Гулжахан Орда indd
жүктеу/скачать 1,68 Mb. Pdf көрінісі
|
| Сыны дер ем азап пен жанталастың,
Азаттығын аңсаған Алты Алаштың. Үш жүз жылдық қатқан кек, зар мен ыза, Қабырғамды күйреткен қара басқыр.. . [5], – деп түсіндіре келіп, «бүгiнгi күн – ұзақ жылдар бойғы арман-аңсарымыздың бастауы болған халқымыздың ақ - жолтай күні» деген тұжырым жасайды. Ақынның «бүгінгі күнге» он екі рет санамалап берген анықтамасының бар - лығы да дөп басып айтылғаны анық. Шын мәнісінде бұл күн ақын айтқандай, «тарихи Шындық пен тарихи Әдiлеттiң, рухани азап пен қорлыққа қарсы қаймықпай бас көтерген, Қазақ намысы мен арының азаттығы жо - лында кеудесiн оққа төсеген, бостан Рухтың қанда тула - ған Ождан – нұрға шарпылып, аспанда шалқыған, Ерлiк пен Елдiктің, Қазақтың ұлт болып ұйысқан Бiрлiк пен Тiрлiгінің, азат Қазақ елiнiң бақыты үшiн қасық қанын төгiп, қыршынынан қиылған боздақтарды еске алу, Әдi - лет үшiн күрескен, сол үшiн өмiрлерiн жанпида еткен аға - ларымыз бен апа-әпкелерiмiздi сарыла күткен сағынышы мен қазағым, халқым деп намысқа қамшы басып алаңға барған аяулы қазақ қыздарын алақанда аялайтын, ардақ - тайтын абыройы, Желтоқсан жеңiмпаздарының, олардың балаларының, немерелерiнiң жүрегi ұлттық мақтаныш сезiмiне бөленiп, лүпiлдеп соғатын, Тәуелсiз Қазақ елiнiң жас қайраттары мен жас сәбиралары аға ұрпақ алдында, Желтоқсан боздақтары алдында, Отан алдында, аталары мен әкелерi алдында қолдарын жүректерiне қойып тұрып өздерiнiң адалдықтары жөнiнде ант беретiн» күн еді. Желтоқсанның жанды картинасын жасағандардың қа - тарында Аманғазы Кәріпжанәулеті сынды Желтоқсан зардабын тартқан ақынның да алар орны бөлек. Қанды оқиғаны көзімен көріп, жүрегімен сезінген Аманғазы - ның кез-келген шығармасы желтоқсанның ызғары тәрізді бойыңды мұздатып ала жөнеледі. Желтоқсанды азаттық, 108 тәуелсіздік жолындағы шешуші күрес ретінде таныған ол «Дәуірлердің сыпырған жон терісіне» жан бітіріп, азат - тықтың оңайлықпен келмегенін тілге тиек етеді. «На - мысыңды жүрегіңе құндақта» деген ақын қазақ баласын намысты болуға шақырады. Сол тұстағы шындыққа жан бітіруде Аманғазы «Желтоқсанның төлі едік түнекте өн - ген», «Ердің бірі», «Қайрат кім?», «Толассыз бодандық», «Алаңдағы жарық», «Ортақ сырқат», «Шеңгелдер» т.б. шағын лирикаларында біршама жетістікке жетті. «Шең - гелдерде» 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасына жан бітір - ген ол «Жарып өтіп талқан қылдық жендеттің Иықтас - қан қабат-қабат тізбегін», «Өрт сөндіргіш сөндіре алмай шегінді Көзімізде лапылдаған оттарды» деп бейнеледі. Бі - рақ кезінде көлік өтпейтін Брежнев алаңының бүгінгі күйі ақынды ғана емес, жалпы елді алаңдатып жүргені белгілі. Оны ақын «Топырағымен алаңның төпеледік, Боздақта - рым төгілген қала сыртын» деп бейнеледі. Оның шағын лирикасының бірсыпырасы – Желтоқсанның құрбанда - рына арналған арнау өлеңдер. Ләззат Асановаға арналған «Ләззаттың басына барғанда» өлеңінде мезгілсіз дүние - ден өткен қазақ қызын «Танытам деп ұлтының ұлықты - ғын Қиянатта көз жұмды қылықты күн» деп дәріптесе, Сәбира Мұхаметжановаға арналған «Кезікпедім» өлеңін - де «Тарбағатай түлеткен екеумізді Шындық, бірақ, шы - ңына жеткізбеді» деп сыр шертеді. «Басқа тиіп, бастағы сұрақты ұрды» деген Кенжегүл Молданазароваға арнал - ған өлеңінде «Сыйдырмаған сорлы өмір жас арудың, Көз жасына тұншығып бара жатты» деп отаршылдыққа қар - сы азаттық үшін күресте шейіт болған қазақ қыздарының ерлігін дәріптесе, Түгелбай Тәшеновке арналған «Ердің бірі» өлеңінде «Еркіндікпен ашылсын деп аспаным, Жай оғындай жарқ еттің де қас-қағым, Жазатайым қайырылып қанатың, Жаныңды әкеп абақтыға тастадың» дейді. Қазіргі таңда қазақ ақындары осылайша Желтоқсан қаһарманда - рының көркем бейнесін жасап, олардың ерлігін дәріптеу - де. Мәселен «Қайрат кім» өлеңінде «Қ.Рысқұлбеков деген 109 кім соншалықты дүрліктіретіндей? Ерлік жасаған Төле - ген емес, Мәншүк емес...» дегендерге қарата Қайраттың елі үшін құрбан болғанын «Мақтанар ем: қазақтың сұңғы - лалы Болса егер де Қайраттай мың қыраны!» [6] деп жыр - лады. Осы мысалдар ХХІ ғасырдағы қазақ поэзиясының жаңа бейнелермен толығып, байып жатқанын байқатады. Осылайша күллі қазақ ақындары шағын лирикаларын - да бұл оқиғаны әр түрлі дәрежеде жырлады. Желтоқсан оқиғасы туралы шағын лирикалармен бір - ге кең құлашты эпикалық поэмалар жазылды. Алғашқы жазылған эпикалық шығармалардың бірі – Асқар Егеу - баевтың «Желтоқсан» поэмасы. 1986 жылы Желтоқсан айында күн күркіреп, найзағай ойнағаны ырымшыл қазақ халқына үлкен үрей алып келгені белгілі. Қыстың күні күн күркіреп, найзағай ойнауын жаман ырымға жоритын халық осының артында үлкен қасіреттің жатқанын сезіп те еді. Кезінде осы оқиға жөнінде «Қысқы найзағай» атты ұзақ өлең жазған ақын Желтоқсан оқиғасы туралы айта алмады. Кеңестік дәуір тұсында Коммунистік партияның қатаң қадағалауында болған ақын-жазушылар еліміз еге - мендік алған соң, аты шулы оқиғаға қайта оралды. Еліміз тәуелсіздік алған соң, көп жылдар мазалап, ойдан кетпе - ген оқиға туралы ақынның «Желтоқсан» поэмасы (1991) жарық көрді. 1986 жылы 13 желтоқсандағы найзағай жарқылы бы - лайша өлең жолына айналып еді: жүктеу/скачать 1,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|