«Филология ғылымдары» сериясы Серия «Филологические науки»
Метафора - көркем шығарма стилінде бейнеленуші, мәнерлеуші, көркемдеуші
жүктеу/скачать 1,79 Mb. Pdf көрінісі
|
Хабаршы вестник
- Бұл бет үшін навигация:
- Тілдік метафора
- Тау бұлағы
- Қалың
| Метафора - көркем шығарма стилінде бейнеленуші, мәнерлеуші, көркемдеуші,
әсерлеуші тәсілі ретінде айрықша қызмет атқарады. Бірақ жеке ақын-жазушылардың тіліндегі метафоралардың барлығы бірдей жалпы халықтық сипатқа ие бола бермейді. Жазушылар кейде сөздерді айрықша мәнерлеп, көркемдеп айту мақсатымен дағдылы қалпынан басқаша етіп тіркестіреді де соның нәтижесінде сөз әртүрлі реңкке ие болады. Ондай реңк жалпы халыктық сипатқа ие болғанда ғана мағына ретінде үғынылады, Сөздің сөздіктегі тілдік мағыналық мазмұнына енеді. Ал егер ол жалпы халықтық сипат ала алмаса, онда жазушының сөз қолдану ерекшелігінің бірі ретінде ғана ұғынылады. Ондай реңкті дербес мағына деп есептеуге болмайды, ол сол мәтіндегі тек қолданыстық функционалдық қызметте жұмсалған мағына. Ғ.Қалиев, Ә.Болғанбаев еңбектерінде метафораны тілдегі қолдану сипатына қарай: • тілдік (сөздік) метафора, • поэтикалық (контекстік) метафора', • жеке қолданыстағы (индивидуальная) метафора деп бөліп қарастырады [1,90 б.]. Тілдік метафора - сөзге жаңа мағына қосып оның семантикалық өрісін кеңейтіп үнемі үздіксіз дамытып отырады. Тұрақты метафора тіліміздегі көпмағыналы тілдік Абай атындагы ҚачҮ11У-дың Хабаршысы. «Филология гылымдары» серияси, МЬ2 (і2).2010ж. бірліктердің саны мен қатарының өсуі осы тәсіл арқылы жүзеге асады [2]. Тіліміздегі көпмағыналы тілдік метафораның жалпы халықтық сипатына карай дәстүрлі метафора деп те жұмсалады. Дәстүрлі метафораның тәсілі бойынша ұқсату заңына сүйеніп қазақ тілінде мынадай көпмағыналы шыққан. Мысалы: Тау бұлағы да ағады, Ой бұлағы да ағады. Әрқайсысы өзінше тепкілейді жағаны. Бірі жылжып барады, бірі мөңкіп барады, Бәрісі де, не шара, аға алмайды жоғары [М.Мақатаев]. Осындағы may бұлағы мен ой бұлағы немесе бұлақ, аяқ деген сөздердің ең алғашқы заттық мағынасы: кішігірім ағатын су, адам мен жануардың жүріп-тұру қызметін атқаратын мүшесі. Мұнан кейінгі мағынасы жансыз заттардың төрттағаны, тіреуіші де аяқ деп ұқсастырып айтқан. Кез келген сөз метафора тәсілімен ауыспалы мағынада аталым жасай алмайды. Тілдегі заттар мен құбылыстар атын іс-әрекетін, сапа мен белгілерін білдіретін сөздер ғана жасайды. Бір затқа, құбылысқа, сапаға қанша қасиет, неше ерекше белгі болса соларды ұқсастырып айтудан бір сөз арқылы бірнеше ұғымды танып білуге болады. Мысалы: «қалың» деген сапалық ұғымды білдіретін сын есімнен мынадай ерекше белгілер аңғарылады. Қалың нәрсе «жуан» болады, оның үстіне ол тығыз, әрі жиі, әрі көп болады. Бұл сөздің бойына сыйған осыншалық ерекшеліктердің әрқайсысы сөйлемде жеке-жеке дербес мағына тудырып бас-басына сараланып көрінеді. Мысалы: 1. қалың деген сөздің жүктеу/скачать 1,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|