дәріс. Қорғаныстық нөлдеу

32 
1 - электр қондырғысының корпусы; 2 - ҚТ токтарынан қорғау аппараттары.
9.1 сурет - Кернеуі 1000 В дейінгі үш фазалы желіде нөлдеудің принципті 
сұлбасы 
Нөлдеудің жұмыс істеу принципі – корпуска тұйықталуды бірфазалық 
қысқа тұйықталуға (фазалық және нөлдік қорғаныс өткізгшітер арасындағы 
тұйықталу) айналдыру арқылы қорғанышты іске қосуға қабілеті бар үлкен 
ток шақырып зақымдалған электр қондырғыны қоректендіруші желіден 
автоматты түрде ажырату. Мұндай қорғаныс ретінде ҚТ токтарынан қорғау 
үшін орнатылатын балқымалы сақтандырғыштар немесе максималды токтың 
автоматты ажыратқыштары; кіріктірілген жылу қорғанысы бар магниттік іске 
қосқыштар; шамадан тыс жүктемеден қорғауды жүзеге асыратын жылу 
релеімен үйлескен контакторлар болады.; ҚТ токтарынан және шамадан тыс 
жүктемеден бір мезгілде қорғауды жүзеге асыратын құрамдастырылған 
ажыратқыштары бар автоматты ажыратқыштар. 
Нөлденген корпустар (немесе басқа ток өткізгіш емес металлды 
бөліктер) нөлденген қорғаныс өткізгіш арқылы жерлендіргендіктен апаттық 
мезгілінде, ягни корпуска тұйықталу пайда болу кезінен зақымдалған электр 
қондарғыны автоматты ретінде ажыратылғанға дейін, сол жерлендіргіштің 
сипаты көрінеді. Басқаша айтқанда, корпустарды нөлдік қорғайтын өткізгіш 
арқылы жерлендіргенде жерге қатысты кернеуді апаттық мезгілінде 
төмендетеді. 
Осылайша, нөлдеу екі қорғаныс әрекетін жүзеге асырады - зақымдалған 
қондырғыны қоректендіретін желіден жылдам автоматты түрде ажырату және 
жерге қатысты кернеу астында қалған металл тоқ өткізгіш бөліктердің (ашық 
өткізгіш бөліктердің) кернеуін төмендету. 
Қолдану аймағы - TN-C жерге тұйықтау жүйесі бар үшфазалы төрт 
сымды желілер және 1000 В дейінгі жерге тұйықтау жүйелері бар бес сымды 

33 
TN-S және TN-C-S желілер. Бұл нейтралы жерге тұйықталған желілер, соның 
ішінде кернеуі 380/220 В ең көп таралған желілер, сондай-ақ 220/127 және 
660/380 в желілері. Сондай-ақ, ток көзі орамасының жерге тұйықталған орта 
нүктесі бар тұрақты ток желілерінде, сондай-ақ ток көзі орамасының жерге 
тұйықталған ток көзінің 
сыртқа шығарылған өткізгіші
бар бір фазалы екі 
сымды айнымалы ток желілерінде қолданылады. 
Нөлдеу есебі. 
Нөлдеу есептеунің мақсаты оған қойылған міндеттерін сенімді 
орындауға жеткізетін шарттарды анықтау - - желіден бұзылған қондырғыны 
тез ажыратады және сонымен қатар апаттық кезеңде нөлденген корпусқа 
адамның жанасу қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Соған сәйкес жерге 
тұйықталу кезінде нөлденудің ажырату қабілеттігі есептеледі, сондай-ақ 
фазаның жерге және корпусқа тұйықталған кезінде жанасу қауіпсіздігі және 
корпусқа есептеледі. 
Ажыратқыш қабілетіне есептеу. Егер бір фазалы қысқа түйықтау ҚТ 
тогының мәні (яғни фазалық және нөлдік қорғаныс өткізгіштерінің арасында) 
Ік төмендегі шарттқа қанағаттандыратын болса
нөлденген корпусына фазаны тұйықтаған кезде электр қондырғы автоматты 
түрде ажыратылады.
Жоғарыдағы өрнекте k - сақтандырғыштың балқымалық ендірмесінің 
немесе автоматты ажыратқыштың іске қосылу тогының тағайыншамасының 
номиналды тогының
I
ном
еселік коэффициенті. 
k коэффициентінің мәні электр қондырғыларын қорғау түріне 
байланысты болып қабылданады. Егер қорғаныс тек электромагнитті 
ажыратқышы бар автоматты ажыратқышпен (
ток дәйек
) жүзеге асырылса, 
яғни уақыт төзімсіз іске қосылса, онда k 1,25-1,4 шегінде қабылданады. Егер 
қондырғы балқитын уақыты токқа байланысты (токтың өсуімен азаяды) 
балқымалы 
сақтандырғыштармен 
қорғалса 
немесе 
токқа 
тәуелді, 
сақтандырғыштардың сипаттамасына ұқсас сипаттамасы бар автоматты 
ажыратқышпен қорғалса, онда: 
I
к
мәні U
ф
желісінің фазалық кернеуіне және тізбек кедергілеріне, соның 
ішінде Z
т
трансформаторының толық кедергілеріне байланысты, z
ф
фазалық 
өткізгішінің, z
нқ
нөлдік қорғаныс өткізгішінің, сыртқы индуктивті кедергі 
ілмегі фазалық өткізгіш — нөлдік қорғаныс өткізгіш (фаза — нөл ілмегі) Х
і
, 
сондай-ақ rо ток көзінің (трансформатордың) орамдарының нейтралындағы 
жерге тұйықтаудың белсенді кедергілерінен және rп нөлдік қорғаныс 
өткізгішінің қайта жерге тұйықталуынан. 

34 
R
0
және R
қ
, әдетте, тізбектің басқа кедергілерімен салыстырғанда үлкен 
болғандықтан, олар түзілген параллель тармақтарды назарға алмауға болады. 
Сонда есептік сұлба жеңілдетіледі, ал ҚТ тогына арналған өрнек кешенді 
түрде болады: 
немесе 
Фаза-нөл ілмегінің толық кедергісі (модуль) тең: 
Есептік формула келесі түрге ие: 
Z
т
, Ом мәні трансформатордың қуатына, кернеуге және оның орамдарын 
қосу схемасына, сондай-ақ трансформатордың конструктивтік орындалуына 
байланысты. Есептеу кезінде Z
т
мәні анықтама кестелерінен алынады. R
ф
және R
нқ
, Ом мәндері түсті металдардан (мыс, алюминий) өткізгіштер үшін 
белгілі деректер бойынша анықталады: қимасы S мм
2
, ұзындығы l м, және 
өткізгіштердің материалы ρ. Бұл ретте іздеу кедергісі: 
мұнда ρ - мыс үшін 0,018 тең өткізгіштің меншікті кедергісі, ал 
алюминий үшін 0,028 Ом, мм
2
/м. 

жүктеу/скачать 0,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: