Ерте көшпенділер мәдениетінің қалыптасуы жағдайында Ежелгі Қазақстан аумағындағы энеолит және қола дәуірін зерттеудегі жаңа көзқарастар

«ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ 
УНИВЕРСИТЕТІ» МЕББМ 
 
NSEO «KAZAKH-RUSSIAN MEDICAL 
UNIVERSITY» 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ерте көшпенділер мәдениетінің қалыптасуы жағдайында Ежелгі Қазақстан 
аумағындағы энеолит және қола дәуірін зерттеудегі жаңа көзқарастар 
 
Орындаған: Тоқмолда Ерасыл 
Курс: 1 
Мамандық: Жалпы медицина 
Группа: 109 A 
Қабылдаған: Хамыткожаева 
Д.Ж 
Almaty, 2022

«ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ 
УНИВЕРСИТЕТІ» МЕББМ 
 
NSEO «KAZAKH-RUSSIAN MEDICAL 
UNIVERSITY» 
2 
Жоспары: 
Кіріспе
Негізгі бөлім 
1. Қазақстандағы энеолит дәуірі мен қола дәуірі
2. Энеолит дәуірі туралы жалпы сипаттама және қола дәуірі жайлы мәлімет
3. Қазақстанда жүргізілген зерттеулер қола және энеолит дәуірлері үшін 
Қорытынды 
Пайдаланған әдебиеттер 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

«ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ 
УНИВЕРСИТЕТІ» МЕББМ 
 
NSEO «KAZAKH-RUSSIAN MEDICAL 
UNIVERSITY» 
3 
 
Энеолит. Ботай мәдениеті. 
Өндірісте мыстан жасалған еңбек құралдарын пайдаланумен энеолит (энео — мыс, литос — тас) 
дәуірі, яғни мыстас ғасыры басталды. Адам қолдануды үйренген алғашкы металл — мыс болды. 
Мыс құралдардың өндіріске ене бастауы шақпақтас "индустриясының" біртіндеп құлдырауына 
себеп болды.
Қазақстанда энеолит дәуірінің ашылған ескерткіштері әзірге көп емес. Олардың бір тобы қазіргі 
Қостанай, Ақмола облыстарындағы Торғай, Тобыл өзендерінің бойында. Осылардың ішіндегі ең 
жақсы зерттелгені және тарихи құнды материал бергені — Ботай қонысы. Сондықтан Қазақстанның 
осы аталған аймағындағы энеолиттік мәдениетті "Ботай мәдениеті" деп атайды. 
Мыс-тас ғасырының ерекшелігі. 
Энеолит сөзі - мыс-тас ғасыры дегенді білдіреді. Бірақ металл тасты қолданыстан мүлдем шығарып 
тастаған жоқ. Тас сол кезде де ең негізгі құрал ретінде пайдаланылды. Мыс-тас ғасыры қоғамында 
екі ірі өзгеріс орын алды: еңбек бөлінісі пайда болды және аталық ру үстемдігі калыптасты. Ең 
алғашқы ірі қоғамдық еңбек бөлінісі шаруашылықтың - егіншілік пен мал шаруашылығы болып 
бөлінуі еді.. Ал мал шаруашылығымен шұғылданғандардың көп бөлігі егіншілікпен мүлдем 
айналыспады. Мал бағу егіншілікке карағанда өнімді көп беретін. Мыс-тас ғасырының 
ескерткіштері. Қазақстан аумағында энеолит кезеңінің ерекше ескерткіші - Солтүстік Қазақстандағы 
Ботай тұрағы. Ботай тұрағы б.з.б. 3-2 мыңжылдықтармен мерзімделеді. Бұл тұрақ 15 гектар жерді 
алып жатыр. Тұрақты қазу барысында 158 тұрғын үй табылды. Үйлердің кабырғалары жануарлар 
терісімен қапталған, ортасына ошақ орнатылған. Қазба жұмыстары барысында тастан жасалған 
кұралдар - садактың ұштары, найзалар, пышақтар мен балталар табылды. Сүйектен жасалған ине, 
біздер және қыштан жасалған бұйымдар да ұшырасты. Жылқы сүйектері өте көп табылды. 
Ботайлықтар жылқы малын қолға үйреткен. Энеолиттік ескерткіштер Маңғыстау жерінде де 
табылды. Шебір елді мекені маңынан тас пен қыштан жасалған еңбек құралдары табылған.