Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар
жүктеу/скачать 2,71 Mb. Pdf көрінісі
|
жыр әдеби тил
| т
дыбысының й - ға алмасуы арқылы « батрақ», «байрақ» болып өзгерген. Сонымен қатар түркі тілінде д дыбысының орнына й келетіндігі бұрыннан белгілі. Мысалы, көне түркі тілінде адақ аяқ (нога) дегенді білдіреді [110, 89 б.]. Егер я дыбысының йа екендігін ескерсек, д/й дыбыстарының ілік шатыстығы анық байқалады. Сол сияқты д мен т дыбыстарының бір сөз ішінде параллель, қатар қолданыла беретінін қазақ тілінен де (дүз – түз, дұзақ – тұзақ) байқауға болады. Осы сияқты қазақ тілінде жалпы еріндік б мен п дыбыстары етістік негізден өткен шақ көсемше жасалғанда дауыстылар арасында сонор у дыбысына ауысатыны белгілі. Нұртуған мен Ерімбет шығармаларында бұған қоса есім негіздегі б мен п дыбыстары у- ға , ә -нің е- ге ауысатыны байқалады. Бұған мысал ретінде ақындар шығармаларынан үзінді келтіруге болады: Жанқожа жаулық қылды ғайыр дінге, Кеуірдей халық дұшпанын зар жылатқан. Ол ердің рухына жүз мың рахмет, Исламның қамқоры үшін қылыш тартқан [E.К]. Қайраты елге паш жігіт, Кеуірменен қас жігіт, Мұсылманмен дос жігіт, Сеніп едің өзіңе?! Қалмақтың бұзып қаласын, Неше аттандың кеуірге?! [Н.К.Іт]. Мұндағы «кеуір» сөзінің ақындар өмір сүрген тұстағы мағынасы дінсіз, діннен шыққан деген ұғымды білдірсе, қазір «е»-нің «ә»-ге, «п»-ның «у»-ға алмасуынан пайда болған кәпір сөзі жаны қаламайтын адамға немесе нәрсеге теліп айтылады. 73 Нұртуған мен Ерімбет шығармаларында ортақ қолданысқа ие болған жүктеу/скачать 2,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|