Ғылыми жоба жұмысын дайындаған
жүктеу/скачать 51,54 Kb.
|
Научный проект теме Қазақ қоғамындағы би-шешендер мұрасы
| Абайдың шешендік өнері. Замана шамшырақтарының бірегейі, ақыл мен ойдың телегейі, ұлтымыздың данагөйі Абай ел ішіндегі жер дауы, жесір дауы, құн дауы сияқты істерге араласқан, солардың бірі Салиқа қыздың дауында ерекше біліктілік көрсеткен.
Тілі қылыштай өткір, түйсік қуаты, таным-білігі, ой-өрісі ерекше Абай небір қисыны келіскен, тапқырлыққа суарылған кесек-кесек түйдекті сөздерді жөпелдемеде туындатып отырған. Бірде дәулетті кісі мен сіңірі шыққан кедей балалары турасында былайша лебіз білдіріпті: Бай баласы көп ішсе, Ішіп үйренген ғой дейді. Ал аз ішсе, Негізі тойған дейді. Кедей баласы көп ішсе, Көні кеуіп қалған дейді. Аз ішсе шілдесінде шық тимеген дейді. Осы кедей баласының күнәдан құтылар күні бар ма? Ұлы ойшыл Абайдың жарқын бейнесі Балқыбек сиязындағы Салиқа қыздың дауында тұлғалана көрінеді. Осындай шым-шытырық қиян-кескі дауда билік айту, кесім шығару жұртшылықтың ұйғаруымен Абайға жүктеледі. Ол көмекші билер ретінде Оразбай мен Жиреншені алады. Абай оларға даулы мәселелерді тексеру барысында қандай шарттарды мұқият орындау қажеттігін шегелеп түсіндіреді. Атап айтқанда: «Ішке түйіңдер. Әсіресе шырай беріп, уәде берме». Сондай-ақ «жең үшінен жалғасып, дүниеге сатылып жүрмеңдер», «әділ-ақтық жолына бастап ұшатын қанатым болыңдар» деп, ізгі көңілін, аппақ ниетін, түпкі мақсатын жайып салады. Атақты Жанқұтты шешен Абайды бозбала шағында көріп, ақыл ойын, білім-білігін, таным-өресін тексереді. Шырағым, дүние неге сүйенеді? – деп сұрайды Жанқұтты шешен. Абай лезде: - Дүние үмітке сүйенеді. - Көздің көрмесі бола ма? - Көз қабағын көрмейді. - Шам жарығының түспесі бола ма? - Шам жарығы табанына түспейді. - Болат пышақтың кеспесі бола ма? - Болат пышақ өз сабын өзі кеспейді. - Тамағына тартпайтын мақлұқат бола ма? - Өз тамағына тартпайтын мақлұқат болмайды, - дейді бала Абай. Жанқұтты шешен осы ойларында өлең сөзбен кестелеші дейді. Сонда Абай: Сіз сұңқар самғай ұшқан қиядағы, Талпынған мен балапан ұядағы, Өрнекті өлең сөзбен жауап берсем, Дүниенің жалғыз үміт тиянағы, Көз көруі жетпейді қабағына, Шам жарығы түспейді табағыңа, Өз сабын болат пышақ өзі кеспес Мақлұқат тартпай қоймас тамағына, - депті. жүктеу/скачать 51,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|