Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
VI-XII ғғ. Түркі тайпаларының мәдениеті. VI-XII ғғ. Түркі тайпаларының мәдениеті
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
- Бұл бет үшін навигация:
- - Көкке түркі тәңірісі,- Тәңірі қуат берген соң, - Тәңірі жарылқағандықтан
| 21. VI-XII ғғ. Түркі тайпаларының мәдениеті. VI-XII ғғ. Түркі тайпаларының мәдениеті: Археология.қ зерттеу/де түркі тілдес ру – тайпа/ өмір сүрген жер/дегі ескерткіш/ден үлкен – кіші 200 астам көне түркі тіліндегі жазба дерек/ табылған. О.ң ішінде Орхан, Енисей өзен/і.ң бойындағы Күлтегін, Тоныкөк «алтын тас кітабы» жазу/ы белгілі болса, қаз. жеріндегі Талас өзені бойындағы Тереңсайдан табылған ж.е т.б. жазу/ белгілі. Түркі тіліндегі жазу/ тіл ғылымында руна жазу д.а.Ол скандинавия халық/ы.ң тілі б.ша, сыры ашылмаған құпия жазу деген сөз. Бұл жазу.ң оқылу сырын ашқан сол халық.ң атақты тіл білім.ң ғалымы Дания университеті.ң профессоры В.Томсон. Одан кейін Орхан жазу/ын орыс тілінде аударған тюрколог ғалым В.Радлов болды. Сөйтіп, ХІХ ғ. аяғында руна жазуы.ң құпия сыры.ң ашылуы ертедегі түркі тілдес халық/.ң да өз/іне тән жазу/ы.ң болғандығын көрсетеді. Түркі жазуында бір – бірімен қосылмай жазылатын 38 әріп/ден тұратындығы белгілі. Хғ.н бастап ислам діні.ң қаз. жерінде етек жая бастауы араб жазуы.ң түркі/ арасында ене бастағандығын көрсетеді. VI–XII ғ.ғ Қаз-н терр-дағы халық/.ң арасында алуан түрлі дін/, наным/ мен сенім/ орын алып отырды. Түркіл/.ң зират/ынан табылған зат/ о/.ң ата – баба/.ң әруағына табыну о дүниелік өмірге сену көрсетеді. О/дағы басты бір наным – отқа табыну. Оны археология.қ зерттеу/ден жерленген адам/.ң зат/ымен, мініс ат/ымен бірге өртеліп қойылатын әдет – ғұрып/ы да анықталған. Ол адам денесін отпен аластау болса к.к. Түркі/ табиғатқа да табынған. О/ өлген адам.ң денесін жер ана.ң қойынына өртеп, күл мен көмірін ғана жерлеген. Егер адам көктемде н.е жазда өлсе, ол адам.ң туған – туыс/ы бір төбеге жиналып киіз үй тігіп, алып барған малдарын құрбандыққа шалып, одан кейін өлген адам.ң мәйітін, атын, зат/ын өртеп, уақытша сақтап, күзде шөп сарғайғанда ғана жерлейтін болған. Ал егер адам күзде не қыста қайтыс болса, ол адамды жоғарыдағы әдет –ғұрып/ын жасап, көктемде жер көгеріп, шөп шығып, жапырақ/ жайқалабастаған кезде жерлейтін. Бұл әдет наным – сенімнен табиғат.ң 4 кезеңіне толық табынуды байқатады. Түркі/.ң көкке н.е аспан әлеміне сиынушы/ын күлтегін жазуындағы мына шумақтан анық байқалады: - Көкке түркі тәңірісі,- Тәңірі қуат берген соң, - Тәңірі жарылқағандықтан.Мұндай әдет, наным – сенім/ қазақ/да бүгінгі күнге дейін орыналып жүр. Түркі/де адам баласы.ң тірегі тіршілік.ң тұтқасы, отбасы, ошақ қасы болып табылатын анаға «Умай ана» деген ат беріп, оған табынған. Жетісу қазақ/.ң «Умай анаға» табынатын Ш. Уәлиханов та жазған болатын. Кейбір жазба дерек/ге қарағанда, қимақ/ мен қыпшақ/ күнге, жұлдыз/ға табынған.Архео.қ зерттеу/ге қарағанда, түркі/де христиан, манихей, будда дін/і болған.Түркі тайпа/ы ІХ ғ. бастап жаппай мұсылман дініне ене бастайды. Ал мұсылман дін.ң мемл.к дін есебінде алғ. болып қабылдаған Қарахан мемлекеті. Сатұқ Бограхан.ң баласы Муса хан.ң билік құрған жж. (960 ж.).
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|