Ф. Ш. Оразбаева Гылыми редакторлар
This article is talked about ethnographic direction of the story o f О.Bokei "Washtub of my grandmother". A story is
жүктеу/скачать 6,55 Mb. Pdf көрінісі
|
This article is talked about ethnographic direction of the story o f О.Bokei "Washtub of my grandmother". A story is written with an author by the method of announcing and literary retreat. Here a writer describes character of grandmother realistically, and similarly secrets of Kazakh traditions, describing customs brightly shows character of grandmother from every side. In parallel with traditions o f people life the personage also is told. Herein small epic compositions, where a vital true was reincarnated in literary life, we see description of whole life of the person. In a story similarly there is a basic personage that is colourfully described and not named, but we feel that personage with our internal instinct. That secret a carrying out image is "traditions and customs". In other words, becomes clear that "tradition" it is the taken character and basic essence of composition exactly in it. It be possible to say, that such precious qualities of grandmother as spiritual beauty, sharp-sightedness, adroitness, selflessness, patience, morality, love, faith - it is propaganda and educating for young people - and it is the most important aim and dream of the author in a story. Keywords: ethnographic, archaeological, washtub, scalpel, to weave carpet, wool, rope, author-personage. 153 Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 2 (52), 2015 г. ПЕДАГОГИКА МЕН ЭД1СТЕМЕ МЭСЕЛЕЛЕР1 ПРОБЛЕМЫ ПЕДАГОГИКИ И МЕТОДИКИ Э О Ж 378.147 БОЛАШАЩ М ¥ГА Л1М Н Щ АЩПАРАТТЫЩ Ц¥ЗЫРЕТТ1Л1Г1Н ЩАЛЫПТАСТЫРУДЫЦ КЕЙБ1Р М ЭСЕЛЕЛЕР1 Т. М еркибаев - 2 курс докторанты, Абай атындагы ЦазПУ, ГЩ. Абдрахман - филология гыл^гмдарыныц кандидаты, Тараз мемлекеттiк педагогикалыщ институты, А.М. Ж умабаева - педагогика гылымдарыныц кандидаты, Тараз мемлекеттЫ педагогикалыщ институты Ацдатпа. Мащалада болашащ мугал1мнщ ащпараттыщ щузыреттшпн щалыптастыруда дербес компьютерд! пайдаланушы децгешндеп пэн мугал!м1 мен багдарлама жасаушы пэн мугал!м1 нобайы щандай болуы керекпп щарастырылып, багдарлама жасаушы пэн мугал1м1 нобайы дэйектелд! Жогары бш м беруд1 модернизациялау ец алдымен оныц мазмунын терец жацартумен жэне болашащ мугал1м бойында тушнд1 щузыреттшктер, пэндж жэне кэс1би щузыреттшктер щалыптастырумен байланысты. Кез келген пэн мугал!мшщ акпараттыщ щузыреттшпн дамыту - мугал!м дайындау мазмунын щай багытща eзгерту керек, щандай мащсаттарды кeздейдi, ол мащсаттарды жузеге асыру ушш щандай стратегиялыщ багыттарды тацдауымыз керек деген сиящты тушнд1 мвдеттер mеmуiмiн табуы щажет екенш адрсетед!. Пэн мугал!м1 Moodle, ToolBook Assistant, Virtual Learning Environment, электронды бш м щорларымен еркш жумыс ютеп щана щоймай, багдарламалау арщылы электронды ощулыщ щурастыра б1лу1, онлайн тест щабылдау ушш дайын багдарламалыщ орталарды щолдана б1лу1 керекпп де щаз1р eзектi мэселенщ б1р! Бул аталмыш мэселе эл1 де болса зерттеуд! щажет етепндшн кeрсетедi. ТYЙiн сездер: болашащ мугал1м, ащпараттыщ щузыреттшк, ащпараттыщ орта. Х Х гасырдыц соцында адамзат постиндустриалды немесе ащпараттыщ щогам деп аталатын даму сатысына енд!, ягни бущаралыщ коммуникацияларды зерттеген эйг!л! галым Герберт Маршалл Маклюэннщ ащпараггыщ технологиялардыц ауысуы тарихи дэу!рлердщ ауысуына экелед! деген сeзiн растауда. Ащпараттыщ жэне комуникациялыщ технологиялар б!л!м жэне адамзат т!л! деген !ргел! угымдардыц шекарасын кецейте туст!. Т!л арщылы б!л!м алу жэне б ш м беру - оныц тарихи щалыптасщан аса мацызды функциясы, басщаша айтщанда тш - коммуникация, ягни адамдар арасындагы арнайы байланыс щуралы болып табылады. Тшден бeлек жазу, баспахана, телефон, теледидар жэне Интернет желюшщ дамуы б!л!м беруд!ц жаца эволюциялыщ кезеццерше экелд!. «Б!з ащпарат жэне коммуникация гасырында eмiр сурем!з» д еу шын мэн!нде агаттыщ болып табылады, eйткенi ащпарат пен коммуникация адамзат дамуымен щатар eмiр сурш келед!. Б!з eмiр сур!п отырган постиндустриалды щогамныц айрыщшалыгы - ащпараттыщ жэне комуникациялыщ технологиялар аса жылдам дамуымен сипатталады. Буларды кэс!би, экономикалыщ, элеуметпк жэне турмыстыщ мэселелерд! шешуде орынды щолдана б!лген щогам мушелер! гана жаца ащпараггыщ кец!ст!кте щажетп б!л!мге ие болып, багдар таба алады. 0зш д!к ерекшел!г!н сащтай отырып, жаhандану артыщшылыщтарын ти!мд! щолдана бшгенде гана ащпараггыщ мэдениетпц щалыптасщандыгы туралы айтуга болады. Б ш м мазмунына айтарлыщтай eзгерiс экел!п отырган ащпараггыщ щузыреттшк жалпы м эдениетпц щурамдас бeлiгiне айналды. «М эдениеттш к» угымын Б.С.Гершунский [1, 65] «тарихи мурага саналы турде щурметпен щарай отырып, щаз!рг! eмiрдiц кез келген саласында жумыс !стейт!н адамныц шыгармашылыщ тургыда щабылдау жэне eзгерте бшуге деген щабшеттшп» деп гар сетед! М эдениеттш кт! осы тургыда тус!ну - мугал!мнщ жеке тулга рет!нде щалыптасуында щаз!рг! ащпараггыщ-коммуникациялыщ технологиялардыц мумкшдштерш игерш, нагыз ащпараттыщ мэдениетке ие болуын щажетс!нед!, осы арщылы мугал!м шэюрттершщ бойында улт мэдениеттер! арасындагы диалогты жеке тулганыц шыгармашылыщ элеует!н дамытуга, 154 Абай атындагы Каз¥ПУ-дыцХабаршысы, «Филология гылымдары» сериясы, № 2 (52), 2015 ж. адамзат когамы арасындагы т у с ш с п к пен еркендеуге жол ашатын б ш м берудщ басты максаттарыныц б!рш юке асыра алады. Жогары б ш м беруд! модернизациялау ец алдымен оныц мазмунын терец жацартумен байланысты [2; 3]. Тек кана информатика пэш нщ мугал!м! гана емес, сонымен б!рге кез келген пэн мугал!мшщ акпараттык технологияны мецгеру! - жаца турпатты мугал!мге тэн басты бел п деп айтуымызга болады. Жаца турпатты мугал!м нобайын аныктай отырып, сол аркылы мугал!мд! дайындау мазмуны кай багытка езгеру! керек, кандай максаттарды кездейд!, ол максаттарды жузеге асыру уш ш кандай стратегиялык багыттарды тацдауымыз керек деген сиякты тушнд! м!ндеттер шешу!мш табуы кажет екен! аныкталды. Пэн мугал!мше информатиканы калай окыту к е р е к т т аса мацызды мэселе, ал оны окытуга уакыт та, оку мазмуны да шектеул! турде белш ед!, ал нэтижешнде пэн мугал!мшщ кэс!би децгеш н жогарылата отырып, акпаратпен жумыс ютеуш автоматтандыруды керексш ед! сонымен катар кашыктыктан окыту эдютерше кешуге алгышарттар жасайды. Жаца турпатты мугал!м нобайындагы пэн мугал!м! нобайыныц мазмунын керсететш б е л т ею курамдасты камтиды: - пайдаланушы пэн мугал!м! нобайы; - багдарлама жасаушы пэн мугал!м! нобайы. Б!здщ максатымыз - осы кезкарастардыц жузеге асу м у м ю н д т н е бага беру. Пайдаланушы пэн мугал!мш дайындау мэселесш айтпас бурын оларды окытудыц эдюнамалык алгышарттарына токталайык. 1. Комnьютеpлiк дагдылар (компьютеpлiк сауаттылыц). Компьютерлш технологияларга арналган багдарламаларды пайдалану уш ш бел гш б!р м елш ердеп компьютерлш сауаттылык (б ш м , юкерлш пен дагды) болуы кажет (мысалы, терезелер интерфейсш бшу, мэтшдш редактормен жумыс ютей бшу, акпаратты сактай бш у т.б.), 2. Техникалыц цуралдар. Б ш м беру мекемелер! мен информатика сыныптарыныц техникалык жасакталуы элемдш желще ерюн жумыс ютеуге, озык интерфейс турлерш уйымдастыруга шектеу коятын болгандыктан, пэн мугал!мдер! акпараттык технологияларды (АТ) молынан пайдаланбайды. Баскаларына караганда акпараттык дайындыгы жогарырак информатика мугал!мше техникалык жэне багдарламалык куралдар коммуникациясы аясында минималды б ш м келем! (жел!ге косу, пошта туш нш уйымдастыру, багдарламалык жасактамаларды инсталляциялау (кондыру, юке косу) т.б.) керек. 3. КомпьютерлЫ орта ацпараттары. Ацпараттыц мэдениет. Пэндш салага байланысты акпарат окыту непз! болады. Акпаратты !здеу дагдылары, оны сактау ерекшелштер! мен алуан турл! серверлерде оларды керсете бшу, !здеу жуйелер!мен жумыс ютей бш у жэне т.б. дагдылар болган жагдайда кез келген пэнге кажетп акпаратты алу мен оны каж етп т ш !м д е калыптастыру мумюн болмак. 4. Ацпарат агымы. Б ш м н щ эр саласына катысты езш дш акпарат агымдары (калыптастыру, тарату, керсету, к ол ж еп м дш к жэне т.б.) бар, сондыктан оныц б ел гш б!р пэн саласына катыстысын кадагалап отырып, бш у керек. Сонымен катар, акпарат агымыныц унем! есш отыруы удайы б ш м д! толыктырып отыруды кажетсшед!, оны кашыктыктан окыту немесе конференцияларда «жш койылатын сурактар» (frequently - asked - questions - FAQ) арасынан алып пайдалану аркылы жузеге асыруга болады. Аппараттык камтамасыз ету мен байланыс каналдарымен катар компьютерлш технологиялардыц н е п з п компонент! болып клиент-сервер технологияларына (e-mail, Telnet, FTP, Gopher, WWW, mailing-lists, newsgroups, IRC жэне баскалары секшд^ арналган багдарламалык жасактама табылады. Оларды б ш м беруде колданудыц уш нобайы бар: нысана р е т в д е , курал немесе орта ретшде. Сонымен катар каз!рп кезде компьютерлш технологиялар барлык багдарламалык еш мдерд!, соныц ш в д е педагогикалык немесе оку багдарламаларын да элемдш желще пайдалануга икемдеп отырганына назар аударуымыз керек, сол аркылы ол оку мшдеттерш жузеге асырудыц жаца у л п д е п нысанасы, куралы немесе ортасына айналып отыр. Осылайша, локалды турде пайдалануга тшмд!рек болып келетш 6iлiм 6еpушi багдарламалыц цосымшалар немесе б ел гш уйретуш! багдарламалык жасактамалардыц эй г ш турлершщ к еп ш ш п элемдш желшерде колданылады деп айтуымызга болады. 155 Вестник КазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 2 (52), 2015 г. Сонымен, компьютерлш технологияларга теориялык талау жасай отырып технологияларды бастапкы жуйелеуге, багдарламалык жасактамаларды жуйелеуге, солардыц н е п з в д е педагогикалкы ыкпалдастык турiне ажыратуга мумкшдш бердi. Осыган суйене отырып жэне техникалык, аппараттык, багдарламалык децгей мен муFалiмдердi компьютерлiк технологиялар негiзiнде окыту багдарламаларына карай бiлiмгерлер мен окытушылардыц акпараттык мэдениетiн дамытуды уш нобай негiзiнде ж ургiзу керек сиякты: 1) компьютерлш технологиялар мен компьютерлiк орта нысана ретiнде; 2) компьютерлiк технологиялар окыту куралы ретiнде; 3) компьютерлш технологиялар компьютерлiк орта ретiнде. Алдымен автоматтандыру, сонан кейiн акпараттандыру жэне ец соцында коммуникация кецiнен тарайтыны секiлдi Казакстанда казiр окытудыц бiрiншi турi басым, ал Еуропа, АКШ , Шыгыс Азияда екiншi жэне ушiншi нобайлар университет пен колледждерге гана емес, мектептерге де кещнен енпзш е бастады [3, 17]. Бiз казiр акпараттандыруды тиiмдi жузеге асыру жолдарын [4, 8] карастырудамыз. Коммуникация д е ц г е й жогарылаганда гана ушiншi сатыга кeтерiлуiмiзге мумкiндiк туындайды. П эн муFалiмiнiц кэшби кажеттш ктерш е талдау жасай отырып, информатиканы окытудыц децгейлерi мен кезецдерi аныкталды. Бiрiншi децгей мен окытудыц бiрiншi кезецi - компьютерлiк телекоммуникациялар зерттеу нысанасы ретiнде. Компьютерлiк технологиялар бойынша курс багдарламасын дайындау барысында: 1) когамдык суранысты педагогикалык оку орындары тулектерiнiц акпараттык сауаттылыгына трансформациялау аркылы курс мазмуны мен багытын айкындау; 2) педагогикалык максатты бiлiмгерлердiц таяудагы даму аймагына сэйкес нактылау; 3) педагогикалык у р д ю т окытудыц мазмуны, эдiс-тэсiлдерi мен формаларын гылыми негiзделген турде тацдай отырып курастыру сиякты мiндеттер шешiледi. Жасалган багдарламаны жузеге асыру барысында езара тыгыз байланысты болып келетш максатты, мазмунды нактылау, бш м гер кызыгушылыгын арттыру урдiстерi нактыланып, б ел гш бiр эдiстер, кажетп багдарламалык жасактамалар жузеге асады, керi байланыс непзш де оку урдiсiн бакылау мен реттеу ж урш жатады, окытуга ыцгайлы жагдайлар (мысалы, информатика кабинетiн заманга сай жабдыктау аркылы) окыту эдiстерi мен дидактикалык элементтерге eзгерiс экеледi. Бул к е зец д багалау сандык жэне сапалык децгейде жургiзiледi, мэселен тестiлеу нэтижешнде курстыц кемшiлiк жактары байкалуы мумкш. Этюзшген курс нэтижелерiн талдау кезещ мазмунды терецдету, кецейту немесе азайту, колданылган эдiстер мен формалардыц тш м дш гш багалау, уйретушi педагогикалык багдарламаларды пайдаланудагы курстыц жетiстiк жэне кемшiлiк тустарын байкау, осы нэтижелерге суйене отырып жаца мiндеттер кою, шетелдiк тэжiрибелерге уцiлу жэне т.б. сиякты тузетулер жасауга [5] мумкiндiк бередi. Сонымен бiрге жоспарланган жэне накты орындалган оку нэтижелерi талданады. Бiлiм беру технологияларын жобалаудыц мацызды элеменгтерi аныкталды. Оныц курамына бiлiмгерлер бiлiмiн алдын ала байкау енедi, ягни сауалнама немесе тестiлеу кeмегiмен бiрнеше мэселелердi шешуге мYмкiндiк туындайды - дайындык децгейiн айкындау; кажегтi компьютерлiк дагдыларды калыптастыруга керi ыкпал еткен себептердi тусiну; оку мотивациясын угыну; кэшби децгейiн жогарылатуга деген жеке кызыгушылыгын аныктау жэне т.б. Бастапкы окыту элементтерше психологиялык кедергiнi жою, пайдаланушыга кажетп алгашкы дагдыларды калыптастыру, б ш м алушыларга жеке кезкарас тургысынан келш, модульдш эдiспен уйымдастырылган, iшкi логикасы бекем, жеткiлiктi децгейдегi курс прототип бола алатын уздiксiз окыту ж уйесш жасау енедi. Практикалык сабактардыц алдында дэстурлi турде лекциялар (face to face) ж урпзш ед^ ол жуйелшк, ацпараттыц, кврнекiлiк пен угыныцтылыц тургысынан жасалатын компьютерлш технологиялар бойынша курс негiзi болуы да мумкiн. Компьютерлiк технологияларды уйретудщ бастапкы кезецiнде жургiзiлетiн лекциялар мынадай такырыптарды камтуы мумкiн: 156 Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы, «Филология гылымдары» сериясы, № 2 (52), 2015 ж. 1. Компьютерлш ортаныц даму тарихы, онда б ш м бер удеп щазащстандыщ интернеттщ щолданылу ерекшел!ктер!не басты назар аударылуы ти!с. 2. Интернеггiц технологиялыщ жэне щурылымдыщ базасы. 3. Элемд!к жел!н!ц таралуы мен оларды б ш м беруде пайдалану уш!н тужырымдамаларга жасалган тузетулер. Компьютерл!к технологиялардыц компьютерлiк, техникалыщ, багдарламалыщ жасащтамасына щатысты тащырыптар бш м герлердщ мамандыгына щарай - жаратылыстану немесе гуманитарлыщ болуына байланысты материал щиындыгы децгей!н (материалмен таныстыщ децгей!, ютей алуы, !скерл!ктер мен дагдылары, шыгармашылыщ децгей!) ескеру! керек. Курстыц келес! тащырыбы злемдiк желiге щосылу тзсiлдерiне байланысты болуы керек. Ол пошта щызмет!, б ш м беру сервер! немесе уйымныц ащпараттыщ сайтымен (home page) байланысты екен! зертханалыщ сабащтарда гарсетшу! керек. Компьютерлш технологиялар терминологиясы юрюпеш ощытудыц аса мацызды бeлiгi болып келед!, eйткенi терминдерд!ц кeпшiлiгi агылшын т ш н е н орыс т!л!н!ц eзiне толыгымен аударылды дей алмаймыз, компьютерл!к сленг рет!нде щалыптасщандары да бар. Дегенмен н е п з п терминдерге тусшш бер!лу! керек. Лекция курсыныц мшдеттершщ б!р! - бш м герлердщ басща пэндерд! мецгеру!не щажетп б!л!м алуды щамтамасыз етет!н !ргел! даярлыгын кушейту (интегративт! кeзщарас), компьютерлш технологияны пайдалана отырып дербес гылыми-зерттеу жумысын жандандыруга тарту. Практикалыщ сабащтар компьютерл!к технологияларды б ш м беруде щолдануга байланысты б!л!мд! терецдетуге, кецейтуге арналган. Практикалыщ сабащтар ж едел турдеп кер! байланыс тэс!л! болып келед!. Практикалыщ сабащ жоспарына: 1) коммуникациялыщ багдарламалар (мысалы, UUPC, telnet, Terminal); 2) электронды поштаны eцдеу, ж!бер!лет!н мекенжай т!з!мдер!мен жумыс (мысалы, Bmail, Dmail, Internet Mail); 3) телеконференциялармен жумыс багдарламалары (мысалы, BMAil, Internet News); 4) WWW, FTP, Gopher серверлер!мен жумыс ютеуге арналган багдарлама-браузерлер; 5) HTML щужаттарын щуруга арналган багдарламалар ену! керек. PageMaker сиящты арнайы багдарламаны да пайдалануга болады. Жогарыда аталган багдарлаларга жел!ге щосылмай-ащ, автономды реж1мде уйретуге болады. Эз!рге щазащстандыщ сайттар ащпарат молдыгымен ерекшеленбесе де, болашащта оны толыщтыру ici буг!нг! таныстыщтан басталмащ. Эд!стемел!к усыныс ретшде мазмунныц модульд!к щурылымын, инновациялыщ эдютерд! щолдануды, турл! эд!стерд!, мысалы, топтыщ немесе жеке жумыс, белсенд! ощытуды (проблемалыщ, !скер ойын) айтуга болады. Компьютерлш технологияларды зерттеудщ бул нобайы б!рт!ндеп пропедевтикалыщ курсща айналады немесе пэнд!к салада компьютерл!к технологияларды щолдануга басым назар аударылады. Ек!нш! децгей мен ощытудыц екшш! кезец! - компьютерлш телекоммуникациялар ощыту щуралы ретшде. Компьютерлш технологиялар багдарламалыщ жасащтамасы уйренуге щажетп дагдылар емес, белг!л! б!р м!ндеттерд! шешуге арналган щурал рет!нде, мысалы, б!л!мгерлер газет!н шыгару немесе жиналган материалдардан деректер щорын щуру уш ш щолданылганда ассоциацияланады. Компьютерл!к технологиялардыц багдарламалыщ жасащтамасын пайдаланудыц бул тур! «педагогикалыщ тургыда нейтрал» болып сипатталады, e r n ^ m б!л!м беруд! уйымдастыру турше (дэстурл! турде ме, элде щашыщтыщтан ощыту ма) щатыссыз. Ощытудыц интерактив тэсш дерш е щарым-щатынас нобайлары - «Электронды байланыс арщылы эцпмелесу», хат жазысу, виртуалды сыныптар, электронды мекенжай арщылы эй г ш адамдармен байланысу, мугал!мдерге арналган телеконференциялар т.б. жатщызуга болады. Ушшш! децгей мен ощытудыц уш!нш! кезец! - компьютерлш телекоммуникациялар ощыту ортасы рет!нде. И нтернета инновациялыщ элеумеггiк-педагогикалыщ орта рет!нде щарастырганда, компьютерл!к технологиялардыц багдарламалыщ щосымшалар кешеш орта рет!нде еркшеленед!. Ощыту ортасы рет!нде щосымшалар мазмунды жетк!зуш! болып табылады. М ундай щосымшалар щарапайым сeздiктерден бастап курдел! имитаторларга дей!н болуы мумк!н. Бул жагынан щараганда оларды ------------------------------------------------------------------------- 1 5 7 ------------------------------------------------------------------------- ВестникКазНПУ им.Абая, серия «Филологические науки», № 2 (52), 2015 г. педагогикалык нейтрал деуге болмайды, олар м!ндетп турде (эксплицитп немесе имплицитп) оку теорияларыныц б!рше непзделш отырады. Телекоммуникациялык акпараттык ортада окытудыц педагогикалык м !н дет дэстурл! окытудан езгеше: окытып кана коймай, жеке окуды кашыктыктан баскару жузеге асады. Орта угымы кашыктыктан окыту кезшде н е п з п болып саналады, б!р жагынан окытушы оку урдюш е тшелей катыспайды, алыстайды, екшш! жагынан бш м гер б ш м ге конструктивт турде карайды. Оку ортасына карай оку технологиялары ж ш телед! Каз!рп компьютерлш технология оку технологияларыныц арасында кещнен тараган орта рет!нде WWW-серверлерд! атауга болады. Олар оку максаты, мшдет!, мазмуны, эдютер! мен тэсшдерш е карай типтелу! мумкш. Акпараттык сервер, тестш еу серверлер!, проблемалык сервер, имитациялык сервер, курдел! реалды серверлер болып белш едь Багдарлама жасаушы пэндш мугал!мд! даярлау мэселесш е келер болсак, багдарлама жасай бш у уш ш пэн мугал!м! акпаратты ец деудщ каз!рп жагдайы туралы б ш м алуы керек (б ш м инженериясы элементтер!). Ол кашыктыктан окытуга арналган оку-эдютемелш материалдыц сапасын айтарлыктай арттыруга жэне iC жуз!нде: о кабылдау мен мецгеру т е м т н жылдамдатуга, о жүктеу/скачать 6,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|