Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011
жүктеу/скачать 2,02 Mb. Pdf көрінісі
|
| 8.5-сурет
. Басым болатын және салыстырмасыз баламалар Сӛйтіп, шешім қабылдайтын кейбір кеңістікті құру ( 8.5-сурет ) мынаны ойлайды: мақсаттарды (қажетті күйді, идеал нүктені), кеңістік қасиеттерінің ӛзгеру бағыттары және де ӛлшем түрі мен шекаралық мәндерін анықтау. Шетелдік ұғымдарда мақсатқа сәйкес ұғым «goal», ал қасиеттерінің ӛзгеру бағытына — ұғым «objectives», бірақ олар синоним емес. Қарапайым жағдайда ӛлшем ретінде жай айырма (айырмалар қосындысы) пайдалану мүмкін. Мысалы, «Серік идеал ӛлшемге (180-170) + (ӛте әдемі — сүйкімді) сәйкес емес». Осыдан кӛрініп тұр - қарапайым ӛлшемді енгізу түрлі ӛлшеуіш шкаланың бар болу проблемасына әкеледі. Шкалалар мүмкін типтер саны математикалық ӛлшеу теориясында жақсы зерттелген. Геометриялық кӛзқарастан Евклид ӛлшемін (аралық) қарастыру керек = {( х - х 1 ) 2 + ( у - y 1 ) 2 + ( z - z 1 ) 2 + ( f - f 1) 2 } 1/2 . Мысал әдейі 4-ӛлшемді кеңістік үшін берілген, яғни дәреже кӛрсеткіші 2 немесе 3-ӛлшемді кеңістіктерде де ӛзгермейтінің кӛрсету үшін. Егер екінші дәрежелердің орнына біз р дәрежесін пайдалансақ, онда р 0 болғанда классикалық 77 баллдық бағаны аламыз, мұнда нақты күйдің идеал күйден әрбір ауытқуы 1 деп есептеледі; р болғанда, керісінше, кіші ауытқулар (1-ден кем) тегістеледі, ал едәуір ауытқулар ӛседі. Нақты есеп үшін дәрежені дұрыс таңдаудан, біз «шешімді жақсы таратып әкететін» ӛлшемді аламыз, яғни басым болатын баламалар (3 балама) кӛптігін және басым болмайтын (бір- біріне салыстырмалы) баламалар (1 және 2) кӛптігін жасақтауға мүмкіндік береді. Ӛлшем дұрыс таңдалмаса 4 баламасы бар проблеманы аламыз, ол 3 ден жаманырақ, бірақ қаншаға? 4 баламаны қабылдау үшін осы ауытқу жеткілікті ме? Ӛйткенмен қандай да ӛлшем болғанда 1-мен 2-нің арасында таңдау керек болады. Бірақ қалай? Геометриялық бұл осьті бұру және ось үстіне нүктелерді проекциялау әдіс арқылы мүмкін. Айқын кӛрініп тұр 1 балама 2 ден жақсырақ және де анағұрлым (абсцисса осіне проекцияны қараңыз). Математикалық жағынан бұру операциясы кейбір коэффициентке (параметр салмағы) кӛбейтуге эквивалентты. Осындай ӛлшемдер ӛлшенген деп аталады: = { w 1 ( x - х 1 ) р + w 2 ( y - y 1 ) р + w 3 ( z - z 1 ) p + w 4 ( f - f 1 ) p } 1/p , әрине ∑ w i =1. Салмақтар жиынтығын әлі «сарапшының артық кӛру құрылымы» деп атайды, ал ӛлшемнің нақты түрін – түйіншек (свертка). Қатал түрде дәл осы формуланы: = { w 1 ( x - х 1 ) р / a 1 + w 2 ( y - y 1 ) р / a 2 + w 3 ( z - z 1 ) p / a 3 + w 4 ( f - f 1 ) p / a 4 } 1/p деп жазу керек. Мұнда а n коэффициенттер шкаланы нормалдау үшін қызмет етеді. Бірақ, бұл формула да әмбебап емес, ӛйткені кейбір шкалалар үшін «бірыңғай» масштабтан басқа «есеп басын жылжыту» қажет болады. Егер шешімнің кӛп ретті қабылдауы кездессе одан да күрделі жағдай болады. Уақытты еске алып бір параметр бойынша медициналық диагнозды қою есептің мысалын қарастырайық ( 8.6-сурет ). жүктеу/скачать 2,02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|