Фитоценоз, биоценез, биогеоценоз жєне экосистема туралы т‰сініктер
жүктеу/скачать 291,55 Kb.
|
| Әдебиеттер тізімі: 2, 46-51 бет
Пысықтау сұрақтары: 1 Қандай ареалды - реликті ареал деп атайды? 2 Дизьюнкация дегеніміз не?
- Материктер дрейфг теориясымен таныстыру - Иримшер, Дильс, Вульф ғалымдар теориясымен таныстыру
1 Вегенер теориясы бойынша континенттердің бір-бірінен ажырау болжамы 1 Неміс ғалымдары А. Вегенер /1915, 1927/ жарық көрген еңбектерінде кейіннен В. Кеппенмен бірігіп /1924, 1940/ палеографиялық теорияның дұрыс еместігін дәлелдей келе, өздерінің материктердрейфг теориясын ұсынды. А. Вегенердің – материктер дрейфг теориясы бойынша жердің пайда болу тарихында, бұрынғы геологиялық периодтарда – Америка, Африка, Европа, яғни жер шары біртұтас бүтін жан-жағы сумен шайылған үлкен кесек тас /қойтас/ пішіндес проконтинент болған. Геологиялық эрада, уақытқа, әр түрлі факторлармен қоса жер қыртысындағы тектоникалық өзгерістер үлкен кесе тасты бөлшектерге бөлген. Сонымен жан-жағы шайылып, су қоршаған қазіргі пішініне келген. Ғасырлар бойы жер қыртысының тербелуі, ығысуы, жер сілкінуі – географиялық ендіктерге өзгеріс енгізді, жер шарының климаттық зоналарында өзгеріске ұшырады /Шафер, 1956. 189б./. Палеографиялық теорияда – жер шары бір периодтарда су астына батып, кей периодтарда су бетіне көтерілгеннен пайда болған көпірлер теориясы бар. Мерилл /1946/ жер планетасы пайда болғанда – Атлантида атты шөлдала болған, айналасы су болғандықтан, Атлантида шөлін су шая келе суға шөгудің нәтижесінде, қазіргі жер планетасы пайда болған деп жорамалдайды. Польша ғалымы Нехая /1928/ палеонтологиялық, палеоклиматология ғылым салаларын пайдалана отырып А. Вегенердің материктер дрейфі – геологиялық жағынан дұрыстығын, Кульчинский /1928/ ботаника саласынан, Пачоский /1935/ география жағынан, А.Вегенердің теориясын дұрыстады, Штеффен /1942/ А.Вегенер теориясының дұрыстығын – ықтималдар теориясымен /теория вероятностей/ дәлелдеді. Ирмшер /1922, 1931/ Дильс /1928/, Вульф /1932, 1935, 1944/ ғалымдар А. Вегенер теориясына қарсы екендіктерін өз жорамалдауларымен дәлелдеп бақты. Жер шарындағы теңіз трансгрессиясымен регрессиясы нәтижесінде жер бетінде болған өзгерістерді жоққа шығаруға болмайды. Мысалы, Британия аралдары мен Корсиканың Европамен байланыстылығы, олардың плейстоценде біртұтас болғандығы немесе үштік дәуірде – Жаңа Гвинея мен Австралияның, Жаңа Гебрид, Маршаллова аралдары – Юра, Бор кезеңдерінде Америка континентті Африка, Европамен бірге біртұтас болған, ол кезде Атлант мұхиты болмаған. Көпшілік ғалымдар А. Вегенер теориясын жоққа шығармайды, керісінше қосымша ой тізбектерімен, өз жорамалдауларымен, болжамдарымен толықтырды. Мысалы, теңіздегі, мұхиттағы керемет, күштітрансгрессиялар мен регрессиялар – изостазия факторлар нәтижесінде, вулкандардың атқылауынан жер тектоникасы қозғалысқа келгеннен пайда болған /Шафер, 1956/. Жер шары құрылымы /көптеген теориялар келтірсекте/ туралы мәселе даулы екендігі, жорамалдармен, болжамдардың көптігі, олардың әлі толықтыру қажеттігін ескере келе, негізгі дизюнкцияларға тоқталайық:
Голарктикалық дизьюнкция /Грей, 1851; Энглер, 1872/ Аркто-таулы дизьюнкция /Кульчинский, 1924; Ферналь, 1925/ Голантарктикалық дизьюнкция /Скоттсберг, 1925, 1936/ Полюсаралық дизьюнкция /Фернальд, 1926/ Солтүстік Трансатлантикалық дизьюнкция /Фернальд, 1929, Ирмшер, 1936/ Экваторлық трансатлантикалық дизьюнкция /Энглер, Дильс 1935/ Континентальдық таулы дизьюнкция /Дю-Риэ, 1939/ Пантропикалық дизьюнкция /Вестер, 1940/ Лемуриялық дизьюнкция /Вестер, 1940/ Шашыранды дизьюнкция /Гирмер, 1942/ Тынық мұхит дизьюнкциясы /Эйдман, 1934/, Куенен 1950/. Дизьюнкция бұл келтірілген пунктермен бітпейтіндігі, тіпті бір материктің өзінде – Австралияда – 3 /Дильс, 1907/, Жерорта теңізінде – 7 /Вульф, 1935/, Польшада – 9 /Шафер 1919/ дизьюнкция барлығы, келешекте де көптеген зерттеулер жүргізуді қажет ететіндігінің дәлелі. жүктеу/скачать 291,55 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|