәтінді оқушылар түрліше аяқтайды.Мысалы: Іше-іше іштері кепті, бірақ терілерге жетер түрлері жоқ. 

«Әлін білмеген - әлек» деген осы.

Қиял-ғажайып  оқиғалар  балаларды  өте  қызықтырады. «Әлемде  жоқ  жануар», «Менің 

қиялым»тақырыбында мәтін құрау. Өз қиялымен сурет салып,оны қорғау. Мәтінді оқуға қатысты мына 

үлгідегі тапсырмалар орын алған: Мәтіннен кейіпкер сөзін тауып оқу; Автор сөзін тауып оқу; Кейіпкерлерге 

мінездеме бер; Табиғат құбылысын сипаттаған жолдарды тауып оқы; Мәтіндегі нақыл сөздер мен мақал 

– мәтелдерді тауып, мағынасын түсіндір; Өлең шумағы бойынша сурет сал; Мәтіндегі негізгі ойды тап. 

Оқушыны  күнделік  жазуға  үйрету  тіл  дамыту  жұмысының  бір  түрі. [1, 66-б].  Ақын  М.  Мақатаевтың 

шығармасынан  үзіндіні  үнтаспадан  тыңдата  отырып  күнделік  жазуға  төселдіру.Мысалы:  Менің  көзім 

енді  ашыла  бастағандай.  Басқаларды,  қоршаған  ортамды  ұға  бастадым.  Неге  екенін,  кейде  маған  бүкіл 

адамзаттың баласы дос болып көрінеді, ал кейде туған шешем де қас сияқтанып кететін сәттер бар. Ол, 

сірә, менің адамдарға соншалық шектен тыс жаным ашып, есесіне олардан да өзіме сырттай жанашырлық 

күткендіктен болар. 

Бұл кімнің ойы, монологты еске түсіре отырып, өзіңе әсер еткен, басыңнан өткен қызықты оқиғаларды 

көрген-білгеніңді күнделік ретінде жазуға болады деп бірнеше тақырыпта жұмыстар орындалады.

ІІІ  модуль.  Халық  ауыз  әдебиеті.Мақал-мәтелдер-суретші  көзімен.  Интербелсенді  тақта  арқылы 

«Көзің ауырса қолыңды тый, ішің ауырса аузыңды тый» [4, 262-б] мақалы көрсетіледі.Тапсырма: Мақал 

мағынасын  ашатын  сурет  сал.  Оны  басқаша  түрлендіріп  беруге  болады.  Сурет  көрсетіп,  сурет  арқылы 

мақал құрау. Тірек сөздер арқылы жұмбақ құрастыру; гүл, кітап, қоңырау. [2, 31-б,47-б,60-б].

ІV. Ойнайық та, ойлайық. «Қарға мен түлкі»,«Бұлбұл мен есек», [11, 55-б] «Қорыққанға қос көрінеді» 

[10, 63-б] т.б мысалдар мен ертегілерді сахналық қойылым ретінде көрсету.Оқушы көрген,оқығандарын 

өзгертіп  өз  қиялымен  бейнелеп  көрсетеді.  Оқушылардың  ойлау  қабілетін  дамытуға  сөзжұмбақ,  ребус, 

анаграмма,  ұйқасын  тап  ойындарының  әсері  мол. [1, 266-б].  Мысалы, «Ұйқасын  тап»  ойыны  арқылы 

балалардың білсем деген ұмтылысы  артып, қызығып, шығармашылық қабілеті, белсенділігі артады.

 Мысалы:  1. Қар,қар,қар

Көше бойы ... (омбы қар)

2. Дала,дала,дала

Соғамыз зор ... (қала)

3. Бата алмас түлкі,

Үсті тікен….     (Кірпі) [9,48-б]

 «Мына сөздер қай сөздер?» ойынын ойнатуға болады.Мысалы:

Екі көз екі қас,

Біріне-бірі қас

Бұл қастарың қай қастар?

Алқынтып өкпеңді,

Босқа айтпа өкпеңді.

Өкпең сенің қай өкпе? [8, 233-б].

Модулдегі жеке тақырыптар бойынша түрлі тапсырмалар дыбысталған материалдар (фонохрестоматия), 

интербелсенді тақта арқылы орындалып оқушы белсенділігін арттырып, қызығушылығын туғызды.

Курс    нәтижесі.Мұндай  таңдау  курсы  жеке  тұлғаның  ана  тілі  сабағында  меңгерген  білім,білік 

,дағдыларын  сабақтастыра  оырып,  рухани-адамгершілігін  дамыта  оқытуға,  шығармашылық  іс-әрекетін 

қалыптастыруға игі ықпал етеді. [5, 60-б] Оқушы өз ойын тұжырымдай біліп,  ой-қиялы дамып, көпшілік 

алдында пікірін дәлелдей алады.Логика-грамматикалық тапсырмаларды өз бетімен орындап, компьютермен, 

интербелсенді тақтада  жұмыс істей алады. Көркем және теңеу сөздерді орынды пайдаланады. Қызықты 

қиял-ғажайып әңгімелер құрастырып, рольдік ойындарды ойнап, актерлік шеберліктері оянады.

Курс  оқу  әрекеті  жүйесімен  жазылғандықтан,  оқушының  негізгі  құралына  айналып,  өздігінен 

ізденудің  көзі  болады.  Ал  мұғалім  оқу  үрдісінде  нұсқаушы,  ұйымдастырушы  рөліне  көшеді.  Қашанда, 

тіл дамыту жұмыстарының оқу–әдістемелік сипатын ашып алмай, ішкі үндестіктерін танымай, жаңашыл 

302

технологиялармен оқыту жетістіктеріне жету мүмкін емес. Болашақ ұрпақ ұлтжанды, білімді болса  ғана  

тәуелсіз  мемлекеттің тірегіне  айналары   сөзсіз. Сондықтан   ұлттық  санасы  оянған  мәдениетті, ойлау  

дәрежесі   биік  азаматтарды  оқыту  және  тәрбиелеу  әрбір  ұстаздың  міндеті  десек,  оқушыларға  жүйелі  

білім,  сапалы  тәрбие  беру  ісіне  жаңа  талап   тұрғысынан   қарап,  таңдау  курстар  бағдарламасын үнемі  

жетілдіріп   отыруға  міндеттіміз.

Әдебиеттер тізімі

1. Тұрдалиева Г.Ж. Бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқыту әдістемесі. Фолиант баспасы:Астана 2007.

2. Ысқақбаев Ә.777 жұмбақ. Ана тілі ЖШС 2002.

3. Нұртазина Р.Б,Сейсенова А.Д.Мен оқимын, ойлаймын, ойнаймын. Астана. 2006.

4. Құрастырған Смайлова А.Т.Қазақтың мақал-мәтелдері. Көшпенділер баспасы. 2002.

5. Б.Қ.Игенбаева. Бастауыш сыныптарда жеке тұлғаның рухани адамгершілігін дамыта оқыту 

әдістемесі. Алматы. РАДиАЛ баспасы. 2005.

6. Құрастырған  Кадирова А.Ш. Қазақ тіліне арналған грамматикалық тапсырмалар. Алматы. 2006.

7. Жыл он екі ай журналы. №4. 2008.

8. Құрастырғандар Әлімбаев М, Баянбаев Қ. Шынашақ. Алматы:.Балауса.1992.

9. Құрастырғандар Төрениязова С,Әділханқызы К, Жазықбаева Ұ, Құрманова К. Дыбыстар мен 

әріптер әлемі.: Өлке баспасы 2007.

10. Өнегелі ертегілер.Қазақ ертегілерінің антологиясы.Алматы.: Аруна баспасы. 2007.

11. Байтұрсынов А.Шығармалары.Алматы.:Жазушы.1989.

12. Аймауытов Ж. Шығармалары.Алматы.: Жазушы. 1989.

ОСНОВНЫЕ ПОДХОДЫ  К ФОРМИРОВАНИЮ КРЕАТИВНОЙ ЛИЧНОСТИ

Нуркешов Т. С.

ГУ «Областная многопрофильная школа-лицей для одаренных детей»,

г.Павлодар, Казахстан

Аңдатпа

Мақала креативті  тұлғаны қалыптастыруға арналған, креативті тұлғаны тиімді қалыптастыру 

мұғалімнің құзіріттілігі мен кәсібилігіне байланысты. Креативті тұлғаны қалыптастырудың жолдары 

мен жағдайлары анықталды.

Аннотация

Статья посвящена формированию креативной личности. Эффективность формирования креативной 

личности  зависит  от  профессионализма,  компетентности  учителя.  Определены  пути  и  условия 

формирования креативной личности.

Abstract

The following article is devoted to the problem of the development of creative personality. The effectiveness of 

personal creativity development depends on the professional competence of a teacher. The article reveals the ways 

and conditions of personal creativity development.

В  последнее  время  во  многих  странах  мира  интенсивно  разрабатываются  инновационные 

образовательные  технологии,  соответствующие  новой  модели  образования.  За  основу  инновационно-

организованного образовательного процесса принимается развитие креативной личности в самом широком 

смысле, включая ее когнитивную, эмоционально-волевую, мотивационную, ценностную составляющие.

303

Современное  казахстанское    общество    также  характеризуется    преобладанием  информационных 

технологий, появлением огромных потоков новой информации во всех областях не только  образования, но 

и в повседневной  жизни. В условиях постоянного развития и совершенствования технологий  формируется 

социальный заказ общества на создание креативной  личности, которая сможет  реагировать на быстро 

меняющиеся  социально-экономическим  условия  жизни,  создавать  нечто  новое,  ранее  неизведанное. 

Постоянное совершенствование  общества требует от  школы  реакции  на реализацию социального заказа. 

В своих выступлениях Н. А. Назарбаев постоянно говорит о  необходимости формировании творческой, 

креативной личности.      Процесс развития креативности — это долговременный, непрерывный процесс,  

начинается с воспитания в семье, следующим  этапом которого является период получения образования 

в  школе.  Современное  массовое  образование  пока  не  в  состоянии  обеспечить  условия  для  реализации 

креативности личности в процессе обучения и воспитания. Привычная репродуктивная образовательная 

модель  продолжает  доминировать  в  образовательной  среде,  формировать  репродуктивные  умения  и 

навыки. А в условиях модернизации общество требует совершенно новых  креативных людей. Безусловно, 

на  выходе  мы  получаем  определенный  процент  креативных  людей,  так  были  созданы  благоприятные 

условия для развития их творческих способностей.

На  данный  момент  очень  много  опробированных  образовательных  технологий,  способствующих 

развитию  творческих  способностей  учащихся,  есть      стратегия  развития    креативности  в  образовании, 

где  большое  внимание  будет  уделяться  личностному  развитию  молодых  людей  для  подготовки  их  к 

жизни  в  новом  столетии.  В    настоящее  время    вместо  традиционной  задачи  воспитания    всесторонне 

развитой личности  на первый план выдвигается воспитание нестандартно мыслящего человека-творца. 

Если прежде уровень образованности определялся числом выученных правил, заученных стихотворений, 

умением  решать  стандартные  задачи,  то  сегодня  главное - уметь  ставить  и  оригинально  решать  новые 

задачи, изобретать, творчески подходить к любой работе. Следовательно, учение уже не может быть только 

подготовкой к будущей жизнедеятельности, оно во все большей мере должно быть и работой, и жизнью, 

соединяться с исследовательским поиском, творческим трудом, разнообразными формами общения. 

Цель  школы предельна проста. Это — содействие в построении конкурентоспособной экономики и 

открытого общества через обеспечение возможностей для формирования индивидуального образовательного 

маршрута,  раскрытия  творческого  потенциала  личности  с  целью  наиболее  полной  самореализации, 

достижения наивысшего качества образовательных стандартов и уровня профессиональной подготовки. 

За  вполне  узнаваемыми  формулировками  стоит  масштабная  программа  действий,  опирающаяся  на 

убеждение, что все дети могут быть креативными и должны иметь возможности креативного развития, 

независимо от расы, пола или специальных образовательных потребностей. Автор поддерживает гипотезу 

российского ученого В. Тюленева, о том. что неодаренных детей нет. Основная роль в развитии одаренности 

и  кретивной  личности  отводится  образовательным  учреждениям,  для  которых  важно  осознание 

значимости и преимуществ креативного подхода, поскольку развитие воображения, целеустремленности, 

индивидуальности учащихся будет мотивировать их к образовательной деятельности. Интересно, что при 

этом креативность и результаты обучения не противопоставляются, а рассматриваются как две стороны 

одной  медали:  креативность  воспринимается  как  путь  к  достижению  очередной  ступени  в  освоении 

знаний. Данная позиция весьма близка взглядам А. Маслоу, который большое внимание уделял  самому 

процессу    творчества,  самой  креативной  установке  на    креативную  личность.  Несомненно:  усилия, 

предпринимаемые  в  разных  странах  в  контексте  разных  образовательных  систем,  направлены,  как 

говорит А. Маслоу, «...на создание нового человека, столь необходимого нам, человека процессуального, 

креативного, импровизирующего, доверяющего самому себе, отважного и автономного».

От    чего  зависит  эффективность  процесса  формирования  личности?  Нет  сомнения,  что  это,  прежде 

всего, профессионализм учителя.  Какие же требования общество выдвигает учителю, который является 

одним из главных творцом креативной личности?  На наш взгляд, это человек с развитым педагогическим 

мышлением,  отличающийся  психолого-педагогической  компетентностью,  использующий  современные 

педагогические технологии в учебно-воспитательном процессе.

304

Это  учитель:  профессионал,  обладающий    компетентностями  и  подготовленный  к  формированию 

личности, соответствующей социальному заказу. Это учитель, применяющий личностно - ориентированный 

подход в формировании творческих способностей школьника, использующий современные педагогические 

методики  и  технологии  в  учебно-воспитательном  процессе  Большую  роль  играет  инновационная 

деятельность  педагога,  стремящегося  к  применению  новаторских  идей  в  образовании.  Это  учитель, 

способный сформировать и активизировать творческие, исследовательские способности, самостоятельность 

и другие качества личности учащегося, отвечающие современным требованиям общества. 

Учитель  должен  обладать  высоким  уровнем  педагогической  культуры,  компонентами  которой 

являются:  гуманистическая  позиция,  психолого-педагогическая  компетентность  и  развитое  мышление, 

образованность  в  сфере  преподаваемого  предмета  и  владение  педагогическими  технологиями,  опыт 

творческой  деятельности,  культура  профессионального  поведения,  способность  саморазвития  и 

саморегуляции профессиональной деятельности. От духовной культуры учителя, силы его убежденности и 

человеческого таланта зависит дух школы, то, что определяет направление мыслей, интересов, стремлений 

его воспитанников.

Выделим два направления такой работы. Во-первых, это направленность педагогической деятельности 

на развитие креативности, организация педагогического пространства (психологического и физического) 

согласно целям творческого развития детей. Во-вторых, это содержательное и технологическое обеспечение 

(программы,  методы,  средства,  формы,  процедуры,  направленные  на  развитие  креативности).  Эти  два 

направления обеспечиваются следующими педагогическими условиями:

 - Организация педагогического взаимодействия как свободы творчества (создание позитивных образцов 

творческого мышления, поведения, отношений; креативность учителя; ослабление регламентированного, 

принятие и подкрепление творческого поведения).

-  Работа  учителя  в  зоне  ближайшего  развития  креативности  ребенка  (педагогические  усилия, 

направленные на идентификацию актуального состояния креативности, создание мотивации творческого 

саморазвития, продвижение в зону ближайшего развития и др.).

- Организация безопасного творческого пространства (доверительные отношения в классе, позитивные 

ожидания, создание ситуаций успеха; материальные условия для творческой деятельности и др.).

Говоря о свободе творчества, ученые и педагоги-практики расходятся во мнении в одном аспекте этой 

проблемы:  свобода  и  дисциплина  (творчество  и  исполнительность).  Мы  разделяем  позицию  Э.  Ландау, 

которая  считает,  что  если  поощряется  креативное  мышление  и  учение  по  собственной  инициативе, 

если  приветствуются  различные  подходы  к  проблеме  и  манипуляции  с  объектами  и  идеями,  если 

учат  самостоятельному,  а  не  групповому  мышлению  и  толерантности  к  новым  идеям,  то  не  возникает 

особых  проблем  дисциплины.  Ведь  дисциплина  появляется  сама  собой,  когда  ученику  предоставляется 

возможность креативного поведения, т. е. проявления его индивидуальности и уникальности.

Выделенные  теоретические  положения  были  взяты  за  основу  в  процессе  проектирования  зоны 

ближайшего развития креативности как важного педагогического условия. 

Основа креативной философии воспитания - ориентация на будущее, а не только на прошлый опыт, 

что  позволяет  с  помощью  современных  данных  дать  направленность  знанию  ребенка.  В  условиях 

формирования  креативности  педагог    и  ученик  на  занятиях - равноправные  партнеры.  Как  показано  в 

работах  Л.Д.  Лебедевой,  авторитарное  вмешательство  учителя  в  творчество  ребенка,  группы,  класса 

нередко  снижает  психологический  и  творческий  эффекты  занятия,  особенно  в  случае  авторитарного 

стиля  взаимодействия.  При  гуманистической  позиции  быстрее  устанавливаются  отношения  доверия, 

взаимного принятия Благодаря механизму взаимоотражения (зеркальности), можно воспитывать у ребенка 

необходимые  качества,  которые  взрослый  сам  проявляет  по  отношению  к  нему.  Значит,  проявление 

учителем,  родителями  креативности,  т.е.  ведущая  роль  других  людей  на  ранних  этапах  развития - еще 

одно  условие  развития  данной  способности  у  детей.  Процесс  формирования  креативности - сложный, 

непрерывный процесс, требующий немалых усилий общества.

305

В лицее для одаренных детей задаче формирования креативной личности уделяется важное значение. 

Выбрана  тема  школы  «Развитие  социальной  креативности    как  условие  позитивной  социализации 

интеллектуально  одаренных  детей»,  работа  над    которой  началась  в 2010-2011  учебном  году.  Были 

поставлены  следующие  задачи:  изучить  и  проанализировать  условия,  формы,  пути  и  методы  развития  

креативной  личности;  разработать  инновационные  подходы  по  формированию  креативной  личности 

в  процессе  взаимодействия  семьи,  школы  и  общества;  подготовить  практические  рекомендации    по 

теме  школы  исследования.  В  течение  двух  лет  проводилась    работа  по  изучению  теоретических  основ 

формирования креативной личности, изучались труды А.Маслоу, Гилфорта, В. Тюленева, А.Матюшкина и 

других теоретиков современной педагогики. Были разработаны основные подходы  развития креативности, 

условия формирования образовательной среды. В ближайшее время планируется отчеты педагогов лицея 

по обобщению  инновационного  опыта.

Хотелось  бы  обратиться  к  опыту  зарубежных  стран  по  формированию  креативной  личности.  Как 

известно, что в Японии множество изобретений создаются не только в среде ученых и производителей, 

но  и  школьников.  Интересен  опыт  японского  образования  в  формировании  креативности.  В  отличие  от 

изобретательского, генерирующего новые идеи творчества американцев, японцы акцентируют внимание 

на улучшение, переделке, максимально эффективном использовании того, что уже есть. Однако при этом 

японцы могут достигнуть высочайшего уровня креативности и изобретательства, сохраняя укорененность 

в  своей  традиционной  культуре.   Национальные  и  культурные  традиции,  несомненно,  являются 

важнейшим фактором формирования образовательной стратегии.   Стратегия креативности в образовании, 

таким  образом,  основана  на  культивировании  того  стиля  познания,  который  сложился  в  Японии  на 

протяжении тысячелетий, и для которого характерны раннее включение в познавательную деятельность, 

созерцательность,  использование  интуиции,  образного  мышления,  эмпирического  опыта.  Еще  одна 

особенность  японского  образования,  способствующая  непрерывному  творческому  развитию  личности, 

—  это  культ  учебы,  который  сохраняется  всю  жизнь  и  выражается  в  интенсивных  внутрифирменных 

программах обучения, в обучении дома и в повседневной жизни. Можно использовать опыт этой страны в 

подготовке учителей и у нас. Например, в университетах Японии имеются специальные курсы,  посвященные 

теории  креативности  и  методике  ее  развития.  Японской  системе  образования  характерна  строгость  и 

контроль со стороны государства.  В школах имеются   учебные планы, разработанные  специально для 

развития  креативности  учащихся.  Что  касается  школ,  то  это  в  основном  образовательные  учреждения, 

прикрепленные  к  университетам,  в  которых  ведутся  исследования  креативного  развития.  Например, 

Университет Шицуока работает с двумя начальными и тремя средними школами. Более чем в пятидесяти 

технологических школах постоянно организуются творческие курсы и конкурсы по изобретениям в области 

робототехники, использования солнечной энергии, компьютерного программирования и др.  

Таким образом,  образование  и подготовка выпускников призвано обрести творческий, новаторский 

характер. Необходимо использовать опыт передовых стан мира по формированию креативной личности. 

В мире, где изменчивость стала чертой научного и технологического прогресса, образа жизни общества,  

школа  обязана  передавать  новым  поколениям  не  только  ранее  накопленные  знания,  но  и  готовить  их  к 

решению проблем, с которыми личность и общество прежде никогда не сталкивались.      

жүктеу/скачать 13,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: