Ф 03-18 Мергенбаева А. Т., Жуманова Г. М., Оразалиева Э. А

Салық және оның мәні. Салық салу қағидалары. Лаффер қисығы

жүктеу/скачать 0,7 Mb. бет 66/89 Дата 10.10.2022 өлшемі 0,7 Mb. #42120

Бұл бет үшін навигация:

• Салықтар
• Салық өсімі (салық салу бірлігіне деген мөлшер, %) арқылы салықтар бөлінеді
• Бюджет деңгейіне байланысты салықтар бөлінеді

13.2 Салық және оның мәні. Салық салу қағидалары. Лаффер қисығы Мемлекеттік бюджет түсімдерінің ең басты көзі – салықтар. Өнеркәсібі дамыған елдердің бюджетіндегі салықтардың үлесі 90 %-ды құрайды. Салық нарықты қатынастар жағдайында экономиканы реттеудің ең тиімді нысаны болып табылады. Салықтар – жеке және заңды тұлғалардың бюджетке төлейтін міндетті төлемдері. Салық өндіріп алу тәсілі бойынша мынандй түрге бөлінеді: Тікелей салықтар. Олар мемлекет тарапынан тікелей кәсіпорындар мен тұрғындар табысынан алынады. Осы салықтың түрлеріне – пайдадан, табыстан, жылжымайтын мүліктен, құнды қағаздар операциясынан, жалақыдан т.б. алынатын салықтар жатады. Жанама салықтар. Бұл салықтарды мемлекет тікелей емес, баға арқылы айналдыра отырып алады. Оған – акциздер, кеден баж салығы, қосымша құнға салынған салық жатады. Салық өсімі (салық салу бірлігіне деген мөлшер, %) арқылы салықтар бөлінеді: Прогрессивтік салық. Мұның мағынасы – табыстың өсуіне қарай салық өсімінің мөлшері өседі Пропорционалды салық. Табыс өзгерсе де салық өсімінің мөлшері тұрақты болып қалады.(қосымша құн салығы - 15%) Регрессивтік салық, яғни табыс өскен сайын салық мөлшерлемесі төмендейді. Бюджет деңгейіне байланысты салықтар бөлінеді: Жалпы мемлекеттік салықтар. Олар мемлееттік бюджетті реттеудің қайнар көзі болып саналады. Жалпы - мемлекеттік салыққа жататындар: заңды және жеке тұлғалардың айлығынан (табысынан) алынатын салық; қосымша құн салығы; акциздер; құнды қағаздар операциясынан салық; арнайы төлемдер мен жер байлығын пайдаланғандағы салығы. Жергілікті салықтар жергілікті бюджет табысының негізгі көзі болып табылады. Жергілікті салық пен алымға жататындар: заңды және жеке тұлғалар мүлкінің салығы; көлік, құрал-жабдық салығы; кәсіпкерлікпен айналысатын заңды және жеке тұлғаларды тіркеудегі алым; қызметтің кейбір түрімен айналысуға құқылы адамдардан алым; аукцион сатылымынан алым. Американ экономисі Артур Лаффер 80-шы жылдардың басында табыс салығы өсімінің жоғары болуы мен салық түсімінің арасындағы байланысты анықтаған. Оның ой-пікірі салық өсімінің жоғары болуы адамның экономикалық белсенділігін бәсеңдетіп, оларды салық төлеуден қашуға итермелейді. Графиктегі мұндай көрініс «Лаффер қисығы» деп аталады. Егерде салық өсімі О -ден 100% -ке көтерілсе, онда салық болмайды. Салық түсімі максималды деңгейге 50% (М-нүктесінде) көтеріліп, онан соң 0-ге дейін төмендейді. Салық түсімі LN шартты нүктесінде тепе-тең, бірақ L –нүктесіндегі өсімнің төмен дейгейін құптауға болады, ал N-нүктесіндегі түсім жайсыз жағдайдың көрінісі. жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу: