А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011

132 
 
 
 
жасалу  қажет.  Кедергімен  жүгіру  қарқын  сезімін,  буындардың  қозғалысын, 
барлық спорт түрлеріне қажетті батылдықты дамытады.  
Дискті  лақтыру  аса  күрделі  онсайыс  түрі.  Сондықтан,  онымен  жыл 
бойына айналысу керек. 
Қыс мезгілінде торға көп рет лақтыру, көктемде және жазда аптасына 2-3 
рет стадионда лақтыру (кемінде 20-30 рет лақтыру) [3]. 
Таяқпен  секіру  онсайысшы  үшін  тиімді  спорт  түрі  болып  табылады. 
Ұзын,  шапшаң  және  жылдам  көпсайысшыларға  5  метр  биіктік  шек  бола 
алмайды.  Жұқа  тақтайша  арқылы  көп  секіру  керек,  әсіресе  қыста  және  де 
таяқпен секіруден өткізілетін жеке жарыстарда көп өнер көрсету қажет. 
Найза лақтыру – онсайысшыларда қалып бара жатқан спорт түрі. Бұл түр 
жыл  бойынғы  арнайы  дайындықты  талап  етеді.  Иық  буынындағы 
қозғалғыштықты  дамыту,  шынтақ  буынындағы  байламдарды  қатайту  және 
найза лақтыру техникасын меңгеру қажет. Бұл түрде жақсы нәтижеге жетуде 
тактикалық түсінік маңызға ие. Найзаны жақсы лақтыра алатын онсайысшы 
жарыс соңына дейін айбатты қарсылас болып қалады.  
1500    метрге  жүгіру.  Жоғары  сыныптық  көпсайысшыларда  ең  үлкен 
айырмашылық  1500  метрге  жүгіруде  байқалады.  Мюнхендегі  олимпиада 
ойындарында Л.Литвиненко өзінің өте жақсы жүгіруі үшін (4,05,9) 768 ұпай 
алып,  бірден  8–ші  орыннан  2–орынға  көтерілді.  Көпшілік  ойыншылар  бұл 
қашықтықты  4,35,0-4,45,0 м жүгіріп шығып 200-250 ұпай аз алады. Көптеген 
онсайысшылар  бұл  түрде  үлкен  қорларға  ие,  бірақ  оларды  сайыстарда 
қолданбайды.  
Онсайысшы  жарыс  кезінде  бұл  түрге  арнайы  дайындалмауы  тиіс,  бірақ 
мезгілге  дайындық  барысында  жалпы  шыдамдылықтың  қорын  құру  үшін 
кросстық  жүгірулермен  берік  негіз  салуы  қажет.  1500    метрге  жүгіруде 
онсайысшының жігерлік қасиеті үлкен маңызға ие [4]. 
Онсайысшы әр жаттығу күнінде әртүрлі тапсырмалар шешуі қажет. Әдетте, 
бір  жаттығу  бағдарламасына  онсайыстың  2-5  түрі  кіреді  және  де  1-2  түрінде 
техника толық жетілдіріледі. Онсайыстан жарыс түрлердің белгілі кезектілігімен 
өткізілетіндіктен,  бұл  кезектілікті  жаттығуларда  қажетті  түрде  еске  алу  қажет, 
бірақ  бұл  міндетті  шарт  болып  табылмайды,  әсіресе  дайындық  кезеңінде.  Бар 
шарттарға сүйене отырып, әр жаттығу күнін түрлендіру қажет.  
ӘДЕБИЕТТЕР 
1.
 
Калюда  В.П.,  Черкашин  В.П.  Многолетняя  подготовка  спортсменок  в  легкоатлетическом 
семиборье. - Волгоград: Изд-во ВТАФК, 1997. -133 с. 
2.
 
Зеличенок  В.Б.,  Никитушкин  В.Г.,  Губа  В.П.  Легкая  атлетика:  критерии  отбора.  -  М.:  Терра-
спорт, 2000. - 240 с. 
3.
 
Попов В.Б. Специальная физическая подготовка легкоатлетов // Физкультура в школе, 2001. - № 
6. - с. 57-61. 
4.
 
Попов В.Б. 555 специальных упражнений в подготовке легкоатлетов. - М.: Олимпия Пресс, Тера 
Спорт, 2002. - 208 с. 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
 
B.B.KENDZHAYEVA  
Candidate of pedagogical sciences 

133 
 
Senior-teacher of IKTU by H.A.Yassawi 
 
I.U.BEKBOLATOVA 
Master–teacher of IKTU by H.A.Yassawi 
 
GENERAL COMPETENCES OF A TEACHER OF THE FOREIGN LANGUAGE 
 
Бұл  мақалада  оқытушылардың  негізгі  құзырлылықтары  туралы  мәселелер  сөз  болады. 
Сонымен  қатар,  педагогтар  қауымының  жан-жақты  дамыған,  креативті  жастарды  тәрбиелеу 
міндеттері туралы мәселелер қарастырылады. 
В 
статье 
рассматриваются 
вопросы 
формирования 
ключевых 
компетентностей 
преподавателей.  Вместе  с  этим  в  статье  говорится  об  обязанности  педагогического  общества,  в 
которое  входит  воспитание  всесторонне  развитого,  открытого  для  всего  нового,  креативного 
молодого поколения. 
Competence  is  translated  from  the  Latin  «competentia»  means  a  subject  a 
person is versed in, a special area of knowledge and experience. A person who is 
competent  in  a  certain  area  possesses  a  certain  standard  of  knowledge  and  skills 
which  makes  it  possible  for  him  to  judge  soundly  about  this  very  area  and  act 
efficiently in it. 
The  idea  of  «competence»  is  not  a  new  one  in  methodology  of  teaching 
foreign languages. 
For instance  linguistic  competences  have  been  discussed  for a  long  time  and 
are used by specialists in the area of methods of teaching foreign languages where 
the  communicative  competence  is  also  analyzed.  Recently  the  concept  of 
«competence»  has  started  to  be  studied  at  the  level  of  general  didactics,  general 
pedagogics and methodology. It can be explained by its system-practical functions 
and its integration role in general education. The close attention to this concept is 
also  conditioned  by  the  recommendations  of  the  European  Council  related  to 
renewal of education. 
However, we will examine a competence  - oriented approach in the methods 
of  teaching  foreign  languages  and  accordingly  we  will  speak  about  forming  key 
competences  of  a  future  teacher  of  foreign  languages.  But  before  identifying  the 
key competences we have to clarify the definition of this concept. 
At this point, a problem of terminology has to be discussed which is to some 
extent  a  matter  of  peculiarly  Russian  usage.  The  thing  is  that  Russian  has  two 
related  terms  which  may  be  used  in  this  area.  One  is  «kompetentsia»  which  is 
generally  equivalent  to  the  English  term  «competence»,  while  the  other  is 
«kompetentnost’» which may be roughly translated as a «level of competence». To 
reflect this difference in Russian usage, we have adopted two terms in English as 
well:  «competence»  for  «kompetentsia»  and  «level  of  competence»  for 
«kompetentnost’». 
«Competence» – is a totality of interrelated qualities of a person (knowledge, 
skills, experience,  command of methods of working),  assigned  with  respect  to a  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
Kendzhayeva B.B., Bekbolatova I.U.
 
General Competences of a Teacher of the Foreign Language
 
 
 
 

134 
 
certain sphere of objects and processes and necessary for efficient and productive 
activity in respect to them.  
«Level  of  Competence»  –  refers  to  the  possession  of  a  relevant  competence 
including a personal attitude towards it and towards the object of activity. 
Thus,  Competence  is  understood  as  a  requirement  (norm)  relation  to  the 
standard of achievement of a pupil and Level of Competence is understood as his 
personal quality or totality of qualities and a minimum experience in the relevant 
activity. A level of competence achieved is always something which has a personal 
dimension to it, which is reflected in a pupil’s personal qualities. 
 
In recent investigations (year 2003  – I.Zimnyaya, Y.Tatur, A.Khutorskoy) 
the  following  functions  of competence  and  level  of  competence  in  relation  to the 
personality of a pupil are singled out (we will use words «pupil» and «student»  as 
synonyms [1]: 
They : 

 
reflect and develop personal relevance to a pupil of the of the objects under 
study; 

 
characterize the personal component of a pupil’s education, the degree of 
his abilities and practical skills; 

 
set a minimum standard of experience in practical activities; 

 
develop  possibilities  of  solving  real  problems  in  everyday  life  –  from 
common problems to professional and social ones; 

 
they  are  many-dimensional  –  they  pertain  to  all  the  basic  groups  of 
personal qualities of a pupil to be developed ; 

 
represent integral characteristics of the quality of pupils’ training; 

 
in the aggregate, they determine and reflect the functional competence of a 
pupil. 
With respect to the structure and content of education they are: 

 
multifunctional,  inasmuch  as  they  let  a  student  to  solve  problems  of 
different spheres of life; 

 
they are shaped by means of the contents of education; 

 
they  give  a  possibility  to  construct  purposes,  the  contents  of  education 
(Educational standards) and educational technologies as a system; 

 
they  transcend  individual  subjects  –  through  separate  elements  or  as  a 
whole they are present in different subjects and educational spheres. 
With respect the methods used they: 

 
allow to use theoretical knowledge to solve specific problems; 

 
allow to pick out clear criteria to assess the success of students in achieving 
the purposes and aims in question; 

 
are verified in the process of performing a certain series of actions. 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
Kendzhayeva B.B., Bekbolatova I.U.
 
General Competences of a Teacher of the Foreign Language
 
 
 
 

135 
 
Many of the functions listed above are present in the definition of educational 
competence as differential criteria. 
Educational competence is a totality of interconnected semantic orientations, 
knowledge,  skills  and  students’  experience  which  are  necessary  for  performing 
personally  and  socially  relevant  productive  activities  in  relation  to  the  objects  of 
reality. 
We can single out the following structural components of a given competence: 

 
name; 

 
type in their general hierarchy (key, general subject, subject); 

 
circle  of  objects  of  reality  with  respect  to  which  the  competence  is 
introduced; 

 
its  determination  by  social  and  practical  factors  as  well  as  its  significance 
(why and what for it is necessary in society) ; 

 
personal significance/relevance of competence (in what and what for a pupil 
has to be competent) ; 

 
knowledge of a range of objects of reality; 

 
skills and experience related to this very range of real objects; 

 
methods used in respect to them; 

 
minimal standard of experience of a student in the sphere of competence; 

 
«indicators»  -  tests  and  tasks  which  are  used  to  determine  the  level  of  a 
student’s  competence.  (We  determine  the  level  of  a  student’s  competence  when 
forming a certain type of competence ). 
Communicative  competence  is  an  ability  to  solve  by  means  of  a  foreign 
language  communicative  problems  important  for  an  individual  and  for  society  , 
arising in the everyday, educational, professional or cultural spheres of life. It is an 
ability to realize linguistic competence in different situations of communication. 
Linguistic  competence  is  possession  of  a  system  of  information  and 
knowledge about the foreign language pertaining to its levels (phonetics, grammar 
etc.) as well as an ability to use this knowledge in practice. 
Generally educational competence is an ability to make use of rational ways of 
intellectual work and to make independent progress in the chosen area of study. 
Subject  competence  is  a  totality  of  knowledge,  experience,  skills  which  are 
formed  during  the  process  of  studying  a  subject.  Subject  competence,  acquired 
during  the  process  of  studying  a  language  as  an  educational  subject  and 
characterizing  a  certain  level  of  language,  includes  the  following  types  of 
competence – linguistic, speech, communicative competence, etc. 
Professional competence is an ability of a teacher for successful professional 
activity. 
It 
includes 
knowledge 
of 
didactics, 
psychology, 
linguistics, 
psycholinguistics,  theory  and  methods  of  teaching  foreign  languages  and  other 
sciences  which  are  important  for a  successful and effective activity  of a teacher,  
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
Kendzhayeva B.B., Bekbolatova I.U.
 
General Competences of a Teacher of the Foreign Language
 
 

136 
 
 
 
possession of professional skills (constructive, organizational, communicative) and 
skills in organizing students’ activity and in the management of this activity.  
Professional  competence  is  one  of  the  main  goals  of  training  in  any 
Pedagogical University.  
And this competence includes:  
-
 
linguistic competence, 
-
 
speech and communicative competence, 
-
 
methodological  competence  is an  ability  to use the foreign  language  with  a 
view to achieving professional purposes as well as an ability to teach the language. 
 
Habits 
 
Skills 
 
 
Knowledge 
 
 
School 
 
 
Institution of higher education 
 
SOCIETY 
 
 
 
  
 
Speech competence (is a part of communicative competence) is a command of 
the methods of forming and formulating thoughts using the foreign language, and 
an  ability  to  use  these  methods  in  the  process  of  speech  perception  and  speech 
production. 
Cultural  competence  is  a  totality  of  knowledge  about  the  country  of  the 
foreign  language.  Such  knowledge  provides  the  student  with  a  certain  level  of 
skills and experience in using national-cultural component of the language, speech 
etiquette and non-verbal means of communication. 
Linguo-  Cultural  Competence  is  knowledge  of  national  customs,  traditions, 
features  of  the  country  of in  question;  an  ability  to extract  culturally  relevant  
 
 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
Kendzhayeva B.B., Bekbolatova I.U.
 
General Competences of a Teacher of the Foreign Language
 
 
 
 
COMPETENCE 
 
 
 
 
 
      

137 
 
information  from  units  of  the  language  and  an  ability  to  use  this  information  to 
achieve effective communication. 
Strategic Competence (compensatory competence) is an ability to fill gaps in 
the knowledge of the language, speech and social experience during the process of 
communication in foreign language.  
Social Competence is an ability to have communicate successfully with other 
people. A wish for entering communication is explained by the presence of need, 
motives,  a  definite  attitude  toward  the  future  partners  of  communication  and 
personal experience.  
An ability to enter communication requires an ability to behave adequately in 
a social situation and to manage it.  
Socio  Cultural  Competence  means  familiarity  of  students  with  national 
cultural  specific  features  of  linguistic  behavior  and  an  ability  to  use  those 
components  of  socio  -  cultural  context.  That  are  relevant  for  production  and 
perception  of  speech  from  native  speakers’  point  of  view:  customs,  rules,  norms, 
social conventions, rituals, social stereotypes, knowledge of regional geography etc 
[2]. 
 
REFERENCES 
 
1.
 
Зимняя И. Психология обучения неродному языку. - М., 1989.- С. 97. 
2.
 
Widdowson H.G. Teaching language as Communication. – London; Oxford: University Press, 1978. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
 
Т.Ә.ДАНИЯРОВ  

138 
 
педагогика ғылымдарының кандидаты
 
М.Әуезов атындағы ОҚМУ-нің доценті м.а.  
 
Ә.ҚУАТОВА  
М.Әуезов атындағы ОҚМУ-нің оқытушысы 
 
М.ДҮЙСЕКОВА  
М.Әуезов атындағы ОҚМУ-нің оқытушысы 
 
CАЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫНА ДЕГЕН ҰМТЫЛЫС – ПЕДАГОГИКАЛЫҚ 
ЖҮЙЕЛЕРДЕ ҚЫЗМЕТ АТҚАРУДЫҢ НӘТИЖЕСІ 
 
В  статье  рассматриваются  такие  понятия  как  педагогическая  технология  и  педагогическая 
инновация. 
The authors of the article reveal such notions as teaching technology and teaching innovation. 
Cалауатты  өмір  сүру  дағдысын  қалыптастыру  тәрбиелік  міндеттердің 
басты  мақсаты  мен  қойылымы  барысында  өтеді,  өйткені  оқушылардағы 
салауатты  өмір  салтына  деген  ұмтылысты  ояту  барлық  педагогикалық 
жүйелерде  қызмет  атқарудың  нәтижесі  болып  табылады.  Оқушылардың 
салауатты  өмір сүру  дағдысын қалыптастыру  біздің  түсінігімізше  мынандай 
мәліметтерді ескеруді қажет етеді: 
-  біріншіден,  оқушылардың  салауатты  өмір  сүру  дағдысының  айқын 
көріну  ерекшеліктері  мен  маңыздылығы  ретіндегі  жеке  тұлғалық  сипатты 
қалыптастыру;  екіншіден,  оқушылардың  салауатты  өмір  сүру  дағдысын 
қалыптастыру  процесінің  сипаты,  бұл  ауылдық  жерлердегі  ерекшеліктерін 
ескеру; үшіншіден, жаңа инновациялық технологияны қолдану. 
Технология  түсінігінің  көптеген  анықтамалары  бар:  қойылған  мақсатқа 
жету  үшін  қолданылатын  әдістер  мен  ықпал  ету  әрекеттерінің  бірігуі; 
объектіні  сапалы  жаңғырту  және  өңдеу  құралдары  мен  әдістерінің  жүйесі; 
еңбектің  сапалы  нәтижесіне  жету  үшін  құралдарды  тиімді  пайдаланумен 
түсіндірілетін  іс-әрекет;  адамның  еңбек  әрекетін,  оның  білімін,  еңбектегі 
немесе 
әлеуметтік 
шынайылықтағы, 
қызметтегі 
тәжірибесін 
материализациялау  әдісі;  берілген  жағдайда  педагогикалық  міндеттерді 
шешудің тиімді жолы; оқу процесінің мазмұнды жүзеге асырылуы; формалар, 
әдістер,  тәсілдер,  үйрету  әдістерінің,  тәрбиелеу  құралдарының  арнайы 
жиынтығын 
анықтаушы 
психологиялық-педагогикалық 
бағдарлардың 
жиынтығы. 
Ал,  «педагогикалық  технология»  түсінігі  жоғарыда  айтылғандардың 
бәрінің  мағынасын  өзіне  енгізе  отырып,  қандай  да  бір  педагогикалық 
мәселені ғылыми тұрғыда шешу негізінде жасалған бірізді үдерісті білдіреді. 
Мерзімдік  басылымдарда  және  әдістемелік  әдебиеттерде  педагогикалық 
технологияның  терминдері  көптеп  кездеседі.  Олар  оқыту  технологиясы, 
тәрбиелеу технологиясы,  сабақ  өту технологиясы,  білім беру  технологиясы 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
Данияров Т.Ә.,
 
Қуатова Ә.,
 
Дүйсекова М.
 
Cалауатты өмір салтына деген ұмтылыс – педагогикалық...
  
 
 
 

139 
 
инновациялық,  технология  және  т.б.  Ғылыми  әдебиеттерде  педагогикалық 
инновация педагогикалық қызметке енгізілген жаңалық, оқыту мен тәрбиелеу 
технологиясының  мазмұнындағы  өзгеріс  және  тиімділік  деп  түсіндіріледі. 
Кез  келген  педагогикалық  іс-әрекет  маман  педагог  жүзеге  асыратын  дәл 
технологиялар  арқылы  ғана  шешіледі.  Осы  орайда,  Р.Р.Мысырованың  пікірі 
бойынша,  "инновациялық  технология  -  бұл  бір-бірімен  байланысты 
компоненттердің  кезекті  және  үздіксіз  қимылы,  педагогикалық  процесстің 
кезеңдерінің  және  оған  қатысушылардың  мақсаттан  нәтижеге  дейінгі 
қызметі."  
Сыныптан тыс жұмыстарда оқушылардың салауатты өмір сүру дағдысын 
біз  зерттеу  барысында  алдымызға  бастауыш  сынып  мұғалімдерді  жетілдіру 
барысында  біз  инновациялық  педагогикалық  технологияларды  пайдалану 
мүмкіндіктері  мен  жолдарын  айқындау  міндетін  қойдық.  Педагогикалық 
технологиялар  қолданылу  сипатына  қарай  дәстүрлі  және  инновациялық 
болып  бөлінеді.  Енді  осы  екеуінің  ара  жігін  ашып  көрсетейік.  Инновация 
(«новация»  -  жаңа,  жаңашылдық;  «ин»  «қайталанатын»  процесс,  құбылыс, 
оқиға,  т.с.с.  білдіретін  жұрнақ)  бар,  әрекет  етуші  нәрсенің  ішінде  жаңаның 
пайда  болуын,  дамуын  білдіреді.  Бұл  ұғым  кейде  «жаңалықты  енгізу», 
«жаңашылдық», «жаңаны жасау», «реформалау» ұғымдарымен теңестіріледі, 
ал  кең  тұрғыдан  алғанда  жүйедегі  кез  келген  өзгерісті  білдіреді.  Инновация 
теориясының  алғашқы  ұғымдарының  негізін  қалаушылар  неміс  ғалымдары 
В.Зомбарт,  В.Метчерлих  және  австриялық  экономист  И.Шумпетер  болып 
табылады, 
олар 
бұл 
қағидаларды 
әлеуметтік-экономикалық 
және 
технологиялық  процестерге  байланысты  қолданған.  Бүгінде  ғылыми 
зерттеулерде  әдіснамалық  тұрғыдан  қатынастың  әртүрлігіне  байланысты 
«инновация» түрліше анықталады.  
«Педагогикалық  инновация»  (жаңаны  енгізу)  ұғымына  педагогикалық 
сөздікте мынадай анықтама беріледі: 1) тұтас білім беру жүйесінің және оның 
жекелеген  бөліктерінің,  компоненттерінің  сипатын  жақсартатын  тұрақты 
элементтерді  (жаңашылдықты)  білім  беру  ортасына  енгізудегі  мақсатқа 
бағытталған  өзгерістер;  2)  жаңашылдықты  (жаңа  құралдарды,  әдістерді, 
әдістемелерді,  технологияларды,  бағдарламаларды  және  т.с.с)  меңгеру 
процесі; 3) ерекше әдістемелер мен бағдарламаларды іздестіру, оларды білім 
беру  процесіне  енгізу  және  оларды  шығармашылықлен  ой  елегінен  өткізу. 
Сонымен бірге педагогикалық инновация педагогикалық іс-әрекетке жаңаны 
енгізу,  оқыту  мен  тәрбиелеудің  тиімділігін  арттыру  мақсатында  олардың 
мазмұны  мен  технологиясын  өзгерту  болып  табылады.  Арнайы  әдебиетті 
талдау  инновациялық  әрекеттің  ерекшеліктерін  терең  психологиялық 
педагогикалық  зерттеусіз  білім  жүйесіне  еңгізілген  барлық  жаңалықтар 
дәстүрлі оқу жүйесінде эмпириялық дақ болып қалуы мүмкін. 
 

жүктеу/скачать 4,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: