Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 20. Қыпшақ хандығы. (XI ғ. — 1219 ж.)Қ/р туралы алғ хабар Қытай/ң жазба дерек/де кездеседі. Қ/р ең әуелі Алтай, Саян тау/ң баурай/н мекендеген. VII-X ғ/да Қ аум/да қыпшақ этникалық қауымдас/ң ұзаққа созылған қалыптасу процесі жүрді. Қ жерінде қыпшақ этникалық қауымдасуын 3 кезеңге бөліп қарауға б/ды. 1ші кезең, қып/ң қимақ тайпалық одағында болуы: VII ғ/ң 2ші жартысы – VIII ғ/ң соңына дейін. 2ші кезең: VIII ғ/ң аяғы – XI ғ/ң басы. Бұл кезде қып/р Алтай ж/е Ертістен Орал тау/ы мен Еділге дейін қоныс тепті. Қыпш/р Сырдария, Қаратау бойындағы қала/ды өздеріне бағындырды. Ұлан-байтақ қыпш/р мекендеген жер/р "Дешті қыпшақ”, яғни қыпшақ даласы д.а. Ал қыпш/ң өзі БатЕуропа дерек/де құмандар, орыс жылнама/да половцылар д.а. Xiғ/ң 2ші жарт/н бастап 1219 ж дейін қыпш тайпалық одағы дамуы/ң 3ші кезеңі жүрді. Осы кезде қыпш хан/ң мәртебесі, күш-қуаты өсті.Қыпш тайпа/ң басында қаған, одан төм қарай хан, тархан, басқақа, бек, байлар тұрды. Оң қанаты – орт/ы Сарайшык,сол қанаты – орт Сығанақ.Қыпш қоғамы әлеум ж/е сословиелік жағынан тең болған жоқ. Нег/і теңсіздік малға деген жеке меншік еді. Жылқы басты байлық болып саналды. Төм тапқа малы аз шаруа, кедейлер жатса, ал қолға түскен тұтқын/р құл ретінде пайд/ды.ХІғ олар Русь,Византия,Венгрия хал/н байл жасады. 1065ж салжұқ/ң билеушісі Алып Арсылан қыпш/ға қарсы Маңғыстауға шабуыл жасайды.. 1096 жылы "Құдіретті” хан Хорезмге қарсы жорық жасады, бірақ ол сәтсіздікпен аяқталды.XI ғ. аяғы – XII ғ. бас кезінде Жент, Янгикент, төм Сырдария/ң қала\ы қыпш көсем/ң қолына қараған. Хорезмшах Атсыз (1127–1156 жж.) Жентті жаулап алады, сосын Маңғыстауды да қосады. 1133 ж Атсыз қыпшақтарды ойсырата жеңеді. Осы кезден бастап қыпшақ хандығының ыдырауы басталады. Оған себеп болған негісебеп: қыпш/ң ақсүйек/ң арасында Хорезмді жақтаушы/ң көбеюі, қыпш/ға қарсы қаңлы/ң бірлестіг/ң құрылуы, өкімет билігі үшін өзара әулетті қырқыс/ң күшеюі. Хорезм шахы Мұхаммед (1200–1220 жж.) өз мем/ң құрамына XIII ғ. бас кезінде Сығанақ жерін қосып алады. 1216 ж қыпш билеушісі Қайырханға қарсы аттанған әскери жорықтң/ бірінде ол Ырғызға дейін жетеді. Осы кезде ол Торғай даласында қыпш/р еліне қашып кірген меркіт/ді қуып келе жатқан Шыңғысхан қолымен соқтығысып қалады. Бұл моңғол/ң Қ жерінде алғ рет болуы еді.1219ж монгол шапқыншылығынан Қыпш мем/і құлап,оның жері моңғол ұлыс/ң құрамына енді.Қыпшақ тілі қазіргі қазақ тіл/ң негізін құрайды.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|