Key words: He said, zhyrau, zhyrshy, literature, researchers, works, ode, epos

«ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ БЕРУ КЕҢІСТІГІНДЕГІ ФИЛОЛОГИЯ ҒЫЛЫМДАРЫ» 
Халықаралық ғылыми-тәжірибелік (онлайн) конференция
материалдары 
216 
қағидалары болып табылады. Сонымен бірге отбасы тәрбиесінің ұлттық ерекшіліктері, 
туыстық қарым-қатынас, жеті ата туралы түсінік, перзенттік парыз бен қарыз, ұлттық 
намыс, ұлттық сана сезім, ұлттық адамгершілік, отансүйгіштік, еңбексүйгіштік қасиеттері, 
ізгілік сынды тағы басқа сапалық ұлттық тәрбиенің негізгі көрінісі болып табылады. Одан 
басқа жаһандану жағдайындағы ұлтаралық қарым-қатынас мәдениеті, толеранттық-
төзімділік қасиеттер де ұлттық тәрбие дәрістерінде көрініс табуы тиіс деп ойлаймыз. 
Халқымыз жас ұрпақты оқытып – тәрбиелеу жайында небір сындарлы пікірлер 
айтқан. «Баланы сүйсең, тәрбиесін сүй», «Баланы мақтау жетілдірмейді, баптау 
жетілдіреді» - дейтін мақал-мәтелдер баланы құр «айналайын» дей бермей, оны 
адамгершілікке, имандылыққа, мәдениеттілікке баулуға ой тастайтын нақыл сөздер [1, 
58]. 
Қазақ тағылымын ұстанған негізгі бағыты – ата-бабалардың үлгі-өнегесі, ақыл-
кеңесі, дүниеге шынайы көзқарасы, бостандыққа, еркіндікке, тәуелсіздік – дербестікке 
ұмтылысы. Бұл – алдан күткен арманы, ойға алған негізгі мақсаты. Тәрбие – ұрпақ үшін 
күрес құралы. 
Ақын-жазушылар – халық тағылымының, халық өнегесінің қайнар көзі, халық 
кеңесшісі, ой елегі, аспандағы қыраны, саңқылдаған сұңқарлары: Абай Құнанбайұлы, 
Жамбыл Жабаев, Шәкәрім Құдайбердіұлы, Мағжан Жұмабаев, Сәкен Сейфуллин т.б. сөз 
өнерлерінің зергерлері. Олар – сөз шеберлері, талант иелері, талапты, ынталы халық 
пікірін жөнге салып, соны заман талабына сай да, орайлы да, түсінікті болу үшін, тер 
төккен, ой еңбегінің тарланбоздары [1, 124]. 
Ақын-жазушыларымыз өзіндік қолтаңбасы бар - туған халқымыздың көзі мен 
құлағы, ішкі сезімдерінің айнасы, дүниеге көзқарасы, тағылымы, әдемілігі. Олардың 
сөздері мен айтқандары – қазақ халқының тағылымы, намыс пен жігер – қайрат 
тағылымы. 
Жамбыл поэзиясы халықтың өмірімен тығыз байланыста шығарылған. Ақынның 
жырлары 
жастарды 
тәрбиелейді, 
жамандықтан 
сақтандырады. 
Ең 
алдымен 
қарапайымдылыққа, ұйымшылдыққа меңзейді, еңбекке, ерлікке баулиды. Адалдықты, 
адамгершілікті мақтап, насихаттай отырып, оған қарам-қарсы арамдық, қарнаулық, өтірік-
өсек, жалқаулық, ұрлық, екі жүзділік секілді жарамсыз мінез-құлықтар сыналады. 
Мысалы: 
Малы көп бай жылайды қар жауғанда, 
Бәрін тастар ниеті малға ауғанда. 
Жерден алтын тапқандай кедейлер жүр, 
Әйелі шелек толы сүт сауғанға [2, 29]. 
Байдың малы көп, бірақ сол байлықтың қызығын көріп, толқып-шылқып отырған 
ол жоқ, керіснше малдың көптігі оған бір жағынан бақытсыздық әкелген. Рақаттанып 
жүре алмайды, бәрінен сескенеді, табиғаттың дүлей күштерінен қорқады. Ол төрт түлік 
малдың ортасында қалған, басқа сыртқы дүниемен қатынасы үзілген, жалғызсыраған жеке 
қалған. Яғни, сыртқы кеңістік пен байлық арасын мал бөліп тастаған. 
Адамдардың жақсы, жаманын ажырата алмай, олармен ақжарқын қарым-қатынас 
жасай алмайды. Сондықтан, байлар – бірбеткей тоңмойын. Бай баюдың амалын ойласа, 
кедей – күн көрістің соңында жүреді. Екеуінің арасы бір-бірінен алшақ, алыс тұрады, 
бірін-бірі жаратпайды – аңдысқан, қырғи-қабақ. 
Малы көп бай ертемен жейді қаймақ, 
Қой шығарып, кедей жүр қозыны айдап. 
Ең болмаса айранға тойғызсы деп, 
Жатса, тұрса тілейді «а, құдайлап», - 
дейді Жамбыл [2, 6]. 
Жамбыл байды байлық иесі болғаны үшін ғана сынамайды, олардың байлыққа 
мастанып, рухани азғындыққа, мұрат-мақсаттарының ұсақталғанында, халықтан 

Материалы Международной научно-практической онлайн-конференции

жүктеу/скачать 3,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: