Фитоценоз, биоценез, биогеоценоз жєне экосистема туралы т‰сініктер

1 Эндемді өсімдіктер деп қандай өсімдіктерді атайды?

2 Викаризм ареалы дегеніміз не?


12 тақырып Өсімдіктер жабындарының зоналығы

Мақсаты:

- өсімдіктер жабындарының зоналығы геоботаникалық аудандастыру

Жоспар:

1 Зоналықты жалпы географиялық (В.В.Докучаев)

Өсімдіктер жабындарының зоналығы геоботаникалық аудандастыру жүйелерінде бейнеленіп көрсетіледі, олар негізінен геоботаникалық аймақтар ретінде көрсетіледі.

Зоналықты жалпы геграфиялық заң ретінде В. В. Докучаев (1898) дәлелдеді, соның ішінде ол әрбір зонаның климаты. топырағы, өсімдіктер және жануарлар әлемдері арасында занды байланыстар бар екндігі туралы жазды.

Біздің елімізде (ТМД) өсімдіктер жабындарының төрт зонасын жақсы ажыратуға болады: тундра, орман, дала және шөл.

Әрбір зонада жазыктыктағы тіршілік ететін орындарда осы зонага тән өсімдіктер жабынының зональдык типтері болады. Шөлдер зонасына бұта және бұташа типтері, дала зонасына - бұта және шөптесін, орман зонасына - қына, мүк және бұташа типтері тән.

Жоғарыда аталған зоналар арасында немесе шекараларында өтпелі алқаптары болады. Ол өтпелі алкаптарды әдетте тип тармактары есебінде қабылдайды.

Тундра және орман зоналары арасында өтпелі алқап-орманды тундра, орман және дала зоналары арасында өтпелі алқап-шөлді дала бар екендігіне көз жеткізуге болады. Осы етпелі алкаптарда фитоценоздардың комплекстерімен комбинациялары ерекше жиі кездеседі.

Өсімдіктер жабындарының зоналық типтерінің зонаның әрбір геоботаникалык провинцияларында сол жерге тән ерекшеліктері болады. Геоботаникалық провинциялар өз кезегінде геоботаникалық округтерге, округтер геоботаникалық аудандарға белінеді. Геоботаникалык округтерге өсімдіктер формацияларының топтары, геоботаникалық аудандарға формациялар тән болады.

Егер өсімдіктер жабындарының зонадағы типтері жазықгықтағы тіршілік ету орындарында кездесетін болса, тіршілік етудің басқаша жағдайларында өсімдіктер жабындарының интерзональды типтері дамиды. Интерзональды фитоценоздарға, өсімдіктер топтарына мысалы, суаттардағы, арна жынындағы жайлымалардағы, сортаң және кышқыл топырақтардағы өсімдіктер жатады. Кейбір зоналарда экстразональды өсімдіктер жабындары кездеседі. Мысалы, дала зонасындағы қарағай орманы.

Климат тек кана горизонталь бағытта ғана емес вертикаль бағытта да өзгереді. Климатпен бірге өсімдіктер де өзгереді. Жазықтыктагы кейбір зоналар өсімдіктеріне таудың әртүрлі биіктігіндегі белдеуленуі сәйкес келеді.

Зоналық өсімдіктер орналасқан ареалы бойында онтүстікке және солтүстікке жылжыған сайын олардың климаттық жағдайы өзгереді. Бұл түрлердің және өсімдіктер қауымдарының ландшафтағы алатын орнына, роліне едеуір әсерін тигізеді. Мұндай жағдайда Г. Вальтер - В. Алехин дәлелдеген тіршілік ету орнынаң тұрақталығы ережесін байкауға болады. Бұл ботаникалық- географиялық әдебиетте өте кең тараган ереже. Ереженің мәні Солтүстік беткейлерде солтүстікке тән. ал онтүстік беткейлерде оңтүстікке тән өсімдіктер қауымдарының пайда болу фактілерін түсіндіруде. Бұл зоналық ережеден ауытқу күн сәулесінін түсу бұрышына байланысты. Бұл ереже таулы территорияларда да орын алады. Мысалы, тауда онтүстік беткейлерде алқаптар шекарасы солтүстік беткейлерге қарағанда биігірек болуы немесе кейде тіпті кейбір алқаптардың толық шығып, болмай қалуы мүмкін. Мұндай жағдайларда солтүстік және онтүстік беткейлер үшін әртүрлі вертикаль алкаптар бағанасын тұрғызуға мәжбүр боламыз. Геоботаникалық аудандастыруға жоғарыдағы ережені қолданудың үлкен маңызы бар. Өйткені табиғи геоботаникалық аудандарды бөлгенде жазықтықтағы өсімдіктер қауымының типтерін ғана емес, сонымен қатар беткейдегі өсімдіктер қауымдарын да есепке алу керек. Экстразональды өсімдіктер жабынының климат жагдайының индикаторы есебінде өсімдіктер жабынының үйлесімділік структурасын дұрыс түсінуде маңызы үлкен.