Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
Мұхаммед Хайдар Дулатидың Тарихи Рашиди еңбегі XV-XVI ғғ. Қазақ хандығы тарихының жазба дерегі
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 46. Мұхаммед Хайдар Дулатидың Тарихи Рашиди еңбегі XV-XVI ғғ. Қазақ хандығы тарихының жазба дерегі: . Мұхаммед Хайдар Дулат – ортағасырлық тарихшы, әдебиетші. 1499 жылы Ташкентте дүниеге келіп, 1551 жылы Үндістандағы Кашмирде қайтыс болған.Моғолстан тарихын, басқада түркі халықтары тарихын қамтыған әйгілі «Тарихи Рашиди» шығармашылығының авторы. 1541-1546 ж.ж. парсы тілінде жазылған «Тарих-и Рашиди» еңбегін Абдар Рашид ханға тарту еткен. 1544-1546ж Кашмирде билік құрып тұрған кезінде жаз.н «Тарих-и Рашиди» тарихи еңбегінің мынадай құндылығын атап өтуге болады: 1)Қаз ханд.ң құрылуы туралы; 2)15-16ғ Қаз-Моғол хандық/ң арасындағы қарым-қат.с туралы; 3)Қаз хандығы мен қырғыз/ арасындағы қарым-қат.с туралы; 4)Қаз-Өзбек хандық/ң арасындағы қарым-қат.с туралы; 5)Қаз-қалмақ ж/е моғол-қалмақ арсындағы қарым-қат.с туралы; 6)Қаз халқының этностық құрамы жайлы; 7)Жетісу аймағындағы қаз/ң әлеу.к-экон.қ жағдайы туралы мәлімет/ге толы.Сол кездегі геог.қ атау/, халқымыздың тарихы жайлы дерек/ көптеп кездеседі. Ал өзі қаз халқының тұңғыш тарихшысы болып есептелетін М.Х.Дулатидың еңбегі халқымыздың тарихынан мәңгілік өшпес орын алады. М.Х.Дулати өзінің “Тарихи -Рашиди” атты шығармасында былай деп жазады: «1465-1466ж ар.да Әбілхайыр хад.нан Жәнібек пен Керей бөлініп кетеді. Көшудің басты себебі, Әбілхайыр хан 1457ж қалмақ ханы Үз-Темір тайшыдан жеңіліп қалғаннан кейін өзін қолдамаған исұлтан/ды жазалай бастады. Бұған қарсы болған Жәнібек пен Керей сұлтан/ өз ру-тайпа/н ертіп, Жетісу,а қарай бет алған. Негізі бұл тек сылтау ғана еді. Бөлінудің себебі тереңдне жатты. 1-ден, ол ханд.ң ішіндегі әлеум.к-экон.қ қайшылықтың күшеюінен болған. 2-ден, бұл көштің Жетісуға қарай бағыт алуындағы басты мақсат, бұл аймақтағы қаз тайпа/ы мен көшіп келуші қаз тайпа/ң арасында ерте кезден-ақ этностық байланыстың басым болуы. Сонд.н бұл қаз тайпа/ң 1аймаққа шоғырлануы олардың қаз халқы болып қалыптасуына ж/е жеке хандық өк,т құруына мүмк.к берді. Көш Жетісудың бат.ғы Қозыбасы мен Шу деген жерге келіп қоныст.ды. Олардың саны 200мың адамға жеткен. Қоныс ауд.п келген/ 1465-1466ж жасы үлкен Керейді ақ киізге отырғ.п хан сайлап, Қаз ханд.н құрған.»
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|