Группировка исходных данных. Средние значения
жүктеу/скачать 1,1 Mb.
|
|
Лекция 2 Дәріс Тема: ГРУППИРОВКА ИСХОДНЫХ ДАННЫХ. СРЕДНИЕ ЗНАЧЕНИЯ. Такырыбы: БАСТАПҚЫ ДЕРЕКТЕРДІ ТОПТАСТЫРУ. ОРТАША МӘНДЕР. План Жоспар 1. Количественный и качественный анализ массовых явлений. Систематизация и группировка исходных данных. Бұқаралық құбылыстардың сандық және сапалық талдауы. Бастапқы деректерді жүйелеу және топтастыру. 2. Составление рядов и таблиц распределения. Прогнозирование случайной величины. Жолдар мен тарату кестелерін құру. Кездейсоқ шаманы болжау. 3. Статистические показатели вариационного ряда и их классификация. Средние величины и способы их вычисления. Вариациялық қатардың статистикалық көрсеткіштері және олардың жіктелуі. Орташа шамалар және оларды есептеу әдістері. 4. Средние арифметические и способы их вычисления. Другие виды средних величин. Средняя геометрическая. Орташа арифметикалық және оларды есептеу әдістері. Орташа шамалардың басқа түрлері. Орташа геометриялық. 1 Количественный и качественный анализ массовых явлений. Систематизация и группировка исходных данных. Бұқаралық құбылыстардың сандық және сапалық талдауы. Бастапқы деректерді жүйелеу және топтастыру. При рассмотрении массовых явлений, когда имеем дело с большими массивами информации (деревья в лесу, партии семян, явления общественной жизни и т.д.) их анализ может быть качественный или (и) количественный. Бұқаралық құбылыстарды қарастырған кезде, біз үлкен ақпарат массивтерімен (ормандағы ағаштар, тұқым партиялары, қоғамдық өмір құбылыстары және т.б.) айналысқанда, оларды талдау сапалық немесе (және) сандық болуы мүмкін. Качественный анализ изучаемого явления или процесса заключается в выделении некоторых его характерных свойств, особенностей, признаков, качественно отличающихся между собой внутри рассматриваемой совокупности. Зерттелетін құбылыстың немесе процестің сапалық талдауы оның кейбір сипаттамалық қасиеттерін, ерекшеліктерін, ерекшеліктерін, қарастырылып отырған жиынтықта сапалы түрде ерекшеленетін ерекшеліктерін бөліп көрсетуден тұрады. Например, мы изучаем смешанное насаждение, состоящее из сосны и березы. Мысалы, біз қарағай мен қайыңнан тұратын аралас екпелерді зерттеп жатырмыз. Заложили пробную площадь, на которой насчитали 180 деревьев сосны и 110 березы. Сынақ алаңы салынды, онда 180 қарағай ағашы мен 110 қайың саналды. Для дальнейшего использования этого материала необходимо сделать предварительный качественный анализ. Бұл материалды әрі қарай пайдалану үшін алдын-ала сапалы талдау жасау керек. В нашем случае разделить деревья по главному качеству - принадлежности к разным ботаническим видам, т.е. на сосну и березу. Біздің жағдайда ағаштарды негізгі сапасына қарай бөліңіз-әртүрлі ботаникалық түрлерге, яғни қарағай мен қайыңға. Приведенный пример прост. В реальности бывает, что сделать качественный анализ трудно, для чего применяются специальные методы, которые рассматриваются ниже. Берілген мысал қарапайым. Шындығында, сапалы талдау жасау қиын, ол үшін төменде қарастырылатын арнайы әдістер қолданылады. Но качественного анализа часто бывает недостаточно, чтобы понять некоторое явление или процесс, дать ему корректное математическое описание. Бірақ сапалы талдау көбінесе кейбір құбылысты немесе процесті түсіну, оған дұрыс математикалық сипаттама беру үшін жеткіліксіз. В этом случае необходимо использовать количественные методы исследования. Бұл жағдайда сандық зерттеу әдістерін қолдану қажет. Проведение качественного и количественного исследования начинается с планирования и постановки эксперимента. Сапалы және сандық зерттеу экспериментті жоспарлау мен қоюдан басталады. В лесном хозяйстве исследование часто заключается в проведении измерений на некоторых выделенных участках леса (пробных площадях) или в измерении части дерева. Орман шаруашылығында зерттеу көбінесе кейбір бөлінген орман учаскелерінде (сынақ алаңдарында) немесе ағаштың бір бөлігін өлшеуден тұрады.Возможны и другие варианты экспериментов, что мы уже отмечали выше и к чему еще вернемся при изложении настоящего курса. Эксперименттердің басқа нұсқалары да мүмкін, біз жоғарыда атап өткен болатынбыз және осы курсты баяндау кезінде тағы не нәрсеге ораламыз. При научном или практическом исследовании некоторого явления или процесса требуется выяснить его природу, закономерности изменения во времени или связь с некоторыми параметрами. Кейбір құбылысты немесе процесті ғылыми немесе практикалық зерттеу кезінде оның табиғатын, уақыттың өзгеру заңдылықтарын немесе кейбір параметрлермен байланысын анықтау қажет.Для этого недостаточно повести наблюдение или поставить эксперимент. Ол үшін бақылау жасау немесе эксперимент жасау жеткіліксіз. Вывести искомые законы и закономерности изучаемого явления, получить правильные выводы из наблюдений можно только в том случае, если будет сделан корректный количественный и качественный анализ проведенных наблюдений, или, как их еще называют, случайных явлений. Зерттелетін құбылыстың қажетті заңдылықтары мен заңдылықтарын алып тастау, бақылаулардан дұрыс қорытынды алу, егер жүргізілген бақылауларға дұрыс сандық және сапалық талдау жасалса немесе олар кездейсоқ құбылыстар деп аталса ғана мүмкін болады. Наиболее часто для анализа используются количественные методы. Көбінесе талдау үшін сандық әдістер қолданылады. Здесь смотрят наличие сходства или различия, пользуясь определенными числовыми критериями. Мұнда олар белгілі бір сандық критерийлерді қолдана отырып, ұқсастықтардың немесе айырмашылықтардың болуын қарастырады. Систематизация и группировка исходных данных. Прогнозирование случайной величины. Бастапқы деректерді жүйелеу және топтастыру. Кездейсоқ шаманы болжау. Любой анализ проведенных наблюдений начинается с систематизации наблюдений. Жүргізілген бақылаулардың кез-келген талдауы бақылауларды жүйелеуден басталады.Первым ее этапом является группировка исходных данных или вариантов. Оның бірінші кезеңі-бастапқы деректерді немесе опцияларды топтастыру. При постановке эксперимента группировку предусматривают уже на этапе сбора экспериментального материала, на этапе наблюдений. Эксперимент жүргізу кезінде топтастыру эксперименттік материалды жинау кезеңінде, бақылау кезеңінде қарастырылады. Например, замеряя высоты в 6-8-летних культурах сосны, можем записывать отдельно каждое измерение как приведено ниже. Мысалы, 6-8 жастағы қарағай дақылдарындағы биіктіктерді өлшеу арқылы біз әр өлшемді төменде көрсетілгендей бөлек жаза аламыз. Высоты в м: 0,8; 1,5; 3,1; 2,2; 0,4; 1,1; 1,6; 1,4; 1,9; 2,0; 1,8; 2,4; 2,7; 2,9; 0,9. Биіктігі м: 0,8; 1,5; 3,1; 2,2; 0,4; 1,1; 1,6; 1,4; 1,9; 2,0; 1,8; 2,4; 2,7; 2,9; 0,9. Анализ приведенных величин, хотя их относительно немного, в представленном виде затруднен. Берілген шамаларды талдау салыстырмалы түрде аз болғанымен, ұсынылған түрінде Қиын. При больших массивах информации анализ отдельных измерений перерастает в большую проблему. Ақпараттың үлкен массивтерінде жеке өлшемдерді талдау үлкен проблемаға айналады. Для ее решения результаты наблюдений, как правило, систематизируют. Оны шешу үшін бақылау нәтижелері әдетте жүйеленеді. Систематизация заключается в группировке измеренных величин: толщины или высоты деревьев, размера и веса семян и т.п. Жүйелеу өлшенген шамаларды топтастырудан тұрады: ағаштардың қалыңдығы немесе биіктігі, тұқымның мөлшері мен салмағы және т. б. Для группировки наблюдений выделяют классы (при измерениях деревьев их называют ступени), по которым разносят измеренные величины. Бақылауларды топтастыру үшін өлшенген шамалар тасымалданатын сыныптар (ағаштарды өлшеу кезінде оларды қадамдар деп атайды) бөлінеді. В приведенном примере целесообразно выделить следующие классы высот: 0 - 0,50; 0,51 - 1,0; 1,01 - 1,50; 1,51 - 2,00; 2,01 - 2,50; 2,51 - 3,0; 3,01 - 3,50. Жоғарыда келтірілген мысалда келесі биіктік кластарын бөлген жөн: 0 - 0,50; 0,51 - 1,0; 1,01 - 1,50; 1,51 - 2,00; 2,01 - 2,50; 2,51 - 3,0; 3,01 - 3,50. Тогда запись измерений можно будет свести в таблицу (таблица 1). Содан кейін өлшемдердің жазбасын кестеге (1-кесте) азайтуға болады. В таблице не обязательно показывать сам интервал, достаточно привести значение его середины. Кестеде интервалдың өзін көрсетудің қажеті жоқ, оның ортасының мәнін беру жеткілікті жүктеу/скачать 1,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|