Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы тоқсандық журнал 2001 ж шыға бастаған 2016

 
159 
ӘОЖ 81 – 114 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Б. Әбдуәлиұлы 
Л.Н. Гумилев атындағы  
Еуразия ұлттық университеті, 
филол. ғыл. д-ры, профессор 
 
М. Тусупбекова 
Л.Н. Гумилев атындағы  
Еуразия ұлттық университеті, 
пед. ғыл. канд., доцент 
 
Географиялық 
атауларды жүйелеу 
мен стандарттау 
бойынша АҚШ 
тәжірибесі және  
қазақ ономастикасы 
 
Аннотация 
Қазақстан  Республикасының  әлем  елдерімен 
арадағы  байланысы  артқан  сайын  ономастикалық 
атаулардың  сапасына  қойылатын  талаптар  да 
жоғарылап  келеді.  Осыған  орай,  атауларымыздың 
ұлттық  болмысын  сақтай  отырып,  әлемдік 
стандарттарға  сәйкестену  мәселесін  күн  тәртібіне 
шығаратын уақыттың жеткені белгілі. 
Түйін  сөздер:  ономастика,  географиялық 
атаулар, көше атауы, жол атауы. 
 
 
Қазақ ономастикасы Тәуелсіздік жылдарында 
дамудың  жаңа  кезеңіне  көтеріліп,  біраз  мәселе 
өзінің  тиісті  шешімін  тауып  келеді.  Әсіресе  осы 
жылдарда  дайындалған  құқықтық-нормативтік 
құжаттардың  ұлттық  ономастиканың  жоғын 
түгендеуге  қосқан  үлесі  мол.  Алайда,  қазіргімен 
салыстырғанда  Тәуелсіздіктің  алғашқы  тұсындағы 
қолданбалы  зерттеулердің  аздығынан  кейбір 
кемшіліктердің  жіберілгенін  де  жоққа  шығаруға 
болмайды.  Нақтырақ  айтқанда,  тәжірибесіздіктің 
нәтижесінде  бір  жасалған  жұмыстарды  қайта 
түзетуге  тура  келген  жағдайлар  кездесіп  жатты. 
Сонымен  қатар,  өмір  талаптарына  сәйкес 
келмегендіктен, құқықтық құжаттарда белгіленген 
нормалардың  бұзылуы  да  орын  алғанын  және 
оның  күні  бүгінге  дейін  жалғасып  келе  жатқанын 
өмір  шындығы  көрсетіп  отыр.  Сондықтан,  қазақ 
ономастикасының өткені мен бүгінінің арасындағы 
сабақтастықты  сақтап,  алдағы  даму  бағыттарын 
дұрыс 
жолға 
салу 
үшін 
ғылыми-зерттеу 
ізденістерінің алдына көптеген міндеттер жүктеліп 
отыр.  Соның  бір  тарауы  –  әлем  елдеріндегі 
ономастикалық 
принциптердің 
құқықтық-
нормативтік  реттелу  тәжірибесін  зерделеу  және 
оны  Қазақстан  Республикасының  құқықтық 
құжаттарын  дайындау  және  өзгертулер  мен 
толықтырулар  енгізгенде  назарға  алу.  Ал  қазіргі 
қазақ  ономастикасының  құқықтық-нормативтік 
реттелуін 
әлемдік 
тәжірибемен 
салыстыра 
қарағанда  алдымызда  әлі  де  көптеген  атқарылуы 
тиіс жұмыстарды шамалаймыз. Осы мәселеге орай 
АҚШ-тағы  географиялық  атауларды  жүйелеу  мен 
стандарттау  құжаттары  бойынша  зерттеулерге 
назар аударғанбыз. Онда көтерілген мәселелер мен 
атқарылған 
жұмыстар 
қазіргі 
Қазақстан 
ономастикасы үшін де өзекті болса керек. Тарихы 

 
160 
1890 жылдан бастау алады екен. Содан бері кейбір толықтыруларды айтпағанда, о бастағы 
прнциптерін  сақтап  бүгінге  дейін  сол  жүйенің  негізінде  тұрақты  дамып  келе  жатыр. 
Салыстыра қарағанда, Қазақстан Республикасындағы құқықтық-нормативтік құжаттардың 
принциптерімен  сәйкес  келетін  де, келмейтін де  тұстары  бар.  Ал  кейбір  тұстары  туралы 
ойланып,  кей  тармақтарын  басшылыққа  алуға  болатын  секілді.  Қазақ  халқының  ұлттық 
түсініктері  мен  мемлекеттік  ұстанымдары  тұрғысынан  алғанда  шетелдік  тәжірибені 
толығымен көшіріп ала салуға болмас, алайда ұзақ жылдар бойы әлемдегі дамыған елдер 
арасында  топ  басында  келе  жатқан  мемлекеттің  ономастикалық  жүйесін  айқындап 
отырған құжат біздің тәжірибемізде де назардан тыс қалмауы тиіс. 
АҚШ-тағы  географиялық  атауларды  жүйелеу  мен  стандарттау  ХІХ  ғасырдың 
соңында  басталды.  Айтылуы  мен  маңдайшаларда  жазылу  (берілу)  мәселелері 
картографтар  мен  ғалымдардың  алдына  географиялық  номенклатура  дайындау  міндетін 
жүктеді.  Бұл  жұмыс  біршама  басқарушы  мекемелерді  қамтыды.  Барлық  қатысты 
департаменттер өзара бірлесіп үлкен жұмыстар жүргізді. Атаулардың таңдалуы, олардың 
айтылуы мен жазылуы және маңдайшаларда берілуі мен безендірілуі ғалымдар мен түрлі 
сала мамандарының жіті  сараптауынан өткізілді. Президент  Венджиамин Хэррисон 1890 
жылы 4 қыркүйекте «АҚШ-тың географиялық атаулары» туралы жарғыға қол қойды. Ал 
Президент  Теодор  Рузьвелт  1906  жылы  оны  кеңейтіп,  өзгертулер  енгізді.  Содан  бастап 
бүгінге дейін АҚШ-та осы жарғы басшылыққа алынып келеді.  
Д.  Дональд  Principles,  Policies,  and  Procedures:  Domestic  Geographic  Names 
(1989Отандық географиялық атаулардың саясаты мен берілу принциптері) деп аталатын 
өзінің еңбегінде белгілі бір саясат пен ережелерді талап ететін, географиялық атаулармен 
аталатынкөшелердің  атауынаталдаулар  жасайды.  Осы  кезде  басшылыққа  алынған 
төмендегідей негізгі принциптерге тоқталады: 
1)
 
Роман әліпбиі қолданылады; 
2)
 
Нысанға жергілікті аймақты сипаттайтын географиялық атаулар беріледі; 
3)
 
Конгресс пен Жарғы мақұлдаған атаулар беріледі; 
4)
 
Жергілікті билік мақұлдаған атаулар беріледі; 
5)
 
Жекелік мәндегі жалқы атаулар беріледі.   
Географиялық атауларды қолдану мүмкін емес ұйымдардың категориялары: 
(1)
 
Әлеуметтік қызмет, офистер мен агенттіктер; 
(2)
 
Жергілікті және ресми қызметтер; 
(3)
 
Әкімшілік бөлімшелер; 
(4)
 
Транспорттық және коммуникациялық шаруашылық; 
(5)
 
Дүкендер, шіркеулер, зираттар, жанар-жағармай станциялары.  
Бұл нысандарға ондай атаулардың берілмеу себебі атау мағынасынан нысанның ішкі 
мазмұныныңкөріну міндеттері басшылыққа алынып отырса керек. Географиялық атаулар 
табиғи  нысандардың  сипатын  білдіруге  арналғандықтан,  соңғы  бес  түрлі  мекеме  туралы 
ақпараттар бере алмайды.  
Осы аталған принциптерге қосымша мына мәселелерді атап өтуге болады:  
1)  жер-су  атаулары  белгілі  бір  нысанға  берілгенде  топографиялық  термин 
айқындауыш  құрал  ретінде  қоса  қолданылып  отырды.  Мысалы:  өзен,  көл,  тау,  шың, 
бөктер  т.б.  атаумен  бірге  қолданылады.  Оны  қазақ  географиялық  атауларының  жүйесі 
бойынша шамамен былайша көрсетуге болады: Балқаш Көлі көшесі, Алатау Тауы көшесі 
т.б.; 
2)  Мұндай  атаулардың  құрамындағы  екі  сөз  де  үлкен  әріппен  жазылады:  Балқаш 
Көлі, Алатау Тауы т.б.; 
3) Атау ұзақ және құрамында екі сөз болмас үшін біріктіріліп жазылған; 
4)  Географиялық  атаулардың  ақпараттық  жүйесі  қарастырылып,  сөздік  қоры 
жасалды.  

 
161 
Бұл  қорға  алғашқы  кезде  2,5  миллионнан  астам  атау  енгізілген.  Осы  қордың 
негізінде  АҚШ-тың  ұлттық  газеті  жарық  көрді.  Газетте  географиялық  атаулардың 
бұрынғы  және  жаңадан  берілген  атаулардың  тізімі  жарық  көріп  отырды.  Оның  негізгі 
мақсаты халықты атаулардың табиғаты, яғни жазылу, айтылуы және стандарттары туралы 
хабардар  етіп  отыру  болатын.  Кейінірек  бұл  ақпараттардың  электрондық  жүйесі  де 
құрылып, тиісті мекемелерге таратылады.  
АҚШ-тағы  жоғарыда  аталған  географиялық  атауларды  стандарттау  мен  жүйлеудің 
негізінде  штаттардың  ономастикалық  атаулар  жүйесі  қалыптасты.  Осы  принциптерді 
басшылыққа ала отырып, нормативтік құжаттары дайындалды [1].  
Калифорния штаты бойынша 
Калифорния АҚШ-тың батыс жағында, Тынық мұхит жағалауында орналасқан қала. 
Американың  Орегон  (батысында),  Невада  (шығысында)  және  Аризона  (оңтүстік-
шығысында),  сондай-ақ  Мексиканың  Төменгі  Калифорния  (оңтүстігінде)  штаттарымен 
шектеседі.  АҚШ-тың  31-штаты,  1850  жылы  9  қыркүйекте  құрылған.  Бұған  дейін  әр 
кезеңдерде Испания мен Мексиканың құрамында болып келген. Адам саны жалпы АҚШ 
халқының 12%-ын құрайды 2016 жылғы санақ бойынша 39144818-ге жеткен. Жер көлемі 
жағынан Аляска мен Техастан кейінгі үшінші орынды алады. Астанасы – Сакраменто, ең 
ірі  қаласы  –  Лос-Анджелес,  қалған  ірі  қалалары:  Сан-Франциско,  Сан-Диего,  Сан-Хосе 
[2].  АҚШ  құрамында  өмір  сүріп  жатқан  тұрақты  тарихы  бір  жарым  ғасырдан  асатын 
штаттың  ономастикалық  жүйесі,  соның  ішінде  көше  атаулары  туралы  кейбір  зерттеу 
еңбектерінде біршама мәліметтер беріледі. 
Маргарет  Корвин  өзінің  1978  жазылған  Street-Naming  and  Property-Numbering 
Systems  (Көше  атаулары  және  жекеменшік  (собственности)  мүлікті  нөмірлеу  жүйесі) 
[3]  деп  аталатын  еңбегінде  көше  атауларының  қайта  аталуы  мен  нөмірлену  жүйесінің 
тәртібі туралы толық мәлімет береді. Бұдан бөлек, автор көше аталуарын беруге қатысты 
негізгі  ережелердің  саяси  ұстанымдарына  тоқталып,  сипаттамасын  жасайды.  Автордың 
айтуы  бойынша,  бұл  штатта  көшеге  атау  беру  саясаты  төмендегі  ономастикалық  жүйені 
басшылыққа ала отырып жүзеге асырылады:  
1)
 
Жүйе, шатасуларға жол берілмес үшін, қарапайым әрі қисынды болуы керек;  
2)
 
Жүйе ыңғайлы әрі бейімделгіш болуы тиіс;   
3)
 
Жүйе міндетті түрде мемлекеттік құрылымдармен келісілген болуы тиіс; 
4)
 
Жүйе  болып  қалуы  мүмкін  өзгертулерге  дайын  тұруы  үшін  міндетті  түрде  оған 
қажетті  барлық  нормативтік  құжаттармен  (әр  салаларға  қатысты)  байланысын  сақтауы 
тиіс; 
5)
 
Таңдалған  жүйе  жергілікті  жердің  топологиясымен  сәйкес  болуы  тиіс  (дәстүрлі 
географиялық атаулар туралы айтылып отыр); 
6)
 
Таңдалған жүйе бойынша көшелермен қатар, бағыт түзегенде ғимараттар да оңай 
табылатын болуы тиіс.   
Көшеге атау беруде пайдаланылған негізгі сызық (Көше бойы, көше сызығы): 
1)
 
Байлау нүктесі  ыңғайлы жүйе болып табылады  (Reference Point).  Байлау нүктесі 
дегеніміз  жолдардың  қиылысындағы  барлық  пункттер  көрініп  тұратын  негізгі  және 
орталық  көше (барлығын  өзімен байланыстырып тұрады). Орталық көше бойымен басқа 
кіші көшелер қиылысады. 
2)
 
Базалық  сызық  (Base  Lines)  –  негізгі  көшемен  қиылысатын  көшелер  бойы 
(сызығы);  
3)
 
Торкөз  сызықтар  (Grid  Lines)  –  базалық  сызыққа  перпендикуляр  және  қатар 
жатқан көшелер;  
4)
 
Блоктың  сызықтық  аялдамасы  (Block  Intervals)  –  көше  атауларындағы  белгілі 
көлемдегі нөмірлер (бір блокқа шоғырданған үйлердің саны айтылып отыр);  

 
162 
5)
 
Белгілі  бір  бағыттағы  созылыңқылық  (Frontage  Unit)  –  көшенің  жер  теліміне 
тіреліп аяқталуы немесе ұзындығы (мұнда ең ұзын және ең қысқа көшенің өлшемі қандай 
болатыны анық белгіленген); 
6)
 
Белгілі  бір  сөздердің,  жұрнақтардың  және  приставкалардың  көше  атауларында 
қолданылуы (Address Prefixes and Suffixes) – бұл өз кезегінде Солтүстік жақ, Оңтүстік жақ 
және т.б. секілді көше индикаторлары болып табылады; 
7)
 
Кең,  жанданған  дизигнация,  яғни  анықтаулар  (Thoroughfare  Designation)  –  бұл 
көшенің даңғыл, тас жол, бульварлар екенін білдіріп тұратын сөздер. Мысалы: Абылайхан 
даңғылы, Ботаникалық бульвар, Алаш тасжолы аталатын үлкен көшелер. 
Көшеге атау берудің негізгі принциптері: 
1)
 
Қайталауларды  болдырмау  (бір  елді-мекеннің  немесе  қаланың  әржағындағы 
бірдей атаулар); 
2)
 
Шатастыратын  белгілерден  сақтану  (мағынасы  әртүрлі  болып  саналғанмен, 
айтылуы бірдей атаулар); 
3)
 
Жалғаспалылықты,  үздіксіздікті  қалыптастыру  (бір  көшеде  екі  немесе  үш  атау 
болмайды).  Көше  атауы  (аяғына  дейін  жалғасады)  үзіліп  қалған  жағдайда,  көше  бойлай 
сілтеме немесе белгілі бір стандарт болуы тиіс [3]. 
Көше атауларының жүйесі: 
1)
 
Көшелердің  тақырыптық  атаулар  жүйесі  (Басты  көше  «Гүл»  деп  аталса,  онымен 
қиылысатын  қалғандарына  да  гүлдің  аттары  және  т.б.  соған  байланысты  атаулар 
қойылады); 
2)
 
Әліпби тәртібімен атау (Президенттер көшесі және әрі қарай әліпбилік тәрітіппен 
жалғасады); 
3)
 
Көшелердің квадраттық жүйесі (белгілі бір квадрат, секциялар бойынша бөлінеді. 
Негізгі  көше  Капитолий  деп  аталады,  ал  осыған  қосымша  көшелер  оңтүстік  капитолий, 
солтүстік, шығыс, батыс, кішкентай, тар, кең капитолий және т.б. болып кете береді); 
4)
 
Лиман  жүйесі  бойынша  көшелердің  атауы  (инженер  Ричард  Лиман).  Белгілі  бір 
жүйедегі  негізгі  көше  бір  атауға  ие  болғанда,  қалғандары  тек  нөмір  санын  ғана 
ауыстырады. Мысалы: Лиман көшесі-1, Лиман көшесі-2 және т.б. 
Көшеге  атау  берерде  назарға  алынатын  әрі  байланыста  болатын  негізгі 
кәсіпорындар мен ұйымдар: 
1)
 
Пошта; 
2)
 
Қалалық  департаменттер  –  қалалық  полиция,  өрт  сөндіру  қызметі,  санитарлық-
эпидемиялық  станция,  жедел  жәрдем  қызметі,  қалалық  архитектура,  қаланың 
коммуналдық қызметі; 
3)
 
Денсаулық сақтау министрлігі; 
4)
 
Көлік және жол министрлігі; 
5)
 
Коммуналдық әкімшілік шаруашылықтар; 
6)
 
Сауда нүктелері қауымдастығы; 
7)
 
Коммерция және сауда палаталары. 
8)
 
Бизнес қауымдастығы; 
9)
 
Сәлемдемелерді жеткізу қызметі; 
10)
 
Жылжымайтын мүлік агенттіктері [3]. 
Колорадо  штаты  Ларимердегі  көше  атаулары  мен  адресация  (Street  Naming  and 
Addressing (2007). 
Колорадо  штаты  Астанасы  –  Денвер,  ірі  қалалары:  Денвер,  Колорадо-Спрингс, 
Форт-Коллинс,  Арвада,  Пуэбло,  Вестминстер,  Боулдер.  АҚШ-тың  орталық  бөлігінің 
батысында  орналасқан.  Солтүстігінде  Вайоминг  және  Небраска,  шығысында  Канзас, 
оңтүстігінде  Оклахома,  Нью-Мексика  және  Аризона,  батысында  Юта  штаттарымен 
шектеседі.  Колорадо  АҚШ-тың  38-ші  штаты.  Ел  тарихының  100  жылдығын  тойлаған 
кезде  1876  жылы  1  тамызда  құрылған.  Осыған  байланысты  «Жүз  жылдық  штаты»  дер 

 
163 
аталып  кеткен.  Халқының  саны,  2013  жылғы  санақ  бойынша  5 268  367  адамды  құраған. 
Лаример Колорадоның құрамындағы округ. Ресми түрде 1861 жылы құрылған. Әкімшілік 
орталығы – Форт-Коллинс. Ірі қалалары: Форт-Коллинс. Ресми тілі – ағылшын. Халқының 
саны 2010 жылғы санақ бойынша 299 630 адамды құраған. Колорадода испандықтардың 
саны  басым.  Олар  Денверде  және  штаттың  оңтүстігінде  орналасқан,  олар  осы  жердің 
алғашқы  қоныстанушылары  болып  саналады.  2000  жылға  санақ  бойынша  штат 
тұрғындарының  10,5 %  испан  тілінде  сөйлейтіні  белгілі  болған.Сонымен  қатар,  штата 
аймағында  көптеген  афроамерикалықтан,  қытай,  корей  және  т.б.  ұлт  өкілдері  тұрады. 
Олардың  көпшілігі  Колорадо  жеріне  алтын  безгегі  (золотой  лихорадки)кезінде  қоныс 
аударушылардың ұрпақтары болып табылады [4].  
Көше мен жол атауларының стандарттары: 
1.
 
Тек қолданыста бар приставкалар мен жұрнақтар пайдаланылады;  
2.
 
Омонимдерді пайдаланбау; 
3.
 
Атаулар бірегей болуы және қайталанбауы тиіс; 
4.
 
Кез  келген  муниципалитет
1
қарастыру  үшін,  өздері  қалаған  көше  атауларының 
тізімін ұсына алады. Жолдардың атаулары қалалардың атауларымен аталуы мүмкін; 
5.
 
Атаулар жеңіл айтылуы және түсінікті болуы тиіс; 
6.
 
Атау беруде есептік сан есімдерді пайдалануға рұқсат етілмейді; 
7.
 
Теріс мағыналы және намысты қорлайтын атаулар қойылмайды; 
8.
 
Басты  мақсат  –  атаудың  түсініктілігі  және  бағдар  беруге  қолайлылығы  болып 
табылады; 
9.
 
Көшенің ағымдағы нөмірлері ауыстырылмауы тиіс; 
10.
 
Көше атауларында тыныс белгілері қолданылмайды; 
11.
 
Көше  атауларында  әліпби  жүйесі  бойынша  А-дан  Я-ға  дейін  және  0-ден  9-ға 
дейін сан есімдерді пайдалануға болады;  
12.
 
Көшелер  90  градусқа  бұрылуы  мүмкін,  сондай  жағдайда  ғана  атаулары 
өзгертіледі; 
13.
 
Қолданыстағы көшелердің жалғаспалылығы мен үзіліссіздігі сақталуы тиіс (орта 
жолдан үзіліп қалып, басқа атаумен жалғаспауы керек) [5. ссылка].  
Теннесси́ – АҚШ-тың шығысында орналасқан штат. Оны осылай аталатын Оңтүстік-
Шығыс  Орталығына  жатқызады.  Бұл  шамамен  АҚШ-тың  кішігірімәкімшілік  бірлігі. 
Теннеси  1796  жылы  1  маусымда  құрылған.  Халық  саны  2011  жылғы  санақ  бойынша  6 
403 353 адам. Астанасы – 
Нашвилл
, ірі қаласы – 
Мемфис
 [6].  
Көшеге атау беру ережесі (Street Naming Guide). 
1.
 
Атауларды қайталауға рұқсат етілмейді; 
2.
 
Атау фонетикалық жағынан дұрыс рәсімделуі тиіс; 
3.
 
Арнайы  сөздерді  пайдалану,  яғни  көше  атауларына  көше,  даңғыл,  тас  жол  т.б. 
сөздерді тіркеп бірге жазу; 
4.
 
Атау көлемі 14 әріптен артық болмауы тиіс; 
5.
 
Префикстер мен суффикстер негізгі көшелерде жалғанбайды, тек қосымша көше 
атауларына жалғанады;  
6.
 
Суффикстер мен префикстердің көлемі 2-3 әріптен аспауы тиіс; 
7.
 
Өзге тілдің сөздерін пайдалануға рұқсат етілмейді; 
8.
 
Көше  атаулары  адам  есімінен  қойылғанда  тек  жеке  есімнің  өзі  немесе 
фамилиясығана емес, екеуі де толық жазылуы тиіс; 
9.
 
Көше  атауы  осы  көшедегі  бизнеспен  немесе  коммерциямен  байланысты 
болмауы тиіс; 
10.
 
Қысқарған  аты-жөн,  яғни  өзі  және  әкесі  атының  басқы  әріптерін  пайдалануға 
болмайды; 
11.
 
Көше атауларында тыныс белгілері қолданылмайды; 
                                                 
1
Кей елдердегі қалалық немесе ауылдық басқарма орны 

 
164 
12.
 
Жаңа көшенің атауы ескі көшелердің атауларымен байланысты болуы тиіс;  
13.
 
Көше атаулары өзара тығыз байланыста болуы тиіс; 
14.
 
Қоғамдық  скверлердің,  парктердің,  аллеялардың  атаулары  көше  атауымен 
байланысты болуы тиіс [7]. 
Техас штаты Остин қаласының ономастикалық жүйесі 
Техас  штатында  мемлекеттік  тіл  жоқ.  Алайда,  заңнамалық  актілер,  ережелер, 
өкімдер,  келісім  шарттар,  білім  жүйесі,  федералдық  сот  шешімдері  және  т.б.  ресми 
құжаттар  ағылшын  (негізінен  Америка  ағылшыншасы)  тілінде  жүргізіледі.Остин  АҚШ-
тағы Техас штатының оңтүстік-орталығында орналасқан қала. Техастың астанасы Тревис 
округінің әкімшілік орталығы. Қала 1939 жылы құрылған және тәуелсіз Техастың негізін 
қалаушылардың  бірі  Стивен  Остиннің  құрметіне  аталған.  Остин  санақ  бойынша 
Техастағы төртінші, АҚШ бойынша он төртінші орын иеленетін қала. 2010 жылғы санақ 
бойынша халық саны 790390 адам. Саяси және әкімшілік қызметтердің орнталығы [8].  
Остин  және  Травис  көше  атауларының  стандарттары  (Austin  and  Travis  County 
Street Name Standards (2012) 
1.
 
Ұзақ атауды болдырмау қарастырылады; 
2.
 
Реніш тудыратын, намысқа тиетін атаулар қойылмайды; 
3.
 
Күрделі тосын атаулар қойылмайды; 
4.
 
Атауларды қайталауға жол берілмейді; 
5.
 
Тыныс белгілері пайдаланылмайды; 
6.
 
Төрт құбыла атаулары көше атауларымен бірге берілмейді (Мысалы: Батыс Абай 
немесе Шығыс Абай т.б.).  
7.
 
Көшенің жаңа атаулары жалғаспалы әрі үзіліссіз болуы тиіс[9 ссылка]. 
АҚШ-тың  біз  қарастырып  отырған  штаттарындағы  ономастикалық  атауларды 
жүйелеуге  арналған  құжаттар  тарихы  жүз  жылдан  асатынын  байқаймыз.  Соның  ішінде 
негізгі  «АҚШ-тың  географиялық  атаулары»  құжатының  ұзақ  уақыт  бойы  өзгеріссіз 
сақталуы,  біріншіден,  оның  сапалылығын  көрсетеді,  сонымен  қатар  мемлекеттік 
саясаттағы,  басқару  жүйесіндегі  және  атау  беру  принциптеріндегі  тұрақтылықтың 
көрсеткіші  болып  табылады.  Ұлттар  мәселесі,  олардың  арасындағы  қатынас  тілдері  мен 
ресми  тілдің  мәртебесі  айқындалып,  дұрыс  шешімін  тауып  отырғандықтан,  атауларға 
байланысты  принциптердің  өзгеруіне  де  себептер  аз  болатыны  белгілі.  Осы 
ерекшеліктерді  ескере  отырып,  қазақ  ономастикасының  болашақ  даму  бағыттарын 
айқындауда ұстанатын принциптерімізбен ғана шектелмей, білім, ғылым, мәдениет, тарих, 
мемлекеттік тіл мен басқару жүйесінің арақатынасы, экономика, география, халықаралық 
қатысатар, стандарттау т.б. секілді салалармен бірлесе отырып, қордаланған мәселелердің 
түйінін  кешенді  түрде  шешіп  алмасақ,  алдағы  жұмыстарымыздың  әлі  де  болса 
кедергілерге  тап  келе  берері  анық.  АҚШ  штаттарының  тәжірибесімен  таныса  отырып 
жасаған қорытындыларымыз бізді осындай ойларға жетелейді. 
 

жүктеу/скачать 2,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: