Геофизическое исследование скважин каз

 

70

Ұңғымалық кавернометрия жəне профилиметрия 

 

Бұрғылау  кезінде  ұңғыма  диаметрі  тұрақты  болып 

қалмайды,  ол  тереңдікпен  жəне  уақытпен  өзгереді.  Ұңғыма 

диаметрі  номиналды  (тұрақты)  болуы,  яғни  долото  диаметрімен 

сай келуі де немесе одан кіші болуы да мүмкін. Диаметр өзгерісін 

тау  жыныстарының  литология-петрографиялық  құрамына  жəне 

бұрғылау технологиясына байланысты анықтайды.   

Номиналды  диаметр  d

H

  қатты  (тығыз)  өткізгіш  емес  тау 

жыныстарында  сақталады.    Диаметрдің  үлкеюі  d

c

>d

H

    саздарды, 

аргелиттерді,  тас  тұздарды,  жарықшақты  жəне  каверналы 

ізбестастарды  бұрғылауда  байқалады.  Номиналды  диаметрмен 

салыстырғанда  ұңғыма  диаметрінің  кішіреюі  өткізгіш  қабаттарға 

бұрғылау  сұйықтығының  өтуі,  фильтрленуі  жəне  ұңғыма 

қабырғасына  сазды  қабыршақтың  пайда  болуынан  болады.  Тұз 

жəне  аргелиттер  қабаттарына  қарсы  каверна  пайда  болуын  жəне 

сазды 

қабыршақтың 

өсуін, 

шартты 

жағдайда 

бұрғылау 

сұйықтығымен  анықталады.  Ұңғыма  ешқашанда  бірқалыпты  тік 

(вертикалды) болмайды. Сондықтан бұрғылау аспаптарын түсіріп-

көтеру  кезіндегі  операциялар  əрқашанда  сол  бұрғыланған  ұңғыма 

қабырғасымен  жəне  біртіндеп  жылжып  отырады.  Осындай 

жағдайда  құлыпты  қосылыстар  тау  жыныстарын  соғып,  оларды 

бұзады,  желобтар  пайда  болады  жəне  ұңғыма  диаметрін 

ассиметриялы өсіреді.  

Ұңғыма  диаметрінің  нақты  (фактический)  өзгерісін  өлшеу 

кавернометрия  деп  аталады.  Бұл  өлшеулер  арнайы  кавернометр 

жəне  профилиметр    аспаптарымен  жүргізіледі.    Каверномерлер, 

кавернограмма 

деп 

аталатын 

тереңдік 

бойынша 

орташа 

диаметрлерді үздіксіз жазады. Профилимерлер екі немесе бірнеше 

жазықтықтағы 

диаметрлердің 

немесе 

ұңғыма 

радиусының 

өзгерісін 

өлшейді. 

Мұндай 

өлшеулерді 

үзіліссіз 

ұңғыма 

бағанының  бойымен  жүргізеді  жəне  осыдан  алған  диаграмманы 

профилеграмма  деп  атайды,  олар  жеке  нүктелер  үшін  де 

орындалады.  

Өлшеу  элементтерінің  құрылысына  байланысты  барлық 

ұңғымалық  аспаптар  циркульды,  фонарлы,  ромбылы  болып 

бөлінеді. (26- сурет) 

 

 

71

 

 

26 Сурет 

 Циркульды (а), ромбылы (б)  жəне рессорлы  (в) кавернометрлердің 

механикалық схемасы . 

 

26  б-суретте  ромбылы  каверномердің  кинематикалық 

схемасы  келтірілген.  Схемадағы  каверномерлердің  фонарлы 

түрлерінде    (26  в-сурет.)  өлшеуші  элементтері  жоғарғы  жағы 

корпуспен,  ал  төменгі  жағы  жылжымалы  фланцпен  қосылған 

серпімді рессорлар болып табылады.  

Циркульды аспап түрінің (26 а-сурет) өлшеуші элементтері 

3-рычагтар,  жоғарғы  бөлігінің  остері  2-аспап  корпусымен,  2-ості 

рычагтар;  жылжығыш  4-төменгі  бөлік  остері,  5-қозғалмалы 

флацпен,  6-хвостовик  бойымен  жылжығыш,  7-серіппелі  өлшеуші 

рычагтарды шарнирлы қосылғыш 8 ұңғыма қабырғасына тірейді.     

Каверномер  өз  алдына  градуирленген  кедергіге  (реохорд) 

ұқсайды.  Датчик  тұрақты  токпен  қоректенеді.  Қоректендіруші 

цепінде  ток  күшін  өлшеу  үшін  эталонды  кедергі    R

эт

  , 

миллиамперметр  mA,  ток  күшін  реттеу  үшін  I

i 

орнатылған. 

Өлшеуші  аспаппен  РП  потенциалдпр  айырмашылығы  ∆U 

тіркеледі.  Тіркеу  масштабы  кедергімен  R

м 

реттеледі.  Өлшенетін 

потенциалдар  айырмашылығы  реохорд  бөлігінің  ∆R

жүктеу/скачать 1,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: