Фитоценоз, биоценез, биогеоценоз жєне экосистема туралы т‰сініктер

1.Тіршілік формасы дегеніміз не?

2.К.Раункиер тіршілік формасын калай классификациялайды?

6 тақырып Фитоценоздардың ауысуы

Мақсаты:

- ассоциацияға терминге анықтама беру

-ассоциацияны сипаттайтын диагностикалық белгілермен танысу

Жоспар:

1 Ассоциацияны сипаттайтын диагностикалық белгілер

2 Өңдеу процедурасының этаптары
Сабаққа дайындалуға әдістемелік нұсқау

Ассоциация (ағылшынша -аssосіаtіоn, латынша -аssосіаtіо қосу, құрама)

- фитоценоздардың классификациясындағы негізгі синтаксон . Ассоциация терминін бірінші қолданған неміс ғалымы А.Гумбольдт (1805 ж) Брюссельдегі (1910 ж) конгресте ассоциацияга мынадай анықтама берілді: "Ассоциация "-тіршілік ететін орын жағдайлары біркелкі және сырт көрінісі (физиономиясы) біркелкі белгілі бір флоралық құрамы бар өсімдіктер қауымы". Сол уақыттан "ассоциация" термині көптеген елдерде өсімдіктер жабындарының негізгі өлшем бірлігі ретінде пайдаланылып келеді. Ассоциация өзінен кіші майда бөлшектерге бөлінеді (субассоциация, ассоциациялар варианттары), сонымен бірге флоралық ортақтығына ірі синтаксондарға (одақтар, қатарлар, кластар тобы, дивизиондар) біріктіріледі. Біздің елімізде (бұрынғы ССРО) ұзақ уақыт бойы ассоциациялар доминантардың ортақтығына байланысты бөлініп келді.

Содан кейін олар сыртқы (физиономиялык) белгілеріне қарай топтастырылды, Мысалы ассоцяациялар тобы, ассоциациялар класы, формациялар тобы, сформациялар класы өсімдіктер жабындарының типтері.

Біздің елімізде ассоциацияны атаудың өте қапапайым жүйесі кең тараған. Оның екі әдісі бар . Бірінші әдісіне бірнеше диагностикалық түрлерді "+" (бір яруста) немесе "-" (әр түрлі яруста) белгілерімен біріктіру арқылы құрастырылады. Синтаксон атына кірген түрлер атау септігінде беріледі. Егерде вегетациялык маусымда бір яруста доминанттар алмасатын болса онда олар стрелка арқылы қосылады:

Біздің елімізде қолданылатын осы екі әдістің әрине жоғарыда айтылып өткен біріншісі оңай әрі ыңгайлы. Бұл екі әдістеде ассоциацияға ат қою үшін доминанттар пайдалынылады. Біздің ойымызша жоғарыда айтылып өткен Браун-Бланке мектебі - сигматизмді қолдаушылардын тәжрибелерін, принциптерін пайдаланған мақсатқа сәйкес, орынды болар еді .

Ассоциацияны сипаттайтын диагностикалық белгілер бірнеше фитоценоздарды салыстырып зерттеу нәтижесінде анықталады. Ценоздарды салыстырмалы зерттеу нәтижелері құрама таблицаға (доминанттарының ұқсастығына байланысты бір ассоциацияға жатады а.у деген болжаумен) жинақталады. Кестенің жоғарғы бөлігінде ценоздарды сипаттап жазу номерлері, сипаттау уақыты және тіршілік ету орнын сипаттайтын белгілері келтіріледі.

Кестеде түрдің Друде бойынша және % тік шартты белгілері мынадай:

Қосу (+) немесе ип-өте сирек , проекциялық жабыну 1% аз;

1 немесе жеке; sоl-бірлі-жарым, проек. жаб. 1-5%;

2 немесе шаш; sр-шашыраңкы, проек.жаб. 6-15%;

3 немесе ед.мол; немесе сор, едәуір мол, проек.жаб. 16-25%;

4 немесе мол₂; немесе сор₂ - мол, проек.жаб. 25-50%;

5 немесе мол₃; немесе сор₃ өте мол, проек.жаб. 51-75%:

6 немесе бас, немесе sос- басым проек.жаб. 76-100%

сынақ аудандары осылайша сипаттап жазылған бланк-таблицалар зерттелетін

аимақтың өсімдіктер жабынын толық бейнелеуге пайдалынады. Пайдаланбас

бұрын ол бланктер өңделіп топтастырылып, алдын-ала оларға ат беріледі.

Өңдеу процедурасы мынадай этаптардан тұрады:

І) Эколого-флоралық анализ (талдау);

2) Флоралық құрамды фитоценотикалық талдау;

3) Қауымдарға далада қойылған аттарына сәйкес бланктерді бірінші сорттау

(іріктеу);

4) 0ртаның басты факторларына байланысты сынақ аудандарын орналастыру

5)Жинак таблицасын бірінші дайындау, яғни сынақ аудандарын сипаттап

жазудың жинақ тізімін жасау;

6)Таблицадағы мәліметтерге салыстырмалы анализ жасап

оларды ретіне қарай орналастырып қайтадан топтастыру;

7)Фитоценоздардың таксономиялық орнын және олардың аттарын біржолата

(соңғы)анықтау;

8)Ассоциациялардың және олардың бірлестіктеріне текстік сипаттамасын беру;

9)Бөлінген ассоциациялардың және басқада өсімдіктер жабыны бірлестіктерінің экологиялық және сукцееслялық байланыстарының графикалық бейнесін беру;

10) Ғылыми және практикалық қортындылар.