Ғылыми тәжірибелік конференция материалдары

179 
 
игру  под  названием  «Anagrams»,  то  есть  учащимся  предлагаются  слова,  при 
изменении  порядка  букв  в  которых  получается  иное  слово.  Играющие 
получают  от  учителя  карточку  с  такими  словами.  Играющие  должны  знать 
значение и данного слова, и нового. 
Из  этого  следует,  что  игровой  метод  таит  в  себе  богатые  обучающие 
возможности.  Игра,  являясь  развлечением,  отдыхом,  способна  перерасти  в 
обучение,  в  творчество  учащихся  при  ознакомлении  их  с  лексическим 
материалом и автоматизации лексических навыков в речи.  
Формирование  лексического  навыка  предполагает  овладение  обучаемым 
правилами  соотнесения  конкретной  лексической  единицы  с  другими 
лексическими единицами в лексической группе, овладение навыками выбора и 
употребления лексики, а также смысловым восприятием лексической единицы 
в  тексте.  На  начальном  этапе  обучения  дети  хорошо  воспринимают, 
запоминают и воспроизводят готовые лексические конструкции, особенно если 
они рифмуются или вводятся под музыку, ритм.(4. Миролюбов, А.А. Вопросы 
контроля  обученности  учащихся  иностранному  языку  /  А.А.  Миролюбов.  - 
Обнинск: Титул, 1999-112с.) 
Многие учебные курсы для начальной школы вводят песенный материал как 
естественную  часть  при  изучении  тех  или  иных  лексических  тем.  В  учебном 
курсе  ―Chatterbox1‖  детям  предлагаются  чудесные,  легко  запоминающие 
песенки  практически  в  каждой  лексической  теме.  Особенно  хочется  обратить 
внимание  на  ―Thefamilysong‖,  в  которой  перечисление  членов  семьи  идет 
вместе  с  прилагательными,  описывающими  людей  –  слова,  которые  всегда 
трудно  усваиваются  детьми  на  начальном  этапе  обучения.  В  учебнике 
―Wonderland.Pre-Junior‖ (Longman) очень удачно даются рифмовки под музыку 
на темы ―Части  тела‖,  ―Пища‖ и другие. Предлоги места и движения ученики 
быстро  запоминают,  если  использовать  песенку-игру  из  учебного  пособия 
―EnglishTogether 2‖, ―Weregoingon a bearhunt‖. Если у учителя есть возможность 
работать  в  начальной  школе  по  какому  -  либо  из  перечисленных  пособий,  то 
песни  и  рифмовки  становятся  естественной  частью  урока,  помогают  вводить 
или  закреплять  лексический  материал  в  живой,  эмоциональной  форме. 
Преимущество  использования  курсов,  в  которых  песенный  материал  внесен 
авторами как логическая и необходимая часть работы, очевиден  – учителю не 
требуется  самому  искать  песни  и  стихи,  выверять  вся  ли  лексика  подходит, 
сочетается с другими упражнениями урока. 
В  том  случае,  если  такой  возможности  нет,  существую  многочисленные 
сборники,  аудио-  и  видеокассеты,  а  в  последнее  время  и  компьютерные 
программы с музыкой и песнями. Правда, использование всего этого требует от 
учителя больших временных затрат, но полученные результаты стоят того.  
Песенный  и  музыкальный  материал  может  успешно  использоваться  не 
только  при  обучении  аспектам  языка,  но  и  при  формировании  речевой 
деятельности, особенно устной речи. На начальном этапе обучения английская 
монологическая  и  диалогическая  речь  школьников  очень  проста,  так  как  ее 
развитие в значительной степени зависит от развития их речевой деятельности 

180 
 
на родном языке. Речевые клише вводятся и заучиваются детьми целиком, без 
грамматического  или  структурного  анализа  фразы  или  словосочетания.  (5. 
Миролюбов,  А.А.  Вопросы  контроля  обученности  учащихся  иностранному 
языку / А.А. Миролюбов. - Обнинск: Титул, 1999-112с.) 
Принципиальным  моментом  здесь  является  использование  аутентичного 
речевого  образца,  и  здесь  песни  и  стихи  имеют  много  преимуществ  перед 
прозаическим  материалом.  Они  легко  вводятся,  легко  запоминаются,  петь 
можно  хором,  что  снимает  психологический  пресс  с  неуверенных  в  себе 
учеников. В подлинном песенном материале часто встречаются целые фразы и 
отдельные  лексические  единицы,  характерные  именно  для  разговорной  речи. 
Например, хорошо известна английская детская песенка ―Twofatgentlemen..‖, в 
припеве 
которой 
неоднократно 
повторяется 
приветственная 
фраза 
―Howdoyoudo?‖,  которая  вводится  в  контексте  песенного  сюжета  встречи 
разных людей, быстро запоминается и сама фраза, и ситуация, когда нужно ее 
использовать.  Песня  ―Who’safraidofbigblackspiders?‖  учит  вопросно-ответному 
диалогическому  общению,  умению  давать  краткие  ответы,  широко 
используемые  в  бытовой  разговорной  речи.  Широко  известная  песня 
―Goodmorning!‖  по  сути,  является  целым  готовым  диалогом,  с  помощью 
которого дети учатся здороваться, спрашивать, как идут дела и прощаться. 
 Очень  эффективным  способом  запомнить,  как  спросить  о  времени  и 
правильно  ответить  на  этот  вопрос  является  разучивание  песен 
―Whatdoyoudoatthistime?‖  и  ―Whatdoestheclocksay?‖.  Кроме  того,  сам  процесс 
заучивания  песен  наизусть  и  воспроизведения  их  на  уроках  сначала  хором,  а 
позже  и  индивидуально  или  парами  служит  развитию  навыка  говорения  на 
иностранном языке. Дети охотно и легко учат стихи и песни, как на родном, так 
и  на  иностранном  языке.  Рифмованная  речь  является  для  них  привычной  и 
более  естественной,  чем  простая,  именно  потому,  что  им  легче  запомнить 
информацию  в  рифмованном  виде.  Эта  психологическая  особенность  памяти 
учащихся активно используется при обучении их английскому языку. 
Таким  образом,  обучение  лексике  иностранного  языка  на  начальном  этапе 
имеет  крайне  важное  значение.  Лексические  навыки  представляют  собой 
важный  компонент  речевой  деятельности  для  формирования  лексического 
навыка.    Мы  убедились  в  том,  что  использование  разнообразных  методов  и 
приемов  семантизации  и  активизации  лексического  материала  способствует 
более прочному его усвоению.  
Для  формирования  лексических  навыков  требуется  соблюдение  порядка  и 
условий  предъявления  понятийного  и  тренировочного  материала,  в 
соответствии  с  операционным  составом  лексического  навыка,  обеспечение 
многократного  повторения  лексического  материала  каждым  учащимся  и 
увеличение  объема  тренировки,  использование  разных  видов  наглядности, 
осуществления предметных действий с лексическими единицами, современный 
контроль  и  коррекция  при  выполнении  письменных  лексических  упражнений. 
Как  показал  практический  опыт  –  учащимся  намного  легче  изучать  лексику 
иностранного  языка  через  наглядность,  участвуя  в  играх,  составляя 

181 
 
собственные высказывания, работая в группах, парах, самостоятельно. 
Организация и проведение занятий должно строиться с учѐтом возрастных и 
индивидуальных  особенностей  и  лингвистических  способностей  детей  и  быть 
направлено  на  их  развитие.  Занятия  иностранным  языком  должны  быть 
осмыслены  преподавателем  как  часть  общего  развития  личности  ребѐнка, 
связаны с его сенсорным, физическим, интеллектуальным воспитанием. 
 
Используемые источники 
1.
 
Настольная  книга  преподавателя  иностранного  языка/  Е.А.    Маслыко, 
П.К. Бабинская, А.Ф.  Будько, С.И.  Петрова. - Минск: Вышэйшая школа, 1999- 
522 с. 
2.
 
Общая  методика  обучения  иностранным  языкам  в  средней  школе/ 
А.А.Миролюбов, 
И.В. 
Рахманов, 
В.С. 
Цейтлин; 
под 
редакцией 
А.А.Миролюбова.- М.: Просвещение, 1967.- 505 с. 
3.
 
Гальскова,  Н.Д.    Современная  методика  обучения  иностранным  языкам 
Н.Д.Гальскова. - М.: Просвещение, 2005. – 284 с. 
4.
 
Миролюбов, 
А.А. 
Вопросы 
контроля 
обученности 
учащихся 
иностранному языку / А.А. Миролюбов. - Обнинск: Титул, 1999-112с. 
5.
 
EnjoyEnglish  2:  Книга  для  учителя  к  учебнику      EnjoyEnglish  2  / 
М.З.Биболетова,  О.А  Денисенко,  Н.В.    Добрынина,  Н.Н.    Трубанева.  -    
Обнинск: Просвещение, 1996. -331 с. 
УДК 669.162.214 
 
ВИРТУАЛЬНАЯ РЕАЛЬНОСТЬ КАК СРЕДСТВО В ОБУЧЕНИИ ФИЗИКЕ 
 
Д.К. Нурумканов, Е.П. Шевчук, 
ВКГУ имени С. Аманжолова,  г. Усть-Каменогорск 
 
«Ученик, который учится без желания,- это птица без крыльев» 
Саади 
 
В  современном  обществе  использование  информационных  технологий 
становится  необходимым  практически  в  любой  сфере  деятельности  человека. 
Овладение  навыками  этих  технологий  еще  за  школьной  партой  во  многом 
определяет  успешность  будущей  профессиональной  подготовки  нынешних 
учеников. Процесс овладения этими навыками протекает гораздо эффективней, 
если  происходит  не  только  на  уроках  информатики,  а  находит  свое 
продолжение  и  развитие  на  уроках  учителей-предметников.  Этот  подход 
выдвигает  новые  требования  к  подготовке  учителя-предметника,  ставит  перед 
ним  новые  проблемы,  заставляет  осваивать  новую  технику  и  создавать  новые 
методики  преподавания,  основанные  на  использовании  современной 
информационной  среды  обучения.  Возникает  необходимость  в  новой  модели 
обучения,  построенной  на  основе  современных  информационных  технологий, 
которые  открывают  возможности  вариативности  учебной  деятельности,  ее 

182 
 
индивидуализации и дифференциации. 
Физика  является  одной  из  первых  наук,  в  которой  эксперимент 
использовался  для  получения  новых  знаний  и  проверки  научных  теорий.  Но 
после  появления  компьютеров  и  применения  информационных  технологий  в 
образовании,  грань  между  теоретической  и  экспериментальной  физикой  стала 
менее  отчетливой,  так  как  возник  новый  вид  эксперимента  –  виртуальный 
физический эксперимент. 
Использование  компьютера  в  качестве  эффективного  средства  обучения 
существенно  расширяет  возможности  педагогических  технологий:  физические 
компьютерные 
энциклопедии, 
интерактивные 
курсы, 
всевозможные 
программы,  виртуальные  опыты  и  лабораторные  работы  позволяют  повысить 
мотивацию  учащихся  к  изучению  физики.  Преподавание  физики,  в  силу 
особенностей  самого  предмета,  представляет  собой  благоприятную  почву  для 
применения  современных  информационных  технологий.  Одним  из  основных 
направлений  применения  информационных  технологий  на  уроках  физики  – 
выполнение  компьютерного  физического  лабораторного  эксперимента  с 
использованием виртуальной реальности. 
Что  такое  виртуальная  реальность?  Это  некий  цифровой  мир,  которым  мы 
можем  окружить  пользователя  (ученика,  школьника,  студента),  погрузить  его 
туда  благодаря  специальным  устройствам,  таким  как  Очки  виртуальной 
реальности,  которые  уже  несколько  лет  находятся  на  рынке  и  пользуются 
большой  популярностью  и  спросом.  С  помощью  этих  устройств  мы  можем 
воздействовать  на  органы  чувств  пользователя,  тем  самым  усиливая  эффект 
погружения  в  виртуальный  эксперимент.  Таким  образом,  пользователь 
чувствует, что находится между реальным миром и виртуальным. 
 
 
Рисунок 1- Демонстрационная картинка 
 
Виртуальная  реальность  -  идеальная  обучающая  среда.  Восприятие 
виртуальной модели с высокой степенью достоверности позволяет качественно 
и  быстро  обучать.  Здесь  следует  уделять  особое  внимание  качеству  системы 
визуализации, т.к. картинка должна быть абсолютно достоверной. 
Виртуальная реальность в образовании открывает нам спектр безграничных 
возможностей. Например, мы можем: 

 
Создавать и изменять физические явления; 

183 
 

 
Видеть редчайшие физические явления;  

 
Проводить манипуляции с разнообразными объектами физического мира; 

 
Участвовать в химических и физических опытах; 

 
Анализировать большие объемы данных… 
          А  так  же,  можно  выделить  несколько  дидактических  возможностей 
виртуальных технологий в образовании: 

 
Возможность интенсификации учебного процесса;  

 
Активизация познавательной деятельности учеников и студентов; 

 
Значительное увеличение уровня самостоятельной деятельности; 

 
Развитие творческих способностей, логического мышления, памяти; 

 
Реализация  идей  индивидуального  и  дифференциального  подходов  в 
процессе обучения; 

 
Фундаментализации  предметной  подготовки,  за  счет  формально-
логического  отражения  причинно-следственных  связей  функционирования 
объектов в виртуальных моделях;  

 
Развитие  процедурных  знаний,  что  подразумевает  не  только  знание 
теории, но и использование еѐ на практике; 

 
Эффективное  средство  для  отработки  умений  и  навыков  в  различных 
ситуациях, которые возможны в будущей профессиональной деятельности. 
Перечень оборудования виртуальной реальности :  
Проекционная  система  3D  визуализации  различной  конфигурации  (от 
одного  экрана  до  шести,  либо  сложных  конфигураций).  Как  правило,  для 
восприятия  3D  информации  требуются  специальные  очки,  позволяющие 
пользователю воспринимать стереоскопический эффект;  

 
Графический 
генератор. 
Представляет 
из 
себя 
мощную 
специализированную  графическую  станцию,  или  графический  кластер 
позволяющий абсолютно синхронно обрабатывать и выдавать требуемый поток 
визуальной информации. Так же к графическому генератору относятся средства 
дистанционного  контроля  и  управления  всем  программно-аппаратным 
комплексом виртуальной реальности; 

 
Программный  комплекс.  (Virtools,  3DVIA  Studio  Pro  или  другой  3D-
движок)  Представляет  собой  набор  различных  модулей:  Инструментарий 
разработки,  средства  портирования  3D  информации,  модули  визуализации, 
средства  работы  с  периферией  виртуальной  реальности,  библиотеки 
искусственного  интеллекта,  библиотеки  физических  законов.  Во  всем  мире 
более 400 Вузов и научных центров используют данное ПО; 

 
Периферия систем виртуальной реальности. Набор различных устройств, 
позволяющих  ―усиливать‖  погружение  в  виртуальную  реальность  и  степень 
интерактивности  взаимодействия  с  исследуемым  набором  виртуальных 
моделей  посредством  имитации  различных  каналов  восприятия  информации 
(слух,  обоняние,  осязание,  вкус).  Это  системы  трекинга  различных  типов,  3D 
мыши  и  такие  системы  управления,  как  перчатки  виртуальной  реальности, 
устройства имитации тактильных ощущений– haptic, звуковая многоканальная 

184 
 
система и т.д. 
Образование с использованием виртуальной реальности, позволяет наглядно 
проводить  лабораторные  работы,  виртуальные  лабораторные  работы, 
показывать  обучающимся  все  аспекты  реального  объекта  или  процесса,  что  в 
целом  дает  колоссальный  эффект,  улучшает  качество  и  скорость 
образовательных  процессов,  и  сокращает  затраты  времени  на  подготовку  и 
установку  приборов.  А  так  же  дает  возможность  демонстрировать 
лабораторные  работы  и  эксперименты,  наглядная  демонстрация  которых 
невозможна  или  является  опасной  для  человека.  Технологии  виртуальной 
реальности  позволяют  в  полной  мере  использовать  то,  что  человек  получает 
80%  информации  из  окружающего  мира  с  помощью  зрения,  при  этом  люди 
запоминают 20 % того, что они видят, 40 % того, что они видят и слышат, и 70 
% того, что они видят, слышат и делают. 
В целом, возможности технологий виртуальной реальности для обучения и 
исследований имеют чрезвычайно высокий потенциал применения. 
Текущий  момент  характеризуется  катастрофическим  ростом  информации, 
которую  необходимо  обрабатывать  для  поддержания  прогресса  в  развитии 
современной  науки,  в  связи  с  этим  разрабатывается  много  новых  технологий, 
которые способствуют развитию не только ученика, но и самого преподавателя. 
Школа  будущего  –  это  школа  «информационного  века».  Главным  в  ней 
становится  освоение  каждым  учеником  самостоятельного,  собственного 
знания,  овладение  способностями  творческого  самовыражения.  Методика 
обучения  физике  всегда  была  сложнее  методик  преподавания  других 
предметов. Использование компьютеров в обучении физики, применение новых 
информационных  технологий,  мультимедийных  продуктов  деформирует 
методику ее преподавания как в сторону повышения эффективности обучения, 
так  и  в  сторону  облегчения  работы  учителя.  Это  будет  еще  одним  шагом  к 
повышению качества обучения школьников и в конечном итоге к воспитанию 
новой  личности  –  ответственной,  знающей,  способной  решать  новые  задачи, 
быстро осваивать и эффективно использовать необходимые для этого знания. 
Но  следует  помнить,  физика  –  наука  о  природе,  а  не  о  виртуальной 
реальности.  Физические  модели  –  это  всегда  приближение  к  реальной 
действительности.  Поэтому  компьютерные  эксперименты  не  могут  быть 
заменой  реальных,  но  могут  дополнить  их,  помочь  в  их  теоретическом 
осмыслении. Проводя такие эксперименты, стоит озадачить учащихся, обратив 
их внимание на то, что происходящие так реально в трехмерном пространстве 
движения  и  взаимодействия  тел  –  всего  лишь  модель  реальных  физических 
процессов. Каждое положение тела в трехмерном пространстве рассчитывается 
компьютером по законам физики, открытыми людьми и изучаемыми в данный 
момент на уроке. 
 
Используемые источники 
1.  ШанинаТ.А.,«Виртуальные  лаборатории  в  образовательном  процессе» 
МОУБорисоглебская СОШ. 

185 
 
2.  Дьячук  П.П.,  Лариков  Е.В.  Применение  компьютерных  технологий 
обучения в средней школе. КГПУ, 1998. - С. 167 
3. Электронный ресурс: http://www.wikipedia.com 
 
 
ӘӚЖ 81’42 
 
ДИСКУРС ДЕФИНИЦИЯСЫ: ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ДИСКУРС 
 
Оралбекова.Қ.О., 
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҦУ, Астана қаласы 
 
Қазіргі заман лингвистикасында адам танымы мен ой-ӛрісі қҧрылымын тіл 
арқылы  танытуға  және  бағытталған  зерттеулер  кӛрінісін  кӛруде.  Бҥгінгі 
таңдағы  ақпараттың  молдығы,  лингвистикадаға  сҧранысқа  сай  ашылған 
жаңалықтар, жаңа ақпараттар, адам факторы меноның тілі арасындағы кешенді 
байланыстың  жаңа  сатыға  кӛтерілуі  септігін  тигізуде.  Осы  бағыттағы 
лингвистиканың  негізгі  зерттеу  нысаны  ретінде  танылған  жоғары  сатыдағы 
бірлігі  –  мәтіннің  ӛткен  ғасыр  ғылымындағы  динамикалық  сипаттарын 
ерекшеленуіне  аса  назар  аударылуында  болып  отыр.  Осымен  байланысты 
―дискурс‖ аталатын динамикалық мәтінді жаңа тҥрде танып – білу мақсатында 
мәтін лингвистикасы мен дискурс теориясы деп аталатын бағыттыр, бірақ бір-
бірімен ӛте тығыз байланыста бағыттар анықталуда. Бҧл екі бағыттың зерттеу 
нысандары  мен  ӛзара  айырмасы  ажыратылып  болған  жоқ,  ӛйткені  зерттеу 
кезінде  әр  тҥрлі  анықтамалар,  тҧжырымдамалар  кӛрсетілуде.  Қазіргі  ғылымда 
біз  дискурстың  кӛптеген  анықтамасын  кездестіреміз.  [1,  12-17].―Дискурс‖ 
термині тіл білімінің тарихында 70-80 жылдарынан бастап қолданыла бастады. 
Бҧл  кҥндері  дискурс  ―мәтін‖,  ―сӛйлесім‖,  ―функционалдық  стиль‖  сияқты 
терминдермен бір қолданылып жҥргенін білеміз. Осы орайда 1978 жылы Т. Н. 
Николаеваның  берген  анықтамасына  сҥйенсек:  ―Дискурс  –  лингвистикалық 
мәтіндегі кӛп мағыналы термин. Ең маңыздысы: 
1. Байланысқан мәтін. 
2. Мәтіннің ауызша- жазбаша формасы. 
3. Диалог. 
4. Мән-мағынасы бірдей пікір алысушы топ. 
5. Ауызша немесе жазбаша сойлеу ‖. 
Е. Ф. Киров: ―Дискурс – бҧл тарихынан бастап сол және басқа мәдениеттің 
қабырғасындағы,  сол  және  басқа  тілде  айтылған  және  жазылғанның  барлығы. 
Оның  мәні  тереңде,  тілмен  тілдік  форма  коммуникациясы  дамып,  зерттеліп 
жатыр  және  болашақта  да  солай  жалғасады‖,  -  деп  кӛрсетеді.[2].  Мәтін 
лингвистикасының  негізін  қалаушылардың  бірі,  голландық  лингвист  ғалым 
Теон  Ван  Дейктің  пікірінше:  ―Дискурс‖  термині  мәтіннің  статикалық  кҥйінен 
динамикалық  кҥйін  зерттеуге  кӛшуі.  1950  жылдар  Эмил  Бенвенист  айтылым 
теориясын  қалыптастыра  отырып,  француз  лингвистикасында  дәстҥрлі  тҥрде 
қолданылып  жҥрген  ―дискурс‖  терминін  жаңа  мағынада  –  сӛйлеушіге  тән 

186 
 
айтылымның сипаттамасы ретінде қолданды. 
Дискурс  –  адамға  тән  қарым-қатынастың  бірі.  Ол  мәтінмен  тығыз 
байланысты,  бірақ  бір  емес.  Г.  Смағҧлова  ―  Шешендік  сӛздердің  дискурсы‖ 
атты еңбегінде дискурс пен мәтіннің қарым-қатынастағы негізгі ерекшеліктерін 
салыстырмалы тҥрде былай кӛрсеткен: 
 
 
А.Әділова  дискурс  пен  мәтіннің  ортақ  белгілері  мен  айырмашылықтарын 
тӛмендегідей келтіреді:  
*Дискурс  автор  интенциясына,  стиль  ерек-  шеліктеріне  байланысты 
сҧрыпталып алынатын тілдік қҧралдардың жиынтығы.   
*Дискурс мәтінге қарағанда кең ҧғымды қамтиды. Ол сӛйлеу ҥдерісі.   
*Дискурс  нақтылы  уақытпен  ажырамас  бірлікте,  ал  мәтін  тек  мәдени 
кеңістікте  ӛмір  сҥреді,  уақытқа  тәуелді  емес,  кез  келген  кезде  екінші  бір 
дискурста ӛзектенуі мҥмкін. 
*Дискурсты  қайта туындатуға болмайды, ал кӛркем мәтін қайта туындауға 
қабілетті әрі бейім.   
*Дискурс  ақпаратты  беру  тәсілі  болса,  мәтін  ақпаратты  сақтаушы, 
жинақтаушы, жаңа мән тудырушы кӛпқырлы, кӛпқабатты қҧры- лым.[3, 235] 
Дискурс-  адамдардың  сӛйлеу  арқылы  жасаған  қарым-қатынасынан  кейін 
ғана  мағынасы  болады,  яғни  мағынасы  мен  бірлігін,  сӛз  бен  ойдың  бірлігін 
айқындайды.  Сӛйлеу  арқылы  ғана  дискурстың  дамуы  ӛрбіп,  тҥрлері  ерек- 
шеленеді.  Қазіргі  кезде  ғылыми  сипат  алған  дискурстың  бірнеше  тҥрлері  бар. 
Бҧларды  толық  немесе  аяқталған  деп  айтуға  болмайды.  Себебі,  бҧл  бағытта 
әртҥрлі  тілдерде,  олардың  қызмет  ету  аясына  қатысты  кӛптеген  зерттеулер 
жҥргізілуде:  
1) әскери дискурс;  
2) газеттік дискурс;  
3) Саяси дискурс;  
4) бала дискурсы;  
5) ӛнертану дискурсы;  

187 
 
6) магиялық дискурс;  
7) бҧқаралық ақпарат қҧралдары дискурсы;  
8) ғылыми (академиялық) дискурс;  
9) парфюмерлік дискурс;  
10) педагогикалық дискурс;  
11) поэтикалық дискурс;  
12) публицистикалық дискурс;  
13) жарнамалық дискурс;  
14) спорттық дискурс;  
15) техникалық дискурс;  
16) террористік дискурс; 
17) феминистік дискурс;  
18) кӛркем дискурс;  
19) экономикалық дискурс;  
20) электрондық дискурс;  
21) этикалық дискурс;  
22) заңи дискурс және т.б. [4, 232] 
Дискурс  жанры  ҧжымдық  және  жеке  тілдік  тәжірибеге  байланысты 
қалыптасады.  Әрбір  дискурстық  жанрдың  ерекшелігі  оның  мақсатымен, 
принциптері  мен  нормаларымен  анықталады.  Жоғарыда  айтылғандай  қазіргі 
таңда дискурс ҧғымы кең ауқымда. Оған қоса кӛптеген тҥрлері де анықталып, 
зерттелуде. Ал, зерттеуді қажет ететін  дискурс тҥрі жетерлік, солардың бірі – 
педагогикалық.  Адам  болмысы  кӛрінісінің  басты  формаларының  бірі  ретінде 
педагогиканың  дискурстық  саласы  қоғам  мҥшелері  ҥшін  барынша  маңызды 
болып  саналады,  олардың  ӛмірінің  барлық  санаттарына  тән  ҧғымдар  мен 
терминдердің  атауларын  қамтиды.  Жалпы,  педагогика  –(гр.  'παῖ ς',  paіda  — 
бала,  гр.  'ἄ γω',  gogos  —  жетектеуші)жеке  адамды  тәрбиелеп,  қалыптастыру 
ҥшін белгілі мақсатқа бағытталған жҥйелі тәрбие мен білім беру туралы ғылым; 
тәрбиені,  білім  беруді  және  оқытуды  зерттейтін  теориялық  және  практикалық 
ғылымдардың  жиыны.Педагогикалық  институттарда  профильді  бағдарламалар 
бойынша  оқылатын  оқу  курсы  да  педагогика  деп  аталады.  Қазіргі  кездегі 
педагогика  оқу-тәрбие  жҧмысының  мәселелерін  қамтиды.  [5,  482]. 
Педагогикалық  дискурс  педагогикалық  қарым-қатынас  жағдайында  кӛрінетін 
және  әлеуметтік  білім  беру  институтының  мақсаты  мен  міндеттерін  іске 
асыруға  бағытталған  оған  қатысушылардың  вербалды  жемісі,  оны  зерттеудің 
бай тарихы бар (Зубарева Н.С., Карасик В.И., Коротеева О.В., Михальская А.К., 
Boillot  H.,  Bourdieu  P.,  Charaudeau  P.,  Jonnaert  Ph.  және  т.б.).  Жоғары  оқу 
орындарындағы  оқытушы  мен  студенттің  педагогикалық  ӛзара  қарым-
қатынасы  басқа  білім  беру  мекемелеріндегідей  принциптерге  сҥйенеді. 
Дегенмен,  жоғары  оқу  орындарындағы  дидактикалық  принциптердің  ӛзіндік 
ерекшеліктері бар. Ол ерекшеліктер сабақтардың дәріс, семинар, практикалық, 
білімді бақылау ӛлшемдерінен кӛрініс табады. 
ЖОО-да білім беріп қана қоймай, ғылымның дамуына ӛз ҥлестерін қосады. 
ЖОО-дағы  педагогикалық  процестің  мақсаты  ғылыми  білім  беру  және 

188 
 
студенттерді кәсіби іс-әрекетке дайындау болып табылады. Аталған ерекшелік 
оқытушы  мен  студенттің  дискурсивтік  мінез-қҧлқынан  кӛрініс  табады. 
Университеттік  педагогикалық  интеракция  білім  беруші  оқытушы  мен  білім 
алушы  студент  арасындағы  концептуалдық  жҥйе  мен  кәсіби  білім  беру 
мақсатындағы 
ӛзара 
байланысымен 
анықталады. 
Университеттік 
педагогикалық  интеракция  білім  алушылардың  концептуалды  жҥйесіне  әсер 
ету  процесін басқаруды  білдіреді,  оқытушы  қажетті  технология  мен  вербалды 
қарым-қатынастың тиімді тәсілін пайдалана отырып, студенттің ғылыми білімі 
мен  концептуалды  жҥйесінің,  психо-физиологиялық  табиғатының  арасын 
жалғастырушы қызмет атқарады. 
      Университеттік  дискурс  бір  жағынан  педагогикалық,  екінші  жағынан 
ғылыми, яғни теориялық білім беру, айтылған ойды дәлелдеп айту, терминдерді 
қолдану сипаты басым болады. 
Әдебиеттер тізімі: 
1.  Садырова  К.Қ  қазақ  тіліндегі  кӛп  пропозиция  дискурстың  қҧрылымдық 
негіздері. – Ақтӛбе, 2008. 12-17. 
2.  http // www.krugosvet.ru.discourse. 
3.  Әділова  А.Қазіргі  қазақ  кӛркем  шығармаларындағыинтертекстуалдық 
репрезентациясы, семантикасы, қҧрылымы. 
ф.ғ.д. диссертациялық жҧмысы – Алматы, 2009. – 235б. 
4. Смағҧлова Г.Н. Шешендік сӛздердің дискурсы.  – Алматы, 2008. – Б. 17-
18. 
5.  Орысша-қазақша  тҥсіндірме  сӛздік:  Педагогика  /Жалпы  редакциясын 
басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: "ЭКО" ҒӚФ. 2006. - 482 б 
ӘӚЖ 159.922.74 
 
БАЛАЛАРДЫҢ ПСИХИКАЛЫҚ  ДАМУЫНЫҢ  ТЕЖЕЛУІ,  
СЕБЕПТЕРІ МЕН ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
 
Рақымжан Т.Р., 
С.Аманжолов атындағы ШҚМУ, Ӛскемен қ. 
 
Психикалық  дамуы  тежелген  балалар  дегеніміз-оқу  бағдарламасын 
меңгеруде  қиындықтарға  кездесетін  ҥлгермеуші  балалар.  Мҧндай  балалар 
білімі  мен  дағдыларына,  тҧлғалық  жетілуіне,  мінез-қҧлқына  байланысты 
мектепте  оқуды  бастауға  дайын  емес.  Олар  оқуда  кӛп  қиыншылықтар  кӛреді, 
мектепте  орнатылған  тәртіп  нормаларын  сақтау  оларға  аса  қиын.  Оқудағы 
қиыншылықтар олардың жҥйке жҥйесінің әлсіреуінен тереңдей тҥседі-жҥйкесі 
тозып,  соның  салдарынан  олар  тез  шаршайды,  жҧмысқа  қабілеті  тӛмендейді, 
бастаған жумысын аяқтамайды. 
Психикалық 
дамуы 
тежелген 
(ПДТ) 
балалардың 
ақыл-ойының 
айырмашылығы  кем  балалардың  ең  басты  олардың  іс-әрекетіне  ықпал  ету, 
уақытында  педагогикалық  кӛмек  кӛрсету,  таяу  арада  олардың  даму  зонасын 
айқындауға мҥмкіндік береді. 

189 
 
Артта қалудың негізгі себептері: 
- Бас миының аз ғана органикалық зақымдануы. 
-  Жеңіл  тҥрі  туа  біткен  немесе  анасы  оған  жҥкті  кезінде  бала  туылу 
барысында,    және  бала  ӛмірінің  алғашқы  кезеңінде  пайда  болған,  ал  кейбір 
жағдайларда орталық жҥйке жҥйесінің  және оның негізгі бӛлімі: бас миының 
генетикалық жетіспеушілігінен (яғни интоксикация, инфекциялар, жарахат алу 
және  т.б  )  туындаған  кемістіктер,  солардың  салдарынан  ми  механизмдерінің 
даму  жылдамдығы  сәл  бҧзылды,  немесе  жеңіл  церебралдық  органикалық 
зақымдану пайда болады. Бҧл жағымсыз әлеуметтік факторлар, жайсыз тәрбие 
жағдайлары, ақпарат тапшылығы және т.б дамудың тежелуін тереңдете тҥседі, 
алайда оның жалғыз немесе негізгі себебі бола алмайды. 
ПДТ  бала  жастағы  психикалық  патологиялардың  неғҧрлым  кең  тараған 
тҥрлерінің  бірі  болып  табылады.  Олар  кӛбінесе  балабақшаның  даярлық 
тобында    немесе  мектепте  баланы  оқыту  басталғанда  (7-10  жаста) 
айқындалады.  ПДТ  баланың  интеллектуалдық  мҥмкіндіктерін  ӛз  жасына  сай 
келмеуінен байқалады. Мҧндай балалар білімі мен дағдыларына (соның ішінде 
интеллектуалдық  қызмет  етуге  дағдылану),  тҧлғалық  ерекшелігіне,  мінез-
қҧлқына байланысты мектепте оқуды бастауға дайын емес. 
Олар  оқуда  кӛп  қиыншылық  кӛреді:  мектепте  орнатылған  тәртіп 
нормаларын сақтау оларға аса қиын. Оқудағы қиыншылықтар  олардың жҥйке 
жҥйесінің әлсіреуінен тереңдей тҥседі, жҥйкесі тозып, соның салдарынан олар 
тез  шаршайды,  жҧмысқа  қабілеті  тӛмендейді,  бстаған  жҧмысын  аяқтамайды; 
бас ауруы жиілейді. Мҧның бәрі баланың аса ас алаңдап отыруына, тез шаршап 
қалуына, жҧмыс қабілетінің тӛмендеуіне әкеледі. 
Оқу  ҥрдісіне  олардың  оқу  дағдыларында  мынадай  кемшіліктерді  байқауға 
болады: 
- сабақ ҥрдісіне жай қосылады; 
- оқу материалын жай немесе тіптен қабылдамайды; 
- берілген тапсырманы мҧғалімнің кӛмегінсіз орындай алмайды; 
- оқу  мен жазуы жай; 
- оқыған мәтінін тҥсінбейді және тҥсінгенін айтып бере алмайды; 
- есептер шығарған кезде ҥлкен қателер жібереді; 
-тез шаршағыш; 
- сыныптастарымен аз араласады; 
- ӛз ойын анық айта алмайды. 
Психикалық дамуы тежелген балалардың жҧмыс қабілетінің тӛмендеуі және 
зейін  тҧрақсыздығы  әр  балада  әр  тҥрлі  кӛрініс  табады.  Осылайша, 
кейбіреулерінде аса жоғары зейін қоюы және неғҧрлым жоғары жҧмыс қабілеті 
тапсырманы  бастағанда  байқалады  да,  оны  орындау  барысында  тӛмендей 
береді;  енді  бірінде  зейіннің  артуы  жҧмыстың  біраз  уақыты  ӛткен  соң 
басталады.(яғни, оларға жҧмысқа ену кезеңі қажет); ал тағы басқаларында зейін 
қоюы және жҧмыс қабілеті біркелкі болмай, мезгіл-мезгіл толқып тҧрады. 
ПДТ  балалар  зейіннің  ерекшеліктері  оның  тҧрақсыздығынан,  бір  объектіге 
тҧрақты 
кӛңіл 
бӛле 
алмайтындығынан 
кӛрінеді.Басқа 
да 
сыртқы 

190 
 
қоздырғыштардың  болуы  бҧл  оқушылардың  жҧмысын  тежеп  ,  қате  жіберуін 
арттырады. ПДТ балаларда қабылдау қабілетінің дамуы да (нормаға қарағанда) 
тӛмен, 
мҧны 
балалардың 
қоршаған 
әлем 
туралы 
білімдерінің  
жеткіліксіздігінен,  шектеулігінен,  ҥзік-ҥзіктігінен,  әдеттегі  қалыптан  басқаша 
тҧрған  заттарды,  сҧлбалық  және  сызбалық  бейнелерді  тани  алмайтындығынан 
байқауға  болады.  Мҧндай  балалар  жазылуы  ҧқсас  әріптерді  және  олардың 
жекелеген элементтерін әрқашан тани бермейді, кӛбіне шатастырып алады. 
ПДТ  балалардың  мінез-қҧлқы  да  ӛзінік  ерекше.  Мектепте  олар  ӛздерін  әлі 
мектепке  дейінгі  жастағы  кішкене  балалар  сияқты  ҧстайды.  Олар  оқуға  деген 
қызығушылығы  жоқ  немесе  аса  әлсіз,  мектепке  деген  жағымды  қатынасы  да 
байқалмайды. Олардың жетекші қызметі-әліде де ойын болып қалады. Жҥйелі 
тҥрде  оқыту  басталғанға  дейін  ПДТ  балаларда  ойын  әрекетінің  жоғары 
формасы-  сюжеттік-рӛлдік  ойын  қалыптаспаған,  ал  шын  мәнінде  баланы  ӛз 
қызметінің  жаңа  тҥрін  -  оқу  қызметін  орындауға  дайындайтын  ойынның  осы 
формасы, тіпті ойынды ересектер немесе дҧрыс дамып келе жатқан қҧрдастары 
ҧйымдастырған  жағдайда    да  бҧл  балалар  ӛзіне  бӛлінген  рӛлді  орындай 
алмайды, біреуінен екіншісіне ауысып манипулыциялық әрекет жасайды. 
Психикалық  дамуы  тежелген  баланы  дамыту  барысында  жҧмыс  нәтижелі 
болу  ҥшін,  әр  баланың  физиологиялық,  психологиялық,  жас  ерекшеліктерін 
ескере  отырып,  жеке  тҧлғаны  дамыту  жҧмыстарын  дҧрыс  және  тиімді 
ҧйымдастыру  болып  табылады.  Тҥзете-  дамыту  жҧмыстарында  тӛмендегі 
мәселелерге  кӛніл  бӛлген  жӛн  психикалық  дамуы  тежелен  балалардың 
танымдық және тҧлғалық ерекшеліктерін дамыту қажет. Бірінші кезекте оқуға 
деген  жағымды  тҥрткі  қалыптастырып  ,  жақын  эмоционалды  кӛріністерді 
тудыратын,  ой-  ӛрісін  кеңейтетін  материал  алынады.  Дамуы  баяу  балалардың 
психологиялық  ерекшеліктерін  ескеру,  оқу  материалын  жай  бӛліп  қоймай,  
керісінше  жалпы  дамуға  бағытталған  жаңа  бағдарлама  (баланың  қоршаған 
ортаға  бейімделуі,    мінез-қҧлық  ерекшеліктері,    ӛзін-ӛзі  тӛмен  бағалауы,  
қоршаған  ортаға  сенімсіздігікпен  қарауы,    ӛз  кҥшіне  деген  сенімсіздігі,  
белсенділігі тӛмен) қҧруды талап етеді. 
 
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 
1.Зәуренбекова Т  Балалардың психикалық дамуының тежелуі: тҥрлері мен 
себептері: Дефектология  2014,№1 
2.Бейсембаева  А  Психикалық  дамуы  тежелген  оқушылардың  зейінін 
тҧрақтандыру деңгейін анықтау және дамыту жолдары: Дефектология  2014,№6 
3.Салыхова  Д  Психикалық  дамуы  тежелген  балаларды  ақыл-  есі  тӛмен 
балалардан ажырату: Дефектология  2015,№3 

191 
 
УДК 37.013 
 
ВОСПИТАНИЕ ПАТРИОТИЗМА КАК ОСНОВЫ НАЦИОНАЛЬНОЙ 
ИДЕИ «МӘНГІЛІК ЕЛ» 
 
Ровнякова И.В., ВКГУим.С.Аманжолова, Казахстан 
Протопопова А.Б., Нижневартовский нефтяной техникум,ФГБОУ ВО «ЮГУ», РФ 
 
Подрастающее  поколение  мы  должны  воспитывать  так,  чтобы  в  уме  и 
сердце  каждого  гражданина  с  самого  детства  укоренилась  простая  и  емкая 
мысль:  «Казахстан  –  моя  Родина,  и  подобно  тому,  как  она  несет 
ответственность за меня, так же и я несу ответственность за нее…». 
Н.А. Назарбаев. 
 
На  сегодняшний  день  цели  и  задачи  патриотического  воспитания  
молодежи определяются объективными потребностями общества.  С распадом 
СССР  начались  активные  процессы  деидеологизации  практически  всех  сфер 
жизни  общества  на  постсоветском  пространстве.  Независымые  государства 
начинают  искать  свои  подходы  к  воспитанию  молодежи.  Опыт  Казахстана 
представляет  огромной  интерес  для  государств  постсоветского  пространства. 

жүктеу/скачать 3,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: