Ғылыми журнал 1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010
жүктеу/скачать 4,29 Mb. Pdf көрінісі
|
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010 Қасымбеков А.С. Ақпараттық-іздестіру үдерісі психологиялық-педагогикалық феномен ретінде
283
қамтамасыз ететін қызметіне шығармашылық қарым-қатынас, әр түрлі формаларда туындайтын өзіндік қызметі мен оның пайда болуын дамыту. Қазіргі уақытта ақпараттық ізденіс күрделене түсуде, өйткені оның жүйесі күрделенген, ал бұл саладағы білім мен дағды болашақ мұғалім үшін ерекше маңызды әрі кез келген маман үшін міндетті болып отыр. Осыдан келіп ақпараттық ізденіс болашақ үшін маңызды қажеттіліктердің біріне айналуда. Ғылыми әдебиеттердегі кездесетін ақпараттық-іздестіру үдерісі анықтамаларына назар аудара отырып, сондай-ақ, біздің зерттеуіміздің мүддесімен біз дербес қажеттіліктер мен мүдделерге негізделген ақпараттарды табу және іріктеу үдерістеріне байланысты белгілі бір мақсаттар жетістіктеріне бағытталған студенттің танымдық қызметі ретіндегі болашақ мұғалімнің ақпараттық ізденісі ұғымын нақтылап, ұсынамыз. ЖОО-дағы кәсіптік дайындық үдерісіндегі ақпараттық ізденіс оқытушы жетекшілігімен және онсыз да – дербес өткізілуі мүмкін. Болашақ мұғалімнің оқу сабақтарында жүзеге асырылатын ақпараттық ізденіс оқытушының және болашақ мұғалімнің өзінің оң бағалауымен ақпараттық ізденістің дербестігін ынталандырады, біздің пікірімізше, бұл болашақ мұғалімнің өзіндік қызметі негізін береді. Болашақ мұғалімдердің дербес ақпараттық ізденісі бірнеше құрамдас әрекеттермен кіріге қалыптасып және оның бағдарлық бөлімімен өте жақын тығыз байланыста болады. Оның әрбір әрекеті белгілі бір параметрлер жиынтығымен сипатталады. Олар салыстырмалы түрде тәуелсіз болып табылады және түрлі үйлесімділіктерде кездесуі мүмкін: міндеттерді ұғыну (қажеттіліктің, дәлелдердің, нақты мақсаттардың, іздестірудің түйін сөзін таңдаудың әрбір жағдайын анықтау); ізденіс құралдарын таңдау; материалды іздеу және табылған материалды ұғыну; материалды қосымша іздестіру (егер қажет болса); өзін-өзі бақылаудың көмегімен өз біліміндегі кемшіліктерді жою (мақсатты нақтылау, ақпараттық ізденіс әрекеттерін орындау ауқымдылығы мен дұрыстығын тексеру). Біз жоғарыда айтылғандардың негізінде ақпараттық ізденістің дербестігін атап көрсетеміз және болашақ мұғалімдердің дербес ақпараттық ізденісі оның өзіндік ізденіс әрекеттерінің: іздеу міндеттерін ұғыну, іздестіру құралдарын таңдау, іздестіруді жүзеге асыру және материалды ұғыну, іздестіру нәтижелеріне өзі бақылау жасау, материалды қосымша іздестіру жиынтығы ретінде анықтаймыз. «Болашақ мұғалімнің дербес ақпараттық ізденісі» феноменін одан әрі зерттеу бұл ұғымды кеңейтіп және олардың критериалдық сипаттамаларын бағамдауға мүмкіндік жасайтын интеллектулдық-танымдық, мотивациялық- құндылықтық, ұйымдастырушылық-қызметтік көрсеткіштерін бөліп қарауға мүмкіндік берді ( 2-кесте). А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010 Қасымбеков А.С. Ақпараттық-іздестіру үдерісі психологиялық-педагогикалық феномен ретінде
284
2-кесте Болашақ мұғалімдердің дербес ақпараттық ізденіске дайындық деңгейінің критериалдық сипаттамалары К өр се тк іш те р К ри те ри й ле р Болашақ мұғалімдердің дербес ақпараттық ізденіске дайындық деңгейі жоғары орташа төмен И нт ел ле кт уа лд ы қ - та ны м ды қ Б іл ім , т үс ін іс ті к, се зі ну ш іл ік дербес ақпараттық ізденісі саласында терең білім қалыптасады: оқу-кәсіптік қызмет үшін дербес ақпараттық ізденісі маңыздылығын сезінеді; дербес ақпараттық ізденісті жүзеге асыра білу маңыздылығын жақсы түсінеді. дербес ақпараттық ізденісі саласында терең білім қалыптасады: оқу-кәсіптік қызмет үшін дербес ақпараттық ізденісі маңыздылығын біртіндеп сезінеді; дербес ақпараттық ізденісті жүзеге асыра білу маңыздылығын барлық кезде түсіне бермейді. ақпараттық ізденіс саласында білім қалыптаспаған: оқу-кәсіптік қызмет үшін дербес ақпараттық ізденісі маңыздылығын сезінбейді; дербес ақпараттық ізденісі жүзеге асыра білу маңыздылығын түсінбейді. М от и ва ц и ял ы қ -қ ұн ды л ы қ ты қ Қ аж етт іл ік , м от и ва ц и я, қ ұн ды л ы қ
дербес ақпараттық ізденісіндегі қажеттілікті сезінеді; ішкі мотивация көрсетіледі; интеллектуалдық сезімнің күшті көрінуі; дербес ақпараттық ізденісті құндылық ретінде қабылдайды, дербес ақпараттық ізденіске құндылық қарым-қатынас туындатады. дербес ақпараттық ізденісіндегі қажеттілікті біртіндеп сезінеді; ішкі мотивацияның сыртқа өтуі көрсетіледі; интеллектуалдық сезімнің жағдайлық көрінуі; барлық кезде дербес ақпараттық ізденісін құндылық ретінде қабылдамайды, дербес ақпараттық ізденіске құндылық қарым- қатынасты біртіндеп туындатады. дербес
ақпараттық ізденісіндегі қажеттілікті сезінбейді; сыртқы мотивация көрсетіледі; интеллектуалд ық сезім көрінбейді; дербес ақпараттық ізденісі құндылық ретінде қабылдамай- ды, дербес ақпараттық ізденіске құндылық қарым-қатынасты туындатпайды.
Ұ й ы м да сты ру ш ы л ы қ -қ ы зм етт ік Ұ й ы м ш ы л ды қ , б ел се н ді лі к , ба ст ам аш ы л ды қ
ақпараттық ізденісті ұйымдастыру дағдыларын меңгереді (мақсат қоя білу, ұсынылған үлгі негізінде іздеу алгоритмін құрастыру); дербес ақпараттық ізденіске байланысты әр түрлі жағдайларда белсенділік танытады; мықты бастамашылдық пайда болады. ақпараттық ізденісті ұйымдастыру дағдыларын біртіндеп меңгереді (мақсат қоя білу, ұсынылған үлгі негізінде іздеу алгоритмін құрастыру); дербес ақпараттық ізденіске байланысты әр түрлі жағдайларда барлық кезде белсенділік танытпайды; жағдайлық бастамашылдық танытады.
ақпараттық ізденіс ұйымдастыру дағдыларын меңгермейді (мақсат қоя білу, ұсынылған үлгі негізінде іздеу алгоритмін құрастыру); дербес ақпараттық ізденіске байланысты әр түрлі жағдайларда белсенділік танытпайды; бастамашылдық танытпайды.
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010 Қасымбеков А.С. Ақпараттық-іздестіру үдерісі психологиялық-педагогикалық феномен ретінде
285
Осылайша, болашақ мұғалімдердің дербес ақпараттық ізденісі мәнін неғұрлым терең зерттеу оның ішкі мазмұнындағы арнайы ұйымдастырылған қызметтегі барлық көрсеткіштердің бірлігінде айқындалатынын атап көрсетуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге болашақ мұғалімдердің қызметі шын мәнінде дербес бола түседі. Қорытындылай келе, төмендегідей тұжырым жасауға болады.
феноменальділігі өз табиғаты бойынша қарама-қайшылықты және ғылымда нақты мағыналық шекарасы жоқ әртүрлі жоспарлы тәртіп құбылысын теориялық талдауға негізделген оның мәнінің
анықтамасынан тұрады.
Болашақ мұғалімдердің дербес ақпараттық ізденісі мәнін айқындау үдерісіндегі ғылыми әдебиеттерді талдау аталмыш мәселе бойынша ғылыми білімдерді жүйелендіруге мүмкіндік жасады. Болашақ мұғалімдердің дербес ақпараттық ізденісі оның дербес іздестіру қызметінің жиынтығы ретінде көрінеді: іздестіру міндеттерін ойлану, ізденіс құралдарын таңдау, іздестіруді және материалды ойластыруды жүзеге асыру, ізденіс нәтижелерінде өзін-өзі бақылау, материалды қосымша іздестіру.
көрсеткіштері, критерийлері және деңгейлері анықталды: интеллектуалды-танымдық – білім, түсіністік, меңгеру; мотивациялық- құндылықтық – қажеттілік, мотивация, құндылық; ұйымдастырушылық- қызметтік – ұйымшылдық, белсенділік, бастамашылдық.
ӘДЕБИЕТТЕР 1.
Рейнвальд Н.И. Психология личности: монография / Н. Ренниальд, - М.: Изд-во РУДН, 2007. -152 с. 2.
Свердловск: Изд-во Уральского ун-та, 1998.- 120 с. 3.
Алексеева Л. Ф. Психология активности личности / Л.Ф.Алексеева - Новосибирск : Изд- во НГПУ, 2006. - 148 с. 4.
специальностям и направлениям. – М.: Ассоциация «Профобразование», 2007. - 512 с. 5.
Бочкина Н.В. Педагогические основы формирования самостоятельности школьника: диссерт. д.пед.н., СПб, 1991. - 176 с. 6.
A, The
Future of
Search / A. Goodman //
Search Engine
Strategies 2004 Conference, March 1-4, -New Vork City, 2004. - P. 512-514. 7.
Глоссарий. Информационный поиск. - Режим доступа: http: //encycl.yandex.ru
Д.Ж.КІШІБАЕВА педагогика ғылымдарының кандидаты
286
А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің доцент м.а.
А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің аға оқытушысы
Ғылымның қай саласы болсын ұстаз қауымы алдына зор міндеттер жүктейді. Соның ең бастысы - сапалы білім және саналы тәрбие беру барысында оқушылардың шығармашылығын, ақыл-ой белсенділігін пәнаралық байланыс негізінде қалыптастыру бүгінгі күннің өзекті мәселесі. Себебі, білімді жастар ғана ел егемендігін баянды етіп, қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуына лайықты үлес қоса алады. Өйткені, қоғамның алға қарыштап дамуы шығармашыл адамдарға байланысты. Бүгінгі күнде оқытудың жаңа технологиялары оқушылардың шығармашылығын пәнаралық байланыста қалыптастыру негізінде білім беруді көздейді. [1] Қазіргі кезде Қазақстан Республикасы білім беру саласының жан- жақты дамытылуы - тек білімде олай болса, сапалы білім беру мақсатында жұмыс жүргізуі үшін білім беру саласында мынадай негізгі мәселелерді шешеді. Өмір талабына сай жеке тұлға тәрбиелеудің ерекшелігі оның үздіксіз жүргізілу кажеттілігінде. Жеке тұлғаның шығармашылығын дамыту адамның кішкентай кезінен бастап есейген кезіне дейін жүріп отырады. Қазіргі кезде пәнаралық байланысты жүзеге асырудың мынадай жолдары белгілі: -
әңгімелесу; -
топ серуенге шығу; -
тәжірибелік жұмыстар; -
техникалық құралдарды пайдалану; -
практикалық жұмыстар жүргізу, т.б. Пәнаралық байланыстар оқу іскерліктері ретінде, біріншіден, оқыту мазмұнын құраушы элементтің бірі; екіншіден, оқушының шығармашылық іс-әрекет негізі.Оқушының пәнаралық байланыс негізіндегі шығармашылық іс-әрекеті, танымдық белсенділік арқылы көрініс табады [2]. Оқушылардың шығармашылық іс-әрекеттерін пәнаралық байланыс негізінде қалыптастырудың жолдарын төмендегідей деп білеміз: - пәнаралық байланыс іскерліктерді, шығармашылық іс-әрекеттерді талдау және соның негізінде бастауыш мектептегі оқушылардың сабақтан А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010 Кішібаева Д.Ж., Худайбергенова Г.А. Пәнаралық байланысты жүзеге асыру жолдары
287
-
пәнаралық байланыс негізіндегі шығармашылық іс-әрекетті мазмұндық аспектіде қамтамасыз ететін оқу материалын іріктеу; - пәнаралық байланыс негізіндегі шығармашылық іс-әрекеттерді процессуалдық аспектіде жүзеге асыру; -
оқу пәндеріндегі пәнаралық байланыс оқу материалдары мен іскерліктерін бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық іс-әрекетіне айналуын қамтамассыз ететін және жүзеге асыратын оқытудың әдістерін, құралдар жүйесін тиімді пайдалану [3]. Бастауыш сынып оқушыларының іс-әрекетін пәнаралық байланыс негізінде қалыптастырудың тәжірибелік жұмысы мына төмендегі мақсаттарды шешуге бағытталады: -
шығармашылық іс-әрекет құрылымының мазмұнын тексеру; -
пәнаралық байланыс негізінде бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық іс-әрекетін қалыптастыру жолдарын тексеру; -
негізінде қалыптасырудың педагогикалық шарттарын дәйектеу. Бастауыш сынып оқушыларын оқытуда оқудың бірлігін қамтамасыз етуде тәсілдерді қолдану арқылы пәнаралық негізінде сабақ өту оң нәтиже береді [4]. Сонымен қатар
оқушылардың шығармашылық іс-әрекетін қалыптастырудың жолдары педагогикалық іс–тәжірибе барысында шығармашылық іс-әрекетті қалыптастырудың әдіс-тәсілдерін пәнаралық байланыс негізінде жүзеге асырылады. Пәнаралық байланыс негізінде оқушылардың шығармашылық іс- әрекеттерін қалыптастырып, пәнге
қызығушылығын, қабілетін қалыптастыруда мұғалім өзінің шеберлігіне, педагогикалық іс-тәжірибесіне сүйенеді.
ӘДЕБИЕТТЕР 1.
«Білім туралы» ҚР заңы// Егемен Қазақстан. 1999, 7 маусым. 2.
Әбілқасымова А.В. Студенттердің танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру. Алматы: Білім, 1994.
3.
мүмкіндіктері. Алматы: Білім, 2005 ж. 4.
Тұрғынбаева Б.А. Оқыту барысында бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамыту. Алматы: Білім, 1998.
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010 Н.А.СЕЙІТҚҰЛОВ
288
социология ғылымдарының кандидаты, доцент А.Ясауи атындағы ХҚТУ БАЛАБАҚШАДАҒЫ БАЛАЛАРДЫ ҚАЗАҚ ХАЛЫҚ ДӘСТҮРЛЕРІ НЕГІЗІНДЕ ТӘРБИЕЛЕУ В данной статье рассматриваются проблемы воспитания детей в детском саду на основе народных традиций. Также изучены вопросы действий ребенка, связанных с основными особенностями психического развития на каждом конкретном этапе. This article deals with problems of children education in the kindergarten on the basis of national traditions. Some matters of a child’s activities connected with main peculiarities of mental development at each concrete stage have been researched as well. Отбасы қоғамдық мақсат негізінде өмір сүретін адамның алғашқы адамгершілік әліппесін үйрететін мектебі болып есептеледі. Ал осы ұяда тәрбиеленген баланың тәртібі, ортада өзін-өзі ұстай алуы, өзгелерге деген көзқарасы, өзін-өзі тануы, тәрбиелеуі, ең алдымен, ата-анасының тәрбиесіне байланысты. Бала үшін ата-анасы - ең қымбат жандар. Ата-ананың мейірімді жүрегі, жылы жүзі, аяғы, алақаны, ыстық құшағынан балаға дүние есігі ашылады, оның дүниетанымы өмірді білуден басталады. Қазақ халқының ұлы ақыны әрі ғалым-педагог М. Жұмабаев тәрбие саласына өз үлесін қосты. Оның «Педагогика» атты тұңғыш ұлттық оқу құралында бала тәрбиелеуде ата-ананың рөлі туралы идеялар айтылады. М. Жұмабаев тәрбиені төртке бөледі. Олар: дене, жан, ауыл тәрбиесі, сұлулық пен құқық тәрбиесі. «Егер де адам баласына осы төрт тәрбие тегіс берілсе, оның тәрбиесі түгел болғаны. Егер де ол ыстық, суық, аштық, жалаңаштық сықылды тұрмыста жиі ұшырайтын күштерді елемейтін мықты берік денелі болса, түзу ойлайтын, дұрыс шешетін, дәл табатын ақылды болса, сұлу сөз, сиқырлы әуен, әдемі түрден ләззат алып, жан толқындырарлық болса, жамандықтан жаны жиреніп, жақсылықты жаны тілеп тұратын құлықты болса ғана адам болғандығы» [1]. Ұстаз-ғалым М. Арын «Адамгершілік, парасаттылық, зиялылық - ананың ақ сүтімен, тәрбиемен келеді» деп нақты түсінік береді [1]. Жалпы біздің пайымдауымызша, діни негіздегі тәлім-тәрбие негізі, ең алдымен, әр отбасынан бастау алып, білім беру жүйесінің алғашқы салаларында (балабақша, мектеп, т.б.) балаларға жан-жақты тәрбие беруде діни сананы жеке тұлғаның қалыптасуындағы қоғамдық сананың бір бөлігі ретінде орынды пайдалану қажет. Қазақ отбасында ұлттық тәрбие ана құрсағынан басталып, адамды өмір бойы және оны ол дүниеге шығарып салумен аяқталатын әдет- ғұрыптар мен салт-дәстүрлер негізінде үздіксіз жүргізіліп, іс-әрекеттер мен қарым-қатынастар арқылы жүзеге асырылған. Осылайша қазақ отбасында ұлттық тәрбие халқымыздың ғасырлар бойы жинақталған халықтық тәрбие дәстүрлері арқылы іске асқан, яғни, қазақ отбасында ұлттық тәрбиенің негізі - халықтық педагогика болған. Отбасы адам баласы тарихы дамуының барысында қалыптасқан және жүктеу/скачать 4,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|