Г. К. Алиева Құс шаруашылығы өнімдерін ветеринарлық
жүктеу/скачать 1,2 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.3 Жабайы құс етінің түрлерін анықтау Сабақтың мақсаты
- Бақылау сұрақтары
- 2.4 Союдағы ветеринарлық-санитарлық бақылау және үй құстарын қайта өңдеу Сабақтың мақсаты
Бақылау сұрақтары: 1 Жабайы құс еттерін қалай ветеринарлық санитарлық сараптайды? 2 Еттің балғындық сатысын анықтау
21
Сабақтың мақсаты: Жабайы құс етінің түрлерін анықтау
Қауырсынды жабайы құсты
оның тұтыну
жүйесі бойынша
қауымдастықта, орманшылық және аңшылық-кәсіптік шаруашылықта дайындайды. Біріншілік сараптама кезінде кәсіпорындарда қауырсынды жабайы құс етінің тиесілі түрлері туралы сұрақтар туындауы мүмкін. Бұл оның фальсификация мүмкіндігімен байланысты.
Мұндай кездерде сыртқы түрін, ет сапасын, майлы ұлпаларды және қалған қауырсындарды тексереді. Сүйектері арнайы анатомиялық ветеринарлық зертханаға сараптау үшін жіберілуі мүмкін. Егер шикі еттің тиесілі түріне күмән туған жағдайда, шөгу реакциясын қолдануға кеңес беріледі.
Сынама ретінде жиі қайнатылған етті қолдануға болады, себебі жабайы құс түріне тән ерекше жағымды иісі мен дәмі бар.
Жабайы қауырсынды құсты идентификациялау кезінде иненің көмегімен әбден тіндердің морфологиялық құрамын тексереді, жуандығын анықтап және бұлшықет талшықтарының ұзындығын, біріктіруші бұлшықет қабатшаларының даму сатысын, олардың жуандығы, дәмін әсіресе қайнатылған кезде біледі. Май константын біледі: тығыздығы және май тіндерінің қалған орындарын, түсін, балқу және қатунүктесін, рефракция санын. Қауырсынның барына, түгіне, кенесіне, өсімдік отбасыларына және т.б ерекше назар аударады.
Қауырсынды жабайы құстың
еті жынысына қарамастан идентификациялық белгілері: еттің сыртқы белгілері, қауырсынның ерекше бояуы, шөгу реакциясы; морфологиялық белгілері, сонымен қатар жабайы құс етіне тән түсі, дәмі және иісі болады.
түрі(кесте1). Шөгу реакциясының маңыздылығы, әрекеттесу жағдайында сарысу және сәйкестендірілген антиген тұнбаның түзілуі. Осы мақсатта сәйкестендірілген шөгу сарысу жиынтығы және көп таралған қауырсынды жабайы құс қанының сарысуы болуы керек: бұлдырық, глухарь, фазан, бөдене және т.б. Қауырсынды жабайы құс етін тиесілі түріне байланысты физико- химиялық май сипаттамасына байланысты да талдауға болады.Мысалы, рябчиктің шикі майы және біріктіруші борпылдақ тіндермен қоршалған ақ шіл құсының ұсақ түрлері болады, ал 5*С-та ерітілген және салқындатылған майдың ұсақталған салмағы болады, бөлмее температурасында шпательдің жанасуынан тез балқу. Майдың түсі ақтан ақшыл-сарғышқа дейін, рябчикта
22
қарқынды ақшыл-сары бояу болады, консистенциясы 28-20*С-та жұмсақ, былғанған. Иісі ерекше әлсіз.
Майлар күрделі құрамды болады, реттік факторларға байланысты өзгеретін, нәтижесінде балқу температурасы болмайды. Бірақ та майдың сұйық күйге өтуі нақты температура интервалына байланысты. Қаншалықты майда май қышқылдары көп болса, балқу температурасы соншалықты төмен болады, яғни қауырсынды жабайы құстың тиесілі түріне байланысты балқуын жанама түрде талдауға болады.
Үй тауықтары майының балқу температурасына (34-36 °С) қарағанда қауырсында жабайы құстардың балқу температурасы төмен, жоғары май қышқылдарының болуына байланысты. Рябчиктің қату температурасы 13,8- 19,2 °Сшамасында теңселетіні анықталған, ақ шіл - 14,2-19,6 °С, глухарь - 15,3- 19,8 °С, бұлдырық - 15,5- 20,1 °С.
Жануарлардың сою еттеріне қарағанда құс еттерінде гликогендер болады, сондықтан оларда протеолитикалық ферменттер болғандықтан тез бұзылады, гликогенге реакция сапасын өткізу маңызды емес (йодпен түрлі-түсті реакция). Қауырсында жабайы құс еті тез бұзылатындықтан қатырып тасатайды.
1 Қауырсынды жабайы құс етінің тиесілі түрлерін анықтау 2 Қауырысынды жабайы құс етінің физико-химиялық сипаттамасы
өңдеу Сабақтың мақсаты: Союдағы ветеринарлық-санитарлық бақылау және үй құстарын қайта өңдеуді оқып үйрену.
Союға және қайта өңдеуге арналған үй құсы, сонымен қатар базарда тірідей сату үшін, ветеринарлық қараудан өту міндетті. Союға немесе сатуға арналған құс инфекциялық, инвазиялық сонымен қатар жұқпалы емес аурулардан таза шаруашылықтан болу керек. Құстың әр партиясы, союға немесе сатылымға №1 ветеринарлық куәлікпен немесе ветеринарлық анықтамамен жіберіледі.Ауру етті союға немесе күмәнді ауру жұғатын құстардың тек кейбір түрлерін ғана кәсіпорындарда етті қайта өңдеуге рұқсат беріледі, ветеринарлық-санитарлық ережеге сәйкес
азықтарды зиянсыздандырады. 23
Құстардың ауру немесе оған күмәнді, сонымен қатар жұқпалы емес аурулармен базарда сатуға болмайды. Базарға немесе етті қайта өңдеу кәсіпорындарна ауру құстар және сойылғаннан алынған азықтарды шаруашылыққа қайтаруға тыйым салынады.
Сою және құстарды қайта өңдеу келесі реттік технологиялық операциялардан тұрады:
Сою алдында ветеринарлық қарау;
Сою алдында аш ұстау;
Сою және қансыздандыру;
Союдан кейін еттерді және ағзаларын қарау;
Еттерді қондылығы бойынша тауарлық түріне баға беру және өңдеу сапасы.
Құстарды сою алдында ветеринарлық қарауды арнайы аймақтарда жүргізіледі, ауру және әлсіз құстарды бөледі. Қарау кезінде жалпы жағдайына назар аударады (босаңдығына, ұйқышылдығына, қозғыштығына), қанаттану және терісіне (жарақаттар, бөртпе, қотыр, ісік), тұмысығы және аяғының жағдайы, жотасының және сақинасының түсі, қауырсының фекелдермен бүлінуі, әсіресе қатпаршақ айналасы. Көздің шырышты қабықтарын, ауыз қуыстарын,аяқ буындарын, бағалайды, керек жағдайда температурасын өлшейді. Сау құс тітіркенуге, қимылға тез жауап береді, қалауымен су ішіп жем жейді. Қаурысыны таза, жұмасақ, жылтырауық. Көзден және мұрнынан ақпайды, тыныс алуы дұрыс. Шырышты қабықтары ақшыл-қызғыштау түсті, қабыну белгілерінсіз. Жота және сақинасы ақшыл-қызғыштау түсті, таза. Қатпаршақтың айналасында бүлінулер жоқ. Дене температурасы 40-42*С шамасында. Ауру құс әлсіз, тұнжырақы, дүбірленген немесе қозған болады, жүру координациясы бұзылады. Қаурысыны үрпейген, жылтырауықсыз, лас. Қабыну белгілерімен шырышты қабықтары гиперемирленген. Кейбір құстардың потологиялық тек тірі кезінде анықтап зерттеуге болады. Сою үшін етке келесі жастары рұқсат беріледі: балапан-бройлерлері-42, күркетауықтар-120, үйректер-50, қаздар-60, цесарят-85. Алынған құс еті 40 күнен жастау болса сатуға рұқсат етілмейді,. Осы уақытта бірінші түлеу аяқталады және бірінші маховтық қауырсындары қанаттарында пайда болады. Ауыларуашылық құсы сою үшін МемСТ 18292-85 бойынша талап етіледі. Тірі құс салмағының техникалық көрсеткіш жағдайлары: балапандар-600 г, балапан-бройлерлер-800 г, үйректер-1,3 г, қаздар-2 кг, күркетауық-2 кг,цесарят- 600 г. Тірі балапандарды сою 500 г-нан 600 г-ға дейін болады.
24
Сою алдында аш ұстау. Үйректер және қаздар үшін 4-6 сағат, тауық, күркетауық және цесароктар үшін-8-12 сағат. Сою және қансыздандыру. Соймастан бұрын құсты есінен тандырады, содан кейін сыртынан немесе ішкі әдіспен қансыздандырады. Қансыздандыру 2-3 мин созылады. Дұрыс қансыздандырмаса тауарлық түрін жоғалтады, сақтау мерзімі қысқарады. Құс еттерінің қанаттарын шешуге кеңес беріледі тауықтар үшін температура 55-60*С, күркетауық және цесарок 1мин-қа дейін, қаздар және үйректер 75-80*С-та 2,5-3 мин. Қанаттарын қанат алатын машиналар немесе қолмен алады. Союдан кейін еттерді және ағзаларын қарау. Құсты союдан кейінгі азықтар сараптамасның кейбір ерекшеліктері болады, құстар құрылысың анатомиялық және қайта өңдеу технологиясыңескертуі. Құста лимфалық түйіндері болмайды, көк ет қуыстарында серозды қабықшалары дұрыс көрінбейді, өкпе және бүйректері қаңқаның тереңінде орналасқан, ал зерттеу кезінде еттің беткейлік және ішектеріне ғана қол жетімді. Еттерді және ағзаларды зерттеу сыртқы қараудан басталады, союдың дұрыстығына, қансыздандыру сатысын, денеде және буындарда патологиялық өзгерістерін қарайды. Дені сау құстың терісі ақ немесе сары қызғыштау реңімен, көк дақтарсыз. Терінің қызыл түсі және буын қандары кейде терінің сыртынан көрінеді, әсірісе қанаттарының астынан, яғни дұрыс емес қансыздандыру болғанын көрсетеді. Әдетте кесілген жерден қан немесе сарысу ағады. Бас және мойындарын қарау барысында, сақиналарына, құлақ суларына, көз синустарына, тұмсығына, ауыз қуыстарына және көзіне жоталарына назар аударады. Бас және мойында зақымдануларды қарайды, жота және сақиналарының түсін анықтайды. Тұмсығын қарау барысында түсіне, құрғақтығы, серпіндігіненазар аударады. Ауыз қуыстарында ауыздың шірішті қабықтарына, тілдің, жұтқыншақ аймағына баға береді (түсі, дәмі, шырышы, түйіншегі, қабықшағы). Көзді қарау барысында қабық жағдайын анықтайды: мөлдірлігін, дөңестігін, батыңқылығын, көз алмасының мөлшерін, шырышын. Ішектерін ашу және сонымен қатар трахеяға күмәнді ауру жағдайларында қарайды. Бас және мойындарын сыртқы қарау кезінде шешек, дефтерит, оба, холер, паратиф, ларинготрахеит, конъюктивит, парша және т.б инфекциялық ауруларға анықтайды. Ішкі ағзаларды қарауды ішек және шажырқайдан бастайды. Содан кейін толықтай бауырын, аналық жыныс бездерін, тұқымын, асқазанын, жүрегін, бүйрегін және өкпесін анықтайды.
25
Жүректі сыртқы қарау барысында түсіне, қан құюына, сұйықтығына (мөлшеріне, мөлдірлігіне) назар аударады; жүректің бұлшықеттеріне қарағанда қан құюға, түйіндеріне және консистенциясына (тығыздығы, борпылдақтығы). Бауыр және түйіршіктерді қарау барысында олардың үлкендігін, консистенциясын, түсін, некроз ошақтарын, қан құюлығын, кесу сипаттамасынанықтайды. Сау құс етінің тауарлық бағасын беруде қоңдылығын және өңдеу сапасын анықтайды. Еттің қоңдылығына келесі талап етулер бойынша жүргізіледі:
Балапан еттерінде, үлкен тауықтарда, күркетауық және цесарокта бұлшықеттері айтарлықтай дамыған; көкірек сүйегінің белағашы кішкене ерекшеленеді, бірақ тез емес; тері асты майлары азғантай қалуы да, болмауы да мүмкін;
Үйрек еттерінде, қаздарда, ересек үйректерде және қаздарда бұлшықеттері айтарлықтай дамыған; үйректерде көкірек сүйегінің белағашы кішкене ерекшеленеді, ал қаздарда ерекшеленбейді; жануарлардың көкірегінде майлары азғантай қалуы да, болмауы да мүмкін. Етті өңдеу бойынша сапасы жақсы қансыздандырылған болу керек, таза, түк және қауырсын қалдықтарысыз, зақымдануларсыз, терінің кесілінулерінсіз, ішек және қатпаршақ қалдықтарысыз. Ауыз қуыстары қаннан және жемнен тазартылған. Кептірілген еттерді сақтау (ет температурасы 5-25*С) 2-3 тәулік арасында, салқындатылғандары 5-7 тәулік, қатырылғандары (-6*С) 3-5 айға дейін.
1 Союдағы ветеринарлық-санитарлық бақылау және үй құстарын қайта өңдеу қалай жүргізеді?
2.5 Инфекциялық аурулар Сабақтың мақсаты: Құстардың инфекциялық ауруларын оқып үйрену.
аурулар, әртүрлі
бактериялармен, вирустармен, микоплазмалармен, хламидиялармен және т.б шақырытлатын ауру. Қоздырушысы Escherichiacoli(Bacteriumcoli). Клостридия қоздырушысы болып Clostridium тұқымына жататын бактериялар болып табылады, ас қорыту жолдарында өмір сүреді және некротикалық энтеритті, жара энтеретин, гангренозды дерматитті, ботулизмді шақырады. Клостридті зақымданулар кезінде ішкі ағазалар және бөлек
26
аймақтары утилизацияға жіберіледі, ал еттер термикалық өңдеуден кейін консерві өндірісіне жіберіледі.
Табиғи вирусты зақымдануларға үй құсының лейкозы жатады, лейкоз- сарком тобының Oncoviridae отбасының Retroviridae тұқымдасымен шақырылған, құстарда ісіктерді шақырады .
аризоноз және т.б.), сальмонеллалармен шақырылатын.
Құстар етінде сальмонеллалардың болуы адам ағзасының улануына алып келеді. Әсіресе зақымдануға балапан-бройлерлер бейім. Сальмонеллалардың болу себептері – жануарларды ұстауда санитарлық жағдайлардың жаман болуы. Құс безгегі. Табиғи жағдайда Қазақстанда құс безгегі кездеспейді. Тәжірибе жүзінде тауықтар арнайы жұқтырғанда ғана ауырады. Шөжелер ауырса түгелдей өледі, ересек құстар жазылып кеткенімен, бірнеше айдан екі жылға дейін денесінде ауру қоздырушысы сақталады.
Клиникалық сипаты шешектік және дифтериялық болып бөлінеді, ол ультравирустан жұғады. Ауру құстардың қауырсындары ұйпалақтанып, қанаттары салбырап кетеді, кейіннен айдар, сырға, тұмсық астында дөңгелек қызыл бөрткендер пайда болып қатаяды да, көбейе бастайды. Кейбіреулері іріңді жараға айналса, бірқатары қатайып сүйелденеді. Бұл ауру тауықтардың 5 — 10%-ын (кейде 70%-ға дейін), ал кептер мен көгершіндерді 3 — 10%-ға дейін өлімге душар етеді. Көбіне бір науадан жем, су ішкен кезде жұғады. Құстарда жиі кездесетін ауру — сүзек (қ. Құс сүзегі). Құстардың денесі оқыс жараланған кезде тетани бактериясының уы тараған соң, барлық бұлшық еттерінің жиырылып, тартылып қалуын құс тырысқағы деп атайды. Ауырған құстардың аяғы тартылады, жүре алмайды, мойны созылып, бұлшық еттері қатаяды, тұмсығын аша алмай, қатты дірілдейді, қанаттары денесіне жабысып қалады. Туберкулез - көбінесе созылмалы түрде өтетін, іріп ыдырауға бейім арнайы түйіншектердің - туберкулалардың әртүрлі мүшелер мен ұлпаларда түзілуімен сипатталатын барлық жануарлар түрінің және адамдардың жұқпалы ауруы. Қоздырушысы - Mycobacterium туысына жатады, оған 30 астам өзіндік түрлері кіреді. Жануарларда ауруды бұқа туберкулезінің микобактериалары (Mycobacterium bovis), адамның
(Mycobacterium tuberculosis) және құстың (Mycobacterium avium) түрлері қоздырады. Құс шаруашылығы субъектілерінде, жеке аулаларда туберкулез ауруы анықталған жағдайда аурудан таза емес құс қорасындағы (цехтағы) барлық құстар союға жіберіледі, тиісті ветеринариялық-санитариялық шаралар жүргізіледі және шектеу алынғаннан кейін сау жас құстардан жаңа топ құрылады. Аурудан таза емес құс қораларындағы (цехтағы) құстардан алынған жұмыртқалар өсіруге жіберілмейді, нан өнімдері мен кондитерлік кәсіпорындарында қолданылады.
Псевдотуберкулез бактериологиялық тест қорытындысы бойынша сараланған жұқтыру қоздырғышы қарапайым қоректік ортада өсіру болып
27
табылады. Ескеру патогенді псевдотуберкулез жылы жағынды микроскопия нәтижелері coccoid нысанын, Грам-түсінің өзгеруіне бар. Аспергиллез тығыз некротикалық болуымен ерекшеленеді тары дәніндей кірмелерді, микроскопия, ол unstained препараттар - тән ерекшеліктері саңырауқұлақтар Aspergillus. Лейкемия ашу нәтижелерін ажырата (бауыр болуы мен көк salovidnyh ошактары), сондай-ақ Гистологиялық препараттарды нәтижелері Ғылыми- зерттеу (mielovidny, eritroblastozny, ретикулоэндотелиальной лейкемия). Pulloroz-қызба mikrobakteriologicheskim зерттеулер ерекшеленеді: Грам теріс таяқшасы сондай-ақ қарапайым дифференциалдық және мәдениет бұқаралық ақпарат құралдары туралы өсірілген; жанында катаральдық-некротикалық қабынуы жағдайы ішек шырышты ашу. Пастереллез (геморрагиялық септицемия) - жедел жұқпалы қызба, жалпы интоксикация, терінің қабынуы сипатталады ауруы, тері асты клетчаткасының, артрит, остеомиелит. Ауруларды зооноздар жатады. Патогендік - Pasteurella multocida - қысқа жұмыртқа , Грам-теріс (ұзындығы 0.3-1.5 мм және 0.15-0.25 м ені) жабысып тіркелген, қарапайым қоректік БАҚ туралы жақсы өседі. Notes Романовская-Giemsa боялған қайшы ұғымдар. қоздырғышын өте тұрақты емес сыртқы ортасы, УК сәулесі әсерінен жылытылатын өліп, дезинфекциялық әсерінен. Сақталған жер және көң микробтардың жылы 3-4 күн. 4 Pasteurella Серотип (A, B, D және E) оқшауланған; Олардың кейбір кіші. қоздырғышы Экзотоксиндер шығаруға қабілетті болып табылады. Ботулизм.
Cl.botulinum – спора түзгіш анаэроб, 6 антигенді түрлері бар: Cl.botulinum – А, В, С, Д, Е, F. Ботулизм қоздырғышы – грам оң, аз қимылдайтын таяқша, басы дөңгелектелген, әр түрлі анилинді бояғыштармен жақсы боялады, споралары субтерминалды орналасады, қоздырғыш формасы теннис ракеткасы сияқты болады. Құстар ботулизмнің тарауында маңызды рөл атқарады. Жабайы құстар арасында ботулизмнің «С» түрі үлкен эпизоотиялығымен ерекшеленеді. Марек ауруы. Марек ауруы - (нейролимфоматоз, құстардың салдануы) онкогендік герпес вирусы туғызатын құстардың жұқпалы ауруы (тауықтарда жиірек кездеседі) және аяқ-қанаттарының парездарымен, параличтерімен, көздің мөлдір қабығының түсінің өзгеруімен, көз қарашығының майысуымен, және де ішкі органдарда, бұлшық еттерінде және терісінде ісікті жаралардың пайда болуымен көрінеді. Аурудың қоздырғышы сыртқы ортада жоғары төзімділігімен ерекшеленеді және төсеніште, қабырғаларда, қора
терезелерінде, жабдықтарда және желдеткіш жүйесінде жылдан кем емес уақыт сақталынады. Табиғи жағдайда ауруға тауықтар шалдыққыш келеді. Түйе құстар, цесаркалар, бөденелер, фазандар жұқтырып алуға бейім келеді. Құстардың балапандары бірінші өмірлік күнінен бастап жұқтырып алуға көбірек сезімтал. Ауру құстар індеттің көзі болып табылады, және де вирусты тасымалдаушыға клиникалық сау құстар жатады. Инкубациялық кезең 14 күннен 6 айға дейін созылады. Вирустың бөлінуі жұқтырып алынған күннен кейін 7-20 күн аралықтарында басталады. Аурудың қоздырғышы сыртқы 28
ортаға асқорыту және тыныс жолдары арқылы және тері қабаты арқылы бөлінеді (қауырсын фолликулдары эпителийі). Негізгі жұғу жолы - аэрогендік. Қоздырғыш залалданған жұмыртқалардың сыртқы қабаты арқылы тасымалдана алады. Марек ауруы зпизоотия түрінде немесе спорадиялық жағдайда өтеді. Марек ауруына эпизоотологиялық мәліметтерге, клиникалық белгілеріне, патологиялық-анатомиялық жарып-кесудің нәтижелерін негізге ала отырып және гистологиялық, цитологиялық, вирусологиялық зерттеулер арқылы диагноз қойылады. Бұндай кездерде, лимфойдтық лейкоздан, ньюкаслска ауруынан, құстардың тұмауынан, жұқпалы энцефаломиелиттен, Е, В, Д авитаминоздарынан және токсикоздардан ажыратып бөліп алу қажет.
Ньюкасл ауруы. Құстардың Ньюкасла ауруы (жалған оба) - жіті өтетін және тез таралатын ауру, тыныс алу, ішек-қарын жолы органдарының және орталық нерв жүйесінің бұзылуымен сипатталып, құстардың жаппай өлімін туғызады. Иммунитеті әлсіреген вакцинацияланған құстарда аурудың айқын және патологиялық-анатомиялық белгілері көрінбеуі мүмкін. Ауруға тауық отрядтарының барлық үй және жабайы құстары шалдыққыш келеді (тауықтар, цесаркалар, түйе құстар, фазандар, павлиндер). Ауру қоздырғышы - парамиксовирустар туыстығына жататын вирус. Індеттің көзі ауру құстар және аурудың инкубациялық кезеңіндегі жұқтырып алған құстар (жасырын кезең), ауру 3 күннен 7 күн аралығына созылуы мүмкін, (кейде 10 күнге дейін). Ауру құстар сыртқы ортаға негізінен мұрыннан бөлінген сұйықпен және нәжісімен вирус бөледі. Ауру қоздырғышының көзі ауру құстардан алынған залалсыздандырылмаған құс өнімдері және шикізаттары болуы мүмкін (жұмыртқа, ет, мамық-түк, қауырсын), немесе ауру құстардың бөлінулерімен ластанған азық, су, құралдар, қызмет етуші кісілердің киімі және аяқ киімі, көлік заттары және ауру қоздырғышы оларда ұзақ уақыт сақталынуға қабілетті.Эпизоотологиялық мәліметтерге, аурудың клиникалық белгілеріне, патологиялық-анатомиялық өзгерістерге және зертханалық зерттеулердің нәтижелерінің негіздеріне сүйене отырып ньюкасла ауруына диагноз қойылады. Орнитоз (Ornithosis, орнитоз) - тыныс жолдарының зақымданған белгісімен өтетін, адамға да қатерлі құстардың жұқпалы ауыруы. Орнитоз микробын таситын тоты құстар мен көгершіндер осы ауырумен жиі аурады. Табиғатта орнитоз қоздырушысын сақтайтын үй және жабайы құстар болып саналады, өйткені оларда ауыру жіті, созылмалы немесе латентті түрде өтеді. Ауыру қоздырушысымен жұқтырылған суды ішкенде немесе тамақ шұқығанда орнитоз ауыруы алиментарлы немесе тыныс жолдарымен жұғады. Адамға ауыру негізінен аулы-тамшылы немесе ауылы шаң жолдарымен жұғады. Ауыру зақымданған тері немесе клегейлі қабық арқылы контакт жолдарымен жұғуы мүмкін. Табиғи жағдайда ауырудың жасырын уақыты 1 айдан 4 айға дейін созылады. Орнитоз ауыруы әр түрлі құстарда әр қалай өтеді. Ауыру әсіресе көгершінде айқын белгілермен өтеді. Ауыру жүргенде ренит, конъюнктивит, бронхит болады. Ауырған құстар тышқақтайды, кейде 29
аяқтары және қанаттары паралич болады. Көгершіндерде орнитоз жіті немесе созылмалы түрде өтеді. Тауықтар мен үйректерде көбінесе инфекция белгісіз өтеді, ал балапандарда әсіресе үйректердің балапандарында клиникалық белгілері көгершіндердегідей болады. Құс тұмауы (Highly patopogenic avium influenza) аса қауіпті, жіті түрде өтетін жоғары зардапты, тыныс алу, асқорыту органдары мүшелерінің, орталық нерв жүйесінің зақымдалуымен және жоғары өліммен сипатталады. Ауруға үй құстарының барлық түрі, синантропты және жабайы құстар бейім. Қоздырғышы Orthomyxoviridae тұқымдастығына жататын вирус, Jnfluenzavizuc түрі, А типі. Тұмау вирусының А типінің сыртқы гемогглютинді белогі бойынша - 15, нейраминидазе бойынша - 9 түрлері бар. Өте жиі жоғары зардапты категорияға вирустың гемогглютинді Н 5
және Н 7 сероварианттары жатады. Құс тұмауының вирусы өзгергіш, сондай-ақ адам және құс тұмауларының вирустарымен бірігу нәтижесінде тегін қайта өзгертуге (реассортацияа) қабілетті. Тұмаудың тегі өзгерген вирусы адамның денсаулығы мен өміріне қауіп төндіреді. Індет қоздырғышының көзі - ауру құстар, олардың секреттер мен экскреттер арқылы көптеген мөлшерде вирус бөлініп шығады. Ауру аэрогендік, алиментарлық, трансовариалдық жолмен жұғады. Құс тұмауы үй құстарында өлім көрсеткіші жоғары (100 % дейін), жіті түрде өтеді. Жабайы суда жүзетін құстар құс тұмауымен жеңіл немесе субклиникалық формада ауырады және олар тұмау вирусының табиғи резервуары болып саналады. Жоғары зардапты құстардың тұмауына эпизоотиялық мәліметтердің, клиникалық белгілердің, патологоанатомиялық өзгерістердің және зертханалық зерттеудің қортындысы негізінде диагноз қойылады.
жүктеу/скачать 1,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|