Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011
- БӚЛІМ БІЛІМДЕРДІ ҦСЫНУ ҤШІН СЕМАНТИКАЛЫҚ ЖЕЛІЛЕР
жүктеу/скачать 2,02 Mb. Pdf көрінісі
|
| 7 - БӚЛІМ
БІЛІМДЕРДІ ҦСЫНУ ҤШІН СЕМАНТИКАЛЫҚ ЖЕЛІЛЕР «Семантикалық (мағыналық) желі» деген ұғым 1968-1969 жылдары Р.Куиллиан (Ross Quillian) жұмыстарында пайда болды. Бұл үшін доғалармен (графтар) қосылған түйіндері бар графикалық сызбалар пайдаланылады. Семантикалық желілер теориясында граф-ағаштар мен қатар, циклдық және толық байланысқан графтар қарастырылады. Одан басқа, мүмкін болатын арақатынастар типтері жеке және ерекше түрде зерттелінеді (дәстүрлі: АКО — a kind of, ISA, has part және кейбір жаңалар). Алдымен семантикалық желілер табиғи тілдерді талдау үшін және адамның ақыл-есінің психологиялық моделін құру үшін жасалынған болатын. Бұл кезеңде сӛйлемде бейнебір «орталық тақырып» бар деп есептелетін, осыны пайдаланып машина сӛйлемнің мағынасын (семантикасын) «түсіну» мүмкін ( 7.1-сурет ). 7.1-сурет . «Жазғытұрымғы күні патша нӛкерін ертіп, орманға атпен серуендеуге шықты» Семантика – белгілер мен объектілер арасындағы қатынастарды қоятын ғылым, яғни белгілердің мағынасын анықтайтың ғылым. Семантикалық желі – бұл бағытталған граф, оның шыңдары – ұғымдар, ал доғалары – олардың арасындағы қатынастар. Адамның ақыл-есінің құрылысын және логикалық шығарудың ұйымдастыруының теориялық қағидаларын иерархиялық желіге негіздеп, Р.Куиллиан А.Колинзбен (Allan Collins) бірге 1969-1970 жылдары тәжірибелік түрде тексеріп шығарды. Осындай желі үшін мынадай қатынастар сипатты: класс – класс элементі; қасиет – мәні. Егер «кеме», «мұхит лайнеры» және басқа түйіндерде ішкі құрылысы жоқ деп есептесек, онда 7.2-суреттегі желіні иерархиялық емес, қарапайым желі деп атауға болады. Класс элементінің мысалдары 7.2 - 7.4-суреттерде кӛрсетілген. |