А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012

89 
 
ҥшін,  ең  бастысы  оқушылардан  кӛптеп  дайындықты  қажет  етеді,  екіншіден, 
оқушылар  ӛздерін  емін-еркін  ҧстауы,  ӛз  ойларын  тиянақты  әрі  толық  жеткізе 
білуі  тиіс,  ҥшіншіден,  тікелей  мҧғалімнің  іскерлігіне,  шеберлігіне  байланысты 
болады. Сыныптан тыс жҧмыстарды жҥргізуде ертеңгілік кештердің маңызы оте 
зор  болып  табылады.  Мҧнда  балалардың  жас  ерекшеліктерін  ескере  отырып, 
оларды ҧйымшылдыққа баулуды басты мақсат етіп қояды. Ертеңгілік кештер де 
қазақ  ақындарының  жазған  ӛлеңдерінен  музыкалы-  әдеби  монтаж  жасалып 
балалардың  әрқайсысына  тақпақтар,  әнмен  айтылатын  олеңдер,  тиісті  ролдер 
болініп беріледі. 
Қорытындылай  келе,  оқыту  барысында  оқушылардың  сыныпта  алған 
білімін  дамытып,  оны  ары  қарай  жетілдіруде  сыныптан  тыс  жҧмыстардың 
маңызы  зор.  Сыныптан  тыс  жҧмыстардың  оқушылардың  белсенділігін 
арттыруда, ӛзіндік кӛзқарасының қалыптасуында, білімін жетілдіруде бірден – 
бір  маңызды  тәрбие  қҧралы  екендігін  кӛреміз.  Сыныптан  тыс  жҧмыстарды 
дҧрыс  ҧйымдастырған  жағдайда  оқушылар  бойында  ҧйымдастырушылық, 
белсенділік  дамиды.  Бағалы  моральдық  қасиеттер  қалыптасады.  Белсенді  ӛмір 
сҥру  негізі  салынады.  Осыған  орай  оқушы  бағдарламада  белгіленген  білімді 
игеріп қана қоймай, жан – жақты ізденіп, ой - ӛрісін дамытады. Сыныптан тыс 
оқыту  оқу  мен  тәрбие  саласындағы  барлық  жҧмыстарды  әрі  дамытып, 
жалғастыру  мақсатын  кӛздейді.  Оны  жҥзеге  асыру  жолында  мҧғалім  ең  озық 
әдістерді таңдап алып, оны іс жҥзінде пайдалана білуі қажет. Бҧл шаралардың 
бәрі  мҧғалімнен  кӛп  ізденісті  кҥтеді.  Сыныптан  тыс  оқытуды  жҥйелі  тҥрде 
ҧйымдастыру, адам тәрбиесіне айтарлықтай ҥлес қоса алады. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1.
 
Бӛлеев  Қ.  Қазақстан  Республикасының  білім  беру  жҥйесінде  жеке  тҧлғаға  ҧлттық  тәрбие 
берудің кешенді бағдарламасы. –Тараз: ТарМПИ, 2011. -75 б. 
2.
 
Бӛлеев Қ., Бӛлеева Л.Қ. Болашақ мҧғалімдерді 12 жылдық мектеп оқушыларына ҧлттық тәрбие 
беруге дайындау тҧжырымдамасы. Тараз: ТарМПИ, 2011. 10 б. 
3.
 
Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. - А.: Атамҧра, 2002. 
4.
 
Абилова З. Оқушыларға кластан тыс жҧмыстарда эстетикалық тәрбие беру. –А.: Рауан, 1976. 
5.
 
Бозжанова К.Б. Оқушылармен кластан және мектептен тыс жҧмыстар жҥйесі. /16-лекция/. – А.: 
Мектеп, 1980. 
6.
 
Омар  Е.О.  Қазақстандағы  мектептен  тыс  мекемелердің  қалыптасуы  және  дамуы  (1917-1990 
жж.) п.ғ.д. дисс. автореф. Алматы, 2002. 
7.
 
Нҧрмағанбетов С., Очинникова Р. Мектептегі кластан  тыс жҧмыстар. – А.: Мектеп, 1969. 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
 
Ҥ.МЕЛДЕБЕКОВА 
педагогика ғылымдарының кандидаты, 
А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің доцент м.а. 
 
А.ТҦРДИЕВА 
А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің магистранты 
 
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕГІ ТӘРБИЕШІ МІНДЕТІ 
 
Мақалада  мектепке  дейінгі  мекемелердегі  бала  тәрбиесімен  айналысатын  тәрбиешілердің 
маңызды істегі міндеттері жайлы мәселелер қарастырылған. 
 

 
90 
The  article  deals  with  the  problems  of  duties  of  educators  and  the  importance  of  their  jobs  in  pre  -
school establishments. 
 
Қазіргі  қоғам  жан-жақты  білімді  де  білікті,  мәдени  ой-ӛрісі  ӛсіп 
жетілген, ҧлттық салт-сананы бойына сіңіріп ӛскен жаңа адамды тәрбиелеуді 
бәсекеге  қабілетті  елу  елдің  қатарына  кірудің  маңызды  алғы  шарттарының 
бірі  ретінде  қарастыруда.  Бҧл  ӛз  кезегінде  отбасы  мен  балабақша 
қызметкерлеріне орасан зор жауапкершілік жҥктеп отыр. 
Сондықтан  да  баланы  мектепке  дейінгі  мекемелерде  даярлау  ҥздіксіз 
білім беру жҥйесіндегі маңызы мен ӛзектілігі ерекше мәселелердің бірі болып 
саналады.  Мектепке  дейінгі  мекемелердегі  топ  тәрбиешісінің  балалармен 
қарым-қатынасы  тҧлғалық  бағдар  негізіне  қҧрылуға  тиіс,  ол  әр  баланы 
қҧрметтеу және адамгершілікпен қарым-қатынас жасауды кӛздейді. Мақсаты 
-  баланың  тҧлға  ретінде  қалыптасуына  ықпал  ету.  Тәрбиеші  балалардың  оң 
мінезі  мен  әрекетін  қолдай  отырып,  бір-біріне  жағымды  қатынасты 
ҧйымдастыру,  топта  ӛзін-ӛзі  емін-еркін  сезінуіне  жағдай  жасау  қажет. 
Олардың  бойындағы  ӛзіндік  бейім  қабілеттеріне  сҥйене  отырып,  мектепке 
оқуға қажет болатын дағдылар мен іскерліктерді қалыптастыруды, дамытуды 
мақсат етеді. Ол ҥшін мынандай жҧмыс формаларын пайдалануға болады: 
- сабақтарды шағын топтармен ӛткізу; 
- әр баламен жеке жҧмыс жҥргізуге басым кӛңіл бӛлу; 
-  ерекше  қабілетті  және  бҧрын  балабақшаға  қамтылған  балалармен 
арнайы жҧмыс жҥргізу; 
- тәрбиешінің балалармен пікір алмасуы (баланың ӛз кӛзқарасын, пікірін 
батыл айта білуіне, ӛз шешімінің дҧрыстығын дәлелдеуіне мҥмкіндік туғызу 
мақсатында); 
-  балалардың іс-әрекетін қатаң шектеуден бас тарту; 
-  педагог  пен  балалар  арасындағы  қарым-қатынастың  қҧқылы 
серіктестікке қҧрылуы және т.б. [1]. 
Тәрбиеші тәрбие арқылы баланың тҥрлі іс-әрекеттерін тиімді етіп, оның 
жақсы  дамуына  қажетті  материалдарды  іріктеп  алады,  айналадағы  табиғи 
және әлеуметтік ортаға кӛзқарасын дамытады.  
Осы  тҧрғыдан  келгенде  тәрбие  аға  ҧрпақтың  жаңа  ҧрпаққа қоғамдық  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Мелдебекова Ҥ.,
 
Тҧрдиева А.
 
Мектепке дейінгі мекемелердегі тәрбиеші міндеті
 
 
  
тарихи  тәжірибені  беру  процесі,  жаңа  ҧрпақты  ӛмірге,  еңбекке  дайындау 
арқылы  қоғамның  алға  қарай  дамуын  қамтамасыз  ететін  процесс.  Сонымен, 
тәрбие  бала  дамуын  бағыттайды,  басқарады,  сондықтан  да  ол  -  баланы 
қалыптастырудағы  негізгі  кҥш.  Тәрбие  негізгі  кҥш  болғандықтан,  оның 
жетімсіздігі, әлсіздігі баланың қалыптасуына кері әсер етеді. 
Тәрбиешінің ең бастапқы формалары педагогтың балалармен мазмҧнды 
қатынасында,  жан-жақты  іс-әрекетінде,  қоғамдық  ӛмірдің  қҧбылыстарымен 
танысу 
кезінде, 
балаларға 
арналған 
шығармалармен, 
суретшілер 
туындыларымен  танысу  негізінде  іске  асады.  Мҧндай  мақсатқа  бағытталған 

91 
 
педагогтық  жҧмыс  еңбек  сҥйгіштікке,  ізгілікке,ҧжымдық  пен  патриотизм 
бастамасына  тәрбиелеуге,  кӛп  дҥниені  ӛз  қолыменжасай  алуды  және 
жасалған  дҥниеге  қуана  білуді  дамытуға,  ҥлкендер  еңбегінің  нәтижесін 
бағалауға  тәрбиелеуге  мҥмкіндік  жасайды.  Балаларда  ортақ  пайдалы 
жҧмысты істеуге тырысу,бірге ойнау, бір нәрсемен шҧғылдану, ортақ мақсат 
қою  және  оны  жҥзеге  асыру  ісіне  ӛздері  қатысуға  талпыныс  пайда  болады. 
Мҧның бәрі де баланың жеке басының қоғамдық бағытын анықтайды, оның 
ӛмірге белсенді ҧстанымын бірте-бірте қалыптастырады. 
Балабақшадағы  оқыту-тәрбиелеу  жҧмысында  балалардың  тілін  дамыту, 
сӛздік қорларын молайту, ауызша сӛйлеуге ҥйрете отырып, ҥйренген сӛздерін 
кҥнделікті  ӛмірде  еркін  қолдану,  одан  әрі  кҥнделікті  іс-  әрекет  кезіндегі 
тілдік  қарым-қатынаста  қолдана  білуге  жаттықтыру  ісіне  ерекше  мән 
берілген.  
Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалармен сӛздік жҧмысын жҥргізу ісі 
тіл дамытудың негізгі бір міндеттері болып есептелінеді. 
Мектепке  дейінгі  жастағы  баланың  рухани-адамгершілік  дамуы 
балабақша  мен  отбасы  арасындағы  қарым-қатынастың  тығыздығы  артқан 
сайын ойдағыдай жҥзеге асады. Әрбір бала қандай да болмасын бір міндетті 
орындау ҥшін, ӛзіндік ерекше жағдайлар жасалады. Мәселен, ойында ҧнамды 
әдеттер,  ӛзара  қарым-қатынастар,  адамгершілік  сезімдер  қалыптасады, 
еңбекте 
еңбексҥйгіштік, 
ҥлкендер 
еңбегін 
қҧрметтеу, 
сондай-ақ 
ҧйымшылдық, жауапкершілік, парыздың сезімі сияқты қасиеттер, патриоттық 
сезімдер жайлы мағлҧматтар қалыптасады. 
Мектепке дейінгі жаста балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің  негізгі 
міндеттері  мына  жайлармен  тҥйінделеді:  ізгілік  бастамасымен  тәрбиелену, 
балалар  мен  ҥлкендер  арасындағы  саналы  қатынас.  Атақты  педагог 
Сухомлинский:  «  Бала  кезде    ҥш  жастан  он  екі  жасқа  дейінгі  аралықта  әр 
адам ӛзінің рухани дамуына қажетті нәрсенің бәрін де ертегіден алады. 
Тәрбиенің  негізгі  мақсаты-дені  сау,  ҧлттық  сана  сезімі  оянған,  рухани 
ойлау  дәрежесі  биік,  мәдениетті,  парасатты,  ар-ожданы  мол,  еңбекқор, 
іскер,бойында басқа да игі қасиеттер қалыптасқан ҧрпақ тәрбиелеу. 
Кӛрнекті педагог В. Сухомлинский « Егер балаға қуаныш пен бақыт бере 
білсек,  ол  бала  солай  бола алады»,-дейді. Демек,  балаға  жан-жақты   терең  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Мелдебекова Ҥ.,
 
Тҧрдиева А.
 
Мектепке дейінгі мекемелердегі тәрбиеші міндеті
 
 
  
білім беріп, оның жҥрегіне адамгершіліктің асыл қасиеттерін ҥздіксіз ҧялата 
білсек,  ертеңгі  азамат  жеке  тҧлғаның  ӛзіндік  кӛзқарасының  қалыптасуына 
айналасымен  санасуына  ықпал  етері  сӛзсіз.  Қай  заманда  болмасын  адамзат 
алдында  тҧратын  ҧлы  мҧрат-міндеттерінің  ең  бастысы-ӛзінің  ісін,  ӛмірін 
жалғастыратын салауатты, саналы ҧрпақ тәрбиелеу. 
Біз балалармен сӛздік жҧмысын жҥргізе отырып, оларды айналасындағы 
заттармен таныстырып, атын атай білуге, қасиеті мен сапасын, тҥр-тҥсін және 
пішінін  ажырата  білуге,  ӛмірдегі,  қоршаған  ортадағы  тҥрлі  қҧбылыстар 

 
92 
жайындағы ҧғым, тҥсініктерін дамыта отырып, белсенді тҥрде тілдік қарым-
қатынас жасай білуге ҥйретеміз. 
Мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  сӛздік  қорларын  дамыту  ісінде 
тәрбиешінің: 
-балалардың сӛздік қорларын дамыту; 
-жаңа сӛздерді меңгерту; 
-ҥйреген  сӛздерін  тиянақтап,  анықтап,  әрі  байытып  отыру  басты  міндет 
саналады [2]. 
Осы  аталған  міндеттерді  тәрбиеші  ҥнемі  сӛздік  жҧмысын  жҥргізуде 
басшылыққа  алып  отыруы  тиіс.  Балалардың  сӛздік  қорын  молайтуда  ойын, 
тапсырма  жаттығулардың  орны  ерекше.  Соның  ішінде  ойын-  баланың  шын 
тіршілігі.  Ойын  арқылы  бала  айналасындағы  нәрседен  ӛзіне  қызықтысына 
ықыласы  ауып,  таңдап  алады.  Баланың  бір  ерекше  қасиеті  сӛйлеуден  еш 
жалықпайды.  Ойын  бала  тілінің  дамуына  ықпалын  тигізіп,  таным 
белсенділігінің  дамуына  жол  ашады.  Қай  бала  болмасын  ойынмен  ӛседі, 
ӛйткені  бала  табиғатының  ӛзі  тек  ойынмен  байланысты.  Ойын  ҥстінде  бала 
еш  нәрсеге  тәуелсіз.  Ол  озін  еркін  ҧстайды.  Ал  еркіндік  дегеніміз  барлық 
дамудың  баспалдағы,  бәрін  білуге  деген  талпынысы  мен  қҧлшынысы. 
Баланың білуге деген қҧштарлығы, сӛйлеуі ойын ҥстінде қалыптасады. 
Кҥллі  ғажайыптың  ішіндегі  ең  тамашасы  -  жақсы  тәрбиеленген  адам. 
Сәбиді  жоғары  деңгейдегі  білім  мен  адамгершілікке  баулитын  тәрбиешінің 
бойында  барлық  асыл  қасиеттердің  табылуы  тиіс.  Ӛйткені,  тәрбиеші  бала 
болмысын,  жҥзін  кӛріп  тҥзелер  айна  іспетті.  Бала  қабілетінің  ашылуы  ҥшін 
тәрбиеші  жаңашыл,  білімді,  іскер,  қабілетті,  жауакершілік  сезімді,  жаңа 
технологияны толық меңгерген, ӛз ісінің шебері болуы керек: 
Бала қабілеті ашылуы ҥшін: 
1.
 
Тәрбиеші білімін ҧдайы жетілдіріп, кәсіби шеберлігін шыңдауы тиіс. 
2.
 
Бала білімі мен қабілетіне сеніммен қарау керек. 
3.
 
Баланы ақпарат, жаңалықпен қамтамасыз етіп отыру қажет. 
4.
 
Ата-анамен тығыз байланыс орнағаны жӛн. 
5.
 
Баланы ӛмірге бейімдеуде дәл, дҧрыс бағыт беріп, жеке ерекшелігіне 
кӛңіл бӛлінуі керек [3]. 
Мектепке  дейінгі  тәрбиеленушілерде  педагогикалық  процестер 
барысында баланың кӛңіл-кҥйін анықтап, психологиялық мотивтерді
 
туындатып,
   
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Мелдебекова Ҥ.,
 
Тҧрдиева А.
 
Мектепке дейінгі мекемелердегі тәрбиеші міндеті
 
 
  
жағымды мінез- қҧлық дағдыларын қалыптастыру кӛзделеді. Психологиялық 
жаттығулар  баланы  ҥлкендермен  және  достарымен  қарым-  қатынас 
мәдениетіне тәрбиелеп, ӛз пікірлерін айтып жеткізе білуге кӛмектеседі. Ойын 
жаттығулар  арқылы  баланың  білімділік  дағдыларын  кҥнделікті  іс-әрекетте 
қолдана білу мҥмкіндіктері қарастырылады. 
Баланы  тәрбиелеу,  дамыту  және  білім  беру  мәселелерінде  отбасы  мен 
балабақша  ҧжымының  бірлескен  ӛзара  тығыз  байланыста  болуы.  Білім  беру 
жҥйесінің негізгі мақсаты- тҧлғаны оқыту,тәрбиелеу, дамыту. Бҧл мақсаттар 

93 
 
ӛзара  тығыз  байланыста  болғанда  ғана  нәтижелі  болады.  Баланы  ӛмірге 
дайындау ҥшін дамытудың маңызы ерекше. Даму барысы: 
1.
 
Зердесін дамыту; 
2.
 
Эмоциясы мен сезімдерін дамыту; 
3.
 
Кҥрт қиыншылықтарға тӛтеп бере алуын дамыту; 
4.
 
Ӛзіне-ӛзінің сенімділігін,ӛзін-ӛзі қабылдау, жақсы кӛруді дамыту; 
5.
 
Танымдық ҥрдісін дамыту; 
6.
 
Ӛзін-ӛзі алып жҥре алуын, дербестігін дамыту; 
7.
 
Ӛзін-ӛзі кӛрсете алуына,ӛзін-ӛзі жетілдіруге ынтасын дамыту [4]. 
Мектепке  дейінгі  бала  тәрбиесімен  айналысатын  педагогтар  мен 
тәрбиешілер, ата-аналар балалармен жылдың қай мезгілінде болмасын далаға 
шығып,  серуендегенде,  әртҥрлі  ойын  ойнағанда  осы  ойланту  әдісіне  баса 
кӛңіл бӛлуі қажет. Бала бойына ерекше әсер етіп тҥрткі болатын айналадағы 
ӛлі және тірі табиғаттардың сан тҥрлі қҧбылыстары. 
Тәрбиеші - мектепке дейінгі ҧйымдарда бала тәрбиесін жҥзеге асырушы 
басты  тҧлға.  Тәрбиеші  жоғары  арнаулы  білімді,  кәсіби  біліктілігі  жоғары, 
педагогикалық  шеберлігі  шыңдалған,  қоғамдық-саяси  қызметтерге  белсене 
арласа  алатын,  педагогикалық  ҧжымда  беделді,  отбасымен  тығыз  қарым-
қатынас  жасай  алатын  тҧлға  болуы  тиіс.  Оның  ҧйымда  еңбек  ҧжымының 
береке-бірлігін  сақтай  алуы,  бойында  іскерлік  және  дара  қасиеттері  болуы, 
шығармашылық  ізденісте  болуы,  тәрбие  процесінің  тиімділігін  арттыруға 
кӛмектесуі және әріптестерінің педагогикалық шеберлігін жетілдіруге ықпал 
жасай алуы тиіс. 
Тәрбиеші  ӛмірдегі  барлық  материалдың  және  рухани  байлық  ҥлкен 
адамдардың еңбегімен жасалғанын, оны ӛздері кҥнделікті ӛмірде пайдаланып 
жҥргендерін нақты мысалдар келтіріп тҥсіндіреді. Ҥлкендердің білімі, еңбегі 
біздің шаттың ӛмірімізді ңамтамасыз етіп отырға-нын, ӛсіресе ӛзін қоршаған 
адамдардың: тәрбиешінің, дәрігердің, кҥтушінің, аспазшының, даяшылардың 
еңбегін  айтып, оларды  бағалауды  және  ҥлкендерді  қалай қҥрметтеу,  сыйлау 
керектігін ҥйретеді. Кейде балалар ҥлкендерді сыйлау керек екенін біле тҥрса 
да,  оны  орындамайды,  себебі  бала  білімін,  тәртібін,  іс-әрекетін  
байланыстыра  алмайды,    ӛзін  жақсы  алып  жҥргісі  келеді,  біраң  оны  қалай 
орындауды білмейді, ал  кейде баланың қызығушылығы сана тҥрақтылығын 
басып  кетеді,  кейде  бала  сӛзі  мен ісін бірлікте  алып жҥре алмайды. Әрине,  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Мелдебекова Ҥ.,
 
Тҧрдиева А.
 
Мектепке дейінгі мекемелердегі тәрбиеші міндеті
 
 
  
баланың білімі бірден оның мінез-қҥлқы мен тәртібіне айналмайды, оған ҥзаң 
уақыт  дағдылану,  ҥйрену  керек,  тәрбиеші  осыларды  шыдамдылықпен 
қалыптастырғаны абзал. 
Ҧлы  Абай  Қҧнанбаев  «Адамның  ерекше  қасиеттері  -  ақыл-ой,  сана- 
сезім,  ішкі  жан  дҥниесі  жоғары,  кәсіби-дәрежелі,  шығармашыл  ҧстаздан 
қалыптасады»  деп  тегін  айтпаған.  Сондықтан,  баланың  бойындағы  ерекше 
қасиетті,  шығармашылық  қабілетті  ашу  -  тәрбиешіге  жҥктелер  жауапты 

 
94 
міндет. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1.
 
Демесинова  Қ.Н.  Мектепалды  даярлық  топтарында  тәрбиелеу  мен  оқытуды  ҧйымдастыру 
//Мектепалды даярлық, 2009, №4. 
2.
 
Кудьярова  Э.Х.  Бала  қабілетін  ашу  -  тәрбиешіге  жҥктелер  жауапты  міндет  //Мектепалды 
даярлық, 2009, №3. 
3.
 
Адилова Т.Ш. Білікті баланы білімді маман тәрбиелейді //Отбасы және балабақша, 2010, №4. 
4.
 
Жҧмабекова Ф.Н. Мектепке дейінгі педагогика. -Астана, 2009. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
 
С.Ш.ӘЛІМБЕКОВА 
педагогика ғылымдарының кандидаты 
А.Ясауи атындағы ХҚТУ 
 
«ТЕХНОЛОГИЯ» ПӘНІН ОҚЫТУДАҒЫ ЖЕКЕ ТҦЛҒАНЫҢ 
ЭСТЕТИКАЛЫҚ САПАСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ БАҒДАРЛЫ  
ІС-ӘРЕКЕТТЕР 
 
Мақалада  мектептегі  технология  пәнін  оқыту  арқылы  оқушылардың  эстетикалық  сапасын 
қалыптастыру мәселесінің қарастырылғаны жӛнінде айтылады. 
 

95 
 
The  article  deals  with  some  of  activities  of  forming  aesthetic  quality  of  students  in  teaching 
„technology‟. 
 
Егемен  еліміздің  болашағы  ҥшін  жастарға  ӛркениеттің  даму  деңгейіне 
сәйкес  білім  және  тәрбие  беруді  қазақ  этнопедагогикасы  негізінде  жҥзеге 
асыру  мақсатында  бірқатар  зерттеулер  жҥргізілді  (С.Қалиев,  Ә.Табылдиев, 
Қ.Бӛлеев,  С.А.Ҧзақбаева,  К.Ж.Қожахметова,  т.б.),  сондай-ақ  олардың 
нәтижелері  мектеп  практикасына  ендірілді.  Қазақ  этнопедагогикасы 
республикамыздағы  саяси,  әлеуметтік,  экономикалық  қайта  қҧрудың 
шеңберінде  білім  беру  жҥйесін  ҧлттық  талап  тҧрғысынан  ӛзгертуге  негіз 
қалауда.  Бҥгінгі  мектеп  тҥлектерін  ҧлттық  сипатта  тәрбиелеудегі  қҧралдар 
жҥйесі  этнопедагогикалық  тҧрғыдан  сҧрыпталып,  жалпы  педагогикалық 
тәжірибеде  халқымыздың  ғасырлар  бойына  жинақтаған  қҧнды  қасиеттерін 
жастардың  бойына  сіңіруді  және  мәдениетіне,  мәдени  іс-әрекетіне  баулу 
егемен еліміздің тҧсында толық мәнді жҥзеге асыруға бағдарлануда.  
Егемен еліміздің  алғашқы  жылдарының  ӛзінде жарық  кӛрген  Қазақстан 
Республикасының жалпы білім беретін мектептері оқушыларын еңбекке тәр-
биелеу мен оқыту тҧжырымдамасында: ―...еңбекке дайындау ісіндегі тағы бір 
ӛзекті кемшілік қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан қосалқы кӛркем 
ӛнерін, халық зергерлерінің мҧрасын, малшаруашылығын ҥйрету кеңінен ӛріс 
алған  жоқ‖  -  деп  біздің  мектеп  ӛміріндегі  білім  берудегі  кемшін 
тҧстарымызды  кӛрсеткен  болатын  [1].  Бҧл  мәселе  жастарымызды  мектептің 
еңбекке  дайындау  бағытында  қазіргі  таңда  да  жеткілікті,  оңтайлы  шешімін 
табуы тиіс міндет ретінде қарастырылуда. 
Мектептегі еңбекке дайындау бағыты адамның кәсіптік іс-әрекетінің бес 
типі  бойынша  анықталған  және  олардың  элементтері  бағдарламаның 
мазмҧнына  енгізілген.  5-9-сыныптар  ҥшін  ―Технология‖  оқу  пәні 
бағдарламасына сәйкес тӛмендегідей тақырыптарды атап кӛрсетуге болады.  
1.  Сәндік-қолданбалы  ӛнер  элементтері  негізіндегі  кӛркем  қолӛнер 
технологиясы.  
2. Тігін бҧйымдарының сән ҥлгілері.  
3. Тамақ әзірлеу технологиясы. 
4. Ҥй мәдениеті. Тҧрмыстағы техника [2; 3]. 
Технология  оқу  пәні  адамның  қоғамдағы  функцияларына  сәйкес 
технологиялық мәдениетін (еңбек, графика, дизайндық, ақпараттық, кәсіп-  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Әлімбекова С.Ш.
 
«Технология» пәнін оқытудағы жеке тҧлғаның эстетикалық сапасын... 
 
 
  
керлік, адами        қатынастар,        экологиялық,       ҥй-тҧрмыс,      тҧтынушылық;   
жобалау)  қалыптастыруды  қамтиды  [4].  Адамның  іс-әрекеті  мен 
технологиялық  мәдениеті  қҧраушыларын  қамтыған  «Технология»  пәні 
бағдарламасындағы негізгі ӛзгешелік ҧлттық ерекшеліктерді, қарапайым ӛнер 
элементтерін оқыту болып табылады. 
"Ӛнер  –  ӛмір  шындығын  кӛркем  образдар  жҥйесі  арқылы  бейнелейтін 

 
96 
қоғамдық  сана  мен  адам  іс-әрекетінің  ӛзіне  тән  ерекшеліктерімен 
дараланатын  формасы.  Кӛркем  образдар  қҧрылымының  ерекшеліктеріне 
қарай  ӛнер  туындылары  бірнеше  тҥрге  бӛлінеді.  ...кең  мағынасында  ӛнер 
ҧғымына,  технологиялық  және  эстетикалық  жақтарынан  аса  шеберлікпен 
орындалатын  адамның  практикалық  қызметінің  барлық  тҥрлері  жатады"  - 
делінген  Қазақ  Совет  энциклопедиясында  [5].  Бҧл  берілген  анықтама 
тҧрғысынан  қарастырғанда  ӛнер  дене  және  ақыл-ой  еңбектерінің  жоғары 
жетістігі деуге болады. 
Ӛнердің  шынайы  мәнінің  діңгегі  –  сҧлулық,  әсемдік  болып  табылады. 
Сҧлулық, әсемдік адамды ерекше бір жан ләззатына бӛлейтін сезім тудырар 
қасиет.  Соның  нәтижесінде,  ӛнер  кӛңіл-кҥйді,  сезімді  білдіреді,  соларға 
тікелей  байланысты.  Ӛнер  адамды  имандылыққа,  жан  дҥниесімен  біртҧтас 
нҧрлануға  бастайды.  Ӛнердің  басты  мақсаты  –  қандай  да  бір  жетілу, 
кемелдену  ҥлгісін,  мҧратын  (идеалын)  беру  әрі  содан  адамды  талпындыру, 
қҧштар ету [6]. 
Сондай-ақ Қазақ Совет энциклопедиясында: ―Сән және қолданбалы ӛнер 
(декоративно-прикладное  искусство)  –  сән  ӛнерінің  бір  саласы.  Сән  және 
қолданбалы ӛнер негізінен тҧрмысқа қажетті кӛркем және жиһаздық заттарды 
ӛндіретін  творчество  тҥрлерінің  басын  қҧрайды.  ...  Сән  және  қолданбалы 
ӛнер  (ДПИ)  туындылары  материалына  (металл,  керамика,  ағаш,  тоқыма), 
жасалу  әдісіне  (кӛркем  оймыш,  шекіме,  әсем  жазба,  кесте,  кӛркем  қҧйма, 
интарсия т.б.) орай екі тҥрге жіктеледі‖- деп мазмҧндалған [7]. 
Сәндік-қолданбалы  ӛнер  (сәнді-қолданбалы  ӛнер)  –  (латынша  decorae  - 
әшекейлеу  (украшать))  -  адамдардың  кӛркем  іс-әрекетінің  ерекше  саласы, 
практикалық  мақсат  ҥшін  арналған  ӛнімдері  эстетикалық  мақсатты  пішінді 
шешіммен органикалық ҥйлесімділікке негізделген [8]. 
Сондықтан  сәндік-қолданбалы  ӛнерді  ӛнердің  мәнерлі  тҥріне  жатқызу 
қабылданған.  Сәндік-қолданбалы  ӛнер шығармаларының  кӛркем  мәнерлілігі 
олардың  жоғары-эмоционалдылығы  сҧңғаттылығы  мен  бояуында  болып 
табылады.  Сәндік-қолданбалы  ӛнердегі  ішкі  тҥр  топтамасы:  материалдық, 
технологиялық,  функционалдық  принциптер  бойынша  жҥргізіледі.  Ӛзінің 
таңдалған негізіне байланысты оны: керамика, мата (текстиль), жиһаз, ыдыс-
аяқ,  бояма  (роспись),  ою  (резьба)  және  т.б.  мамандандырылған  салаларға 
бӛледі.  Сәндік-қолданбалы  ӛнерде  адамның  кӛркем  іс-әрекеті  дайын  немесе 
дәстҥрлі  бҧйымдарда  жҥзеге  асырылады  [9].  Сәндік-қолданбалы  ӛнерде 
материалдарды әрлеу, ою, бояма және т.б. кӛркемдік іс-әрекет орындалады. 

жүктеу/скачать 2,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: