Философияның анықтамасы мен пәні Философия
жүктеу/скачать 151,63 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сана онтологиялық мәселе ретінде Сана
| Жан, ақыл, парасат, рух.
Жан-көптеген идеалистік философиялық бағыттар мен діни ағымдарға сәйкес өмір сүретін зат ретінде психикалық құбылыстардың (өмірлік жан, адамның ішкі әлемі) жиынтығы, жан-адамның материалдық емес табиғатын бейнелейтін, өмірге, сезімге, ойлауға, сана-сезімге және ерік-жігерге қарсы тұратын және анықтайтын өлмейтін материалдық емес тұлға. Жан туралы түсінік адам мен жануардың, кейде өсімдіктің денесінде болатын ерекше күш туралы анимистік идеялардан пайда болады. Ежелгі заманнан бері адам тірі және жансыз дүниелердің арасындағы айырмашылықты ойлады. Мифологиялық ойлауды дамыту барысында жан туралы ұғым тірі жанның белгілі бір атрибуты ретінде қалыптасты. Ол қайтыс болғаннан кейін жоғалып кеткен, тірі адамның тыныс алуын бақылау, жан туралы ежелгі идеялардың пайда болуына, сыртқы тыныс ретінде пайда болуына ықпал етті. Жан зат ретінде түсінілетіндіктен, ол алдымен грек философиясындағы Сократқа дейінгі көптеген адамдар сияқты (Эмпедокл, Анаксагор, Демокрит) қандағы ең жақсы заттың қасиеттеріне жатады. Платонның пікірінше, жан өлмейтін және материалдық емес және физикалық денеде өмір сүруден бұрын болады. Адам дүниеге келмес бұрын, жан материалдық емес әлемдегі идеяларды ойлайды, ал денеге енгеннен кейін оларды "ұмытып кетеді". . Аристотель оны өміршең дененің алғашқы энтелехиясы деп атайды; тек адамның ақылға қонымды жаны (рух) денеден бөлініп, өлмейтін болады. "Ойлау - адами танымның жоғарғы саты процесін көрсететін объективті шындық. Бұл сезім арқылы тікелей қабылданбайтын нақты әлемнің осындай объектілері, қасиеттері мен қатынастары туралы білім алуға мүмкіндік береді. таным сатысы. Адамның ойлауы табиғи-тарихи сипатқа ие, практикалық қызметпен тығыз байланысты. Ойлаудың формалары мен заңдылықтарын логик, оның өту механизмдері - Психология және нейрофизиология зерттейді". Ақыл немесе зият (интеллект) (лат. Intellectus) сөзі – зерделеу, түсіну, танып білу, пайымдау дегенді білдіреді. Бұл – сананың рационалды (пайымды және зерделі) ойлауға қабілеттілігін анықтайтын құрылымы. Ойлау адам санасының объективті дүниені ұғымдар, пайымдар, теориялар және т.б. арқылы бейнелеумен, әлдебір міндеттерді шешумен, шындықты тануды жалпылаумен және тәсілдеуімен байланысқан белсенді әрекеті болып табылады. Парасат – жеке тұлғаның қадір-қасиетін, кісілік кемелдігін білдіретін жиынтық ұғым.Француз философы Г. Мабли «Біздің бойымызға біткен қасиеттердіңішіндегі ең маңыздысы және ең ізгісі- парасат», — дейді. Парасатты адамға істейтін ісін, сөйлейтін сөзін, қабылдайтын шешімін алдымен ақыл таразысынан өткізіп алу, әдеп-инабат, адамгершілік жағынан кінаратсыздық, салихалық пен мейірімділік, ізгілік пен кең мінезділік тән. Сондықтан парасат парасат даналық ұғымына жақын, көптеген авторлар сол мәнде де қолдана береді. Басқа қандай артықшылығы болғанымен, ұшқалақ, күйгелек мінезді адамдарды парсатты демейді. Сонда парасат ұғымы жеке адамның толысқан кемелдігінің белгісі ретінде үлкен сана мен келісті әдет инабаттылығының, кең, бай мінезінің жарасты тұтастығын білдіреді. Рух-бұл адамның семантикалық-сенімнің, жеке өзін-өзі анықтаудың, шындықты мағыналы түрлендірудің субъектісі болуға мүмкіндік беретін ең жоғары қабілеті; жеке және әлеуметтік болмыстың табиғи негізін моральдық, мәдени және діни құндылықтар әлемімен толықтыруға мүмкіндік беретін қабілет; жанның басқа қабілеттері үшін көшбасшылық және шоғырлану принципінің рөлін атқарады. Кант рух түсінігін ("Geist") қолдану аясын эстетика саласымен шектейді, мұнда рух "жанның жандандыратын қағидасы" және "эстетикалық идеяларды бейнелеу қабілеті" ("ойлау қабілеті туралы сын") және антропология саласы. Сана онтологиялық мәселе ретінде Сана — дегеніміз адам сезінген және аңғарған ішкі-сыртқы болмыс күйі. Ол таным, қиял, түйсік, ой, тілдік ұғым және жадыны қамттиды. Ол адам миында болатын ерекше құбылыс. Сананы адамның ең басты артықшылығы деуге болады, өйткені адамзаттың бүкіл прогрессінің басында оның санасының прогрессі тұр. Санаға қатысты екі негізгі мәселе бар: бірі, сана мен дененің байланысы, әсіресе сана мен нерв жүйесінің байланысы мәселесі әлі де зерттелу үстіндегі тақырып. Дуалистер мен идеалистер сананы физикалық емес нәрсе деп түсіндірді. Ал, қазіргі заманғы функционализм – яғни сананы нейрондардың қозғалысы деп түсінеді. Екінші мәселе, хайуандарда да сана бар ма деген тақырып. Егер сананы адамға ғана тән құбылыс десек, онда хайуандарда болатын кейбір саналыға ұқсап қалатын әрекеттерді жаңаша түсіндіруге тура келеді. Сана — өмірде белсенді бола алатын адамның ішкі қабілеттілігі, адамның заттармен байланыс іс-әрекеті, табиғи және мәдени қатынасы, қашықтағы, жақындағы адамдар өзара қатынасы мен қызметі, яғни осы образдарды өзінің мінез-құлық бағытында әдіс-тәсілі ретінде пайдалану. Сана түсінігі бұл психика түсінігі; психика тірі жанның қоршаған ортамен тікелей байланыс тәсілі (сондай-ақ жеке адам) деп түсіндіріледі, демек олардың өмірлік үрдістерінде әсерлендірушісі және көрінісі ретіндегі, психикалық қабілеттілік жыйынтық, табиғи және ғарыштық ырғақтар байланыстарында адамның қоғамдық және мәдени іс-әрекеттерінде өз-өзіне бағыт-бағдар жасай алуы мен басқара алатын қабілеттілікпен қамтамасыз етуі. жүктеу/скачать 151,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|