Тақырыбы: «Кикілжің психологиясы» Кикілжің туралы түсінік
Конфликтілердің туындауының жеке тұлғалық ерекшеліктері
жүктеу/скачать 226,76 Kb.
|
| Конфликтілердің туындауының жеке тұлғалық ерекшеліктері
Конфликтілердің дамуына ықпал етуші тұлғаның негізгі сипаттамаларын қарастыру; Конфликтіде жеке тұлғаның қатысуының субъективті себептердің туындауын сипаттау; Конфлитілердің себебін түсіндіру үшін әлеуметтік рольдер теориясын қолдану ерекшеліктерін ашу; Бәсекелістікті даулы ситуация ретінде көрсету; Конфликтілердің туындауына ықпал етуші психологиялық жеке тұлғалық ерекшеліктер Даулардың туындауы, әдетте, жеке тұлғаның психологиялық ерекшеліктері мен қажеттілігіне байланысты мінез-құлқымен тығыз байланысты. Конфликтілердің едәуір тобын талдау, кез келген конфликтінің негізінде жеке тұлғалық нақты мүдделік тұтынушылық қажеттіліктердің іске аспауы жатады екен. Әсіресе, егер мұндай тұлға белгілі бір билікке ие болып, шешім қабылдай алатын болса. Конфликтіде мұндай жекетұлғалардың жеке тұлғалық сипаттамасын анықтайтын мінез-құлық сипаттамаларына тоқталайық: Жеке тұлғаның табиғи қасиеттері, оның жеке-дара психологиялық ерекшеліктері; Қажеттілік, мотив, мүдде жүйелері; Өзі жайлы жандүниелік-ішкі көзқарасы, оның «мен-образы» жатады. Табиғи қасиеттер-туыла біткен қасиеттер, бұл қасиеттер тұлғаның белсенділігінің және эмоционалдылығының динамикалық айқындылық дәрежесін сипаттайды. Жеке тұлға-индивидтің белсенділігі әр түрлі әрекеттерге ұмтылуы, өзін байқауға әрекет етуі, іс-қимыл реакциясы мен психикалық процестердің жүру жылдамдығы әрекетін бейнелеп көрсетеді, индивидтің әрекетінің қасиеті ретінде сипатталады. Белсенділіктің маңызды белгісі болып, бір жағынан үлкен қуат пен жедел қозғалуға ұмтылысы, жедел сөйлеу, жедел қимыл етуге бейімділігі, екінші жағынан-баяулық, психикалық іс-әрекеттерде пассивтілік, сөилеуде ымдық қимыл көп жасау білдіреді. Эмоционалдылық индивидтің жүйкелік әсер юерушілігінің әр түрлі дәрежеде көрініс беруімен сипатталады, қаршаған ортаға қатысты эмоция мен сезімді сипаттайтын сезімдер динамикасымен көрініс береді. ХХғ 20жж Швейцариялық ғалым К. Г. Юнг (1875-1961жж) қоршаған ортаға индивидтің қызығушылығынан туындаған психологиялық ерекшелігін «экстраверсия-интроверсия» деп атауды ұсынды. Экстроверсия- индивидтің меншікті, кейбір өзінің жеке тұлғалық маңыздылығын төмендету нәтижесінде сыртқы объектілердегі, сыртқы дүниедегі өз қызығушылығын нақты бағыттау кезіндегі психологиялық ерекшеліктерінің сипаттамасы. Экстроверттерге импульсивті мінез-құлық тән, ымдау белсенділігі жоғары, инициативті әлеуметті бейімді, ішкі дүниесінің ашықтығы байқалады. Интроверсия- жеке тұлғаның зейінінің өз ішкі дүниесіне, өз қызығушылықтарына тоқталуы. Интроверттер өз мүдделерін ең маңызды деп санайды, оларға қарым-қатынас жасауды тұиықтық тән, әлеуметтік пассивтілік(бейғамдық), өзін-өзі талқылауға бейім болу, қиын бейімделушілік тән. Интроверсия мен экстроверсияның үйлесуі жеке тұлғалық темперамент сипаттамаларымен айқындалады Нейторизм Эмоционалдар тұрақтылық Қақтығыс (дау-жанжал) психологиясы 1.Қақтығыстың (дау-жанжалдың) жалпы сипаттамасы 2. Қақтығыстың (дау-жанжалдың) атқаратын қызметі. 3. Қақтығыс түрлері 4. Қақтығыс тұрцатының стратегиялары (басымдықтары) 5. Практикалық процесстер 6. Пайдаланылатын эдебиеттер тізімі Біздің әрқайсысымыз қалай да дау-жанжал жағдайлар мен қақтығысамыз. Қақтығыстар адамдардың қарым-қатынасында қызметтің барлық элеуметтік институттарында, топтарында болатын құбылыс. Адамдардың практикасы көрсеткендей, түлға аралық қатынастар көбінесе дау-жанжалжағдайында өтеді, ол адамзат қарым-қарсының ажырамас бөлігі болып табылады да, адам қанша уақыт өмір сүріп тұрса, сонша уақыт ол да бар болып отырады. Психологияда дау-жанжал (қақтығыс) қарама-қарсы бағытталған, жеке индивид сапасындағы бір-бірімен үйлеспейтін тенденсиялар арқылы индивидтердің немесе топ адамдардың түлғааралық эрекеттері немесе түлғааралық қарым -қатынастарындағы кері эсерлі эмоциялық қобалжулармен байланысты анықталады. Дау-жанжал (қақтығыс) - қарама-қарсы пікірлер, позициялар, бағалар мен идеялардың қақтығысы, оларды адамдар сендірумен немесе эмоцияның сыртқа шығу фоны әрекетімен шешуге тырысады. Кез келген жанжалдың негізі - жиналып қалған объективті жэне субъективті, шынайы жэне иллюзиялы қарама-қайшылықтар. Дау-жанжалдың өрбуі мынадай схемада жүзеге асады. Дау-жанжал жағдайы +себеп=қақтығыс (дау-жанжал). Дау-жанжалға - тэн сипаттар: нәтижесінің анық еместігі, яғни дау-жанжалдың бір мүшесі басқа мүшелерінің қабылдайтын шешімін білмейді; Әр жақты сәйкес келмейтін мақсаттарының айырмашылықтарын білмейді, бір адамның жан-жақты қызығушылығын да білмейді; әр жақтың, әр қайсысының эрекет ету кейпі. Дау-жанжалдар әр түрлі, негативті де, позитивті де қызмет етуі мүкін. Оның позитивті қызметіне мыналар жатады: -жанжалдасушы жақтар арасындағы (кернеу)өршу бэсеңдігі; -оппоент туралыжаңа ақпарат алу; -ұйым ішкі түсініспеушілікпен қарсы күресуге ү-йымдастырушы; -өзгерістер мен дамуға ынталандыру; -қол астындығылардың иілу синдромын алып тастау; -оппоненттер мүмкіндіктерін болжау; Негативті (жағымсыз) қызметтер: -жанжалға қатысудағы үлкен материалдық жэне эмоционалдық шығындар; -қызметкерлерді босату, ұжымда тэртіптің төмендеуі, оның элеуметтік психологиялық ролтыныңнашарлау; -жеңген топтарды жау ретінде көрсету; -жүмысқа кедергі болатындай дау-жанжал эрекеттерге шектен тыс қызығу (эрекеттермен шектен тыс айналысу) - дау-жанжал біткеннен кейін-қызметкерлердің бір бөлігімен ынтымақтастық дэрежесінің төмендеуі; -іскерлік қарым-қатынастарды қалпына келтірудің қиындығы. Жеке тұлғаның ішкі қақтығысы Жеке ішілік (дау-жанжал) қақтығыс. Мүнағы қатысушылар адамдар емес, жеке түлғаның көбінесе үйлеспейтін боп көрінетін ішкі дүниесінің психологиялық факторлары: қажеттіліктер, мотивтер, қүндылықтар, сезімдер т.б. Бүл қақтығыс функционалды несесе кереғар функционалды болуы мүмкін де, адам оған қатысты қандай шешім қабылдайды, түбінде оны қабылдай ма екеніне байланысты болады. Тұлғааралық қақтығыс Бұл қақтығыстардың ішіндегі ең көп тараған типі, эр түрлі мінезді, темперамент қақтығыстарынан көрінеді. Кейде адамдар бір-бірімен мүлде (араласа) жөнге келе алмайды. Мысалы, өз әрекет-амалдарын күштеп келтіреді. Жеке түлға мен арасындағы (бейресми) қақтығыс. Неформал (формальді емес) топтар өздерінің жеке ерекшелікті қарым-қатынас жасау сипатымен бүйыру нормаларын қүрады (белгілейді). Осындай топтың эрбір мүшесі саны үстануы (қадағалауы) керек (қабылданған нормалды шегінуді топ негативі құрылыс деп аталып, жеке түлға мен топ арасында дау-жанжал тұлғасында). Топ аралық қақтығыс. Араларында қақтығыс туындауы мүмкін. Көптеген формалды (ресми) және формалды (бейресми) емес топтар бар. Мысалы, басшылық пен орындаушылар, оқытушылар мен студенттер, студенттердің екі тобыарасында. Мрщай қақтығыстың себебі психологиялық ерекшеліктерде болуы мүмкін. Әрбір дені дұрыс адамның белгілі бір темпераменті, мінезі, қажеттіліктері, тұғырнамалары, эдеттері т.б. болады. Әрбір адам өзінше ерекше, әрі бірегей. Дау-жанжалшыл мінез-құлықтың бірнеше басымдылықтары бар. (К. Томас бой.) Соның ішіндегі бес негізгісін бөліп алайық, олар: бақталастық, ынтымақтастық, ымырагершілік, қашқақтау, бейімділік. Басымдылықты таңдау түлғасының және әлеуметтік факторларымен анықталады. Сол не басқа басымдыққа барлау сыртқы қоршаған ортаға артығырақ қатынасынаагрессияшылдық дейгейіне байланысты (тэуелді). Дау-жанжалдағы мінез-құлық стратегиясын тоқтауға адамның жас ерекшелігі, қызметінің типі, нормативі жэне ассоциалды мінез-құлықты бейімделгіштігі (иілгіштігі)эсеретеді. Практикалық есептер. Топтағы немесе жұмыстағы әріптесіңмен біргет эңгімелесіп отырған адамның, кез келген бір адамның мінез-құлығын вервалды емес коммуникациялар тұрғысынан қалай тануға болады? 1-кесте.
Қарақас қарым-қатынас жасаудың кэдімгі қүралы болып табылады. Ол көп нәрсе туралы айта алады. Тексеріп көріңіз эңгімелесуші жақтың мінез-қүлықы мен жай-күйін көзінен тануға шамаңыз келе ме?
жүктеу/скачать 226,76 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|