Хабаршы жылына 4 рет шығады

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2015ж.  
 
 
102 
Начало и конец лекции очень важны во многих отношениях.  В начале 
лекции полезно сделать краткий обзор содержания предыдущей лекции. Это 
способствует  сохранению  информации  в  долговременной  памяти  и 
системному восприятию учебного курса. Интересным методом обзора может 
быть  проведение  короткого  устного  или  письменного  опроса  студентов  по 
материалу  предыдущей  лекции.  Не  столь  важно,  будут  ли  оцениваться 
результаты  этого  опроса  или  нет.  Письменные  ответы  студентов  на  три 
вопроса  могут  занять  около  десяти  минут.  Меньше  времени  займет  устная 
постановка  вопроса  кому-либо  в  аудитории.  Проще  всего  не  задавать 
вопросы  студентам,  а  самому  преподавателю  сделать  обзор  предыдущего 
материала.  Однако  это  наименее  эффективный  метод,  поскольку  студенты 
будут  пассивны.  Многие  преподаватели  вообще  не  используют  на  лекциях 
обзоры,  считая,  что  нецелесообразно  тратить  на  старый  материал  время, 
которое можно использовать на изложение нового. Их можно понять. Тем не 
менее,  начать  занятие  с  обзора  —  прекрасный  методический  прием, 
оказывающий  помощь  в  изучении  учебного  материала.  Перед  началом 
изложения нового материала полезно дать краткий план лекции, показать, как 
новый  материал  связан  с  другими  темами,  акцентировать  внимание  на 
наиболее  важных  его  аспектах.  Постановка  интригующего  вопроса  или 
описание яркого примера привлекут внимание студентов. Такое введение не 
должно  занимать  больше  пяти  минут.  Разумеется,  материал  лекции  должен 
давать обоснованный ответ на поставленный вопрос. 
В конце лекции, когда основная часть материала уже изложена, полезно 
кратко повторить основные моменты. Это может быть изложение ключевых 
идей занятия, постановка студентам нескольких вопросов по его содержанию 
или же ответы на их вопросы. К сожалению, на это у преподавателя часто не 
хватает времени [4]. 
Как  показывает  время,    в  будущем  образование  будет  базироваться  на 
интернет-технологиях,  технологиях  искусственного  интеллекта,    уже  сейчас 
существуют  университетские  онлайн-курсы,  онлайн-лекции.  Эта    передовая 
идея  современного  образования  и  именно  за  ней,  как  предполагают  многие 
ученые,  образование  будущего.  Воспитание    же    креативного, 
инициативного,  интеллектуально-творческого,  с  лидерскими  качествами 
человека  еще  долгое  время  останется  прерогативой  специалиста  с  большой 
буквы, в том числе и во время классической (академической)  лекции. 
 
Литература: 
1.
 
Бережная Е.В., Бережной В.И. «Математические методы моделирования 
экономических систем», М.: Финансы и статистика, 2003 г. 
2.
 
Потоцкий  М.В.  Преподавание  высшей  математики  в  педагогическом 
институте. М.: «Просвещение», 1975 г. 
3.
 
Методика преподавания математики в средней школе. Общая методика. 
– М.: Просвещение, 2003. 
4.
 
Ташенова    С.Д.    Контроллинг:  учебное  пособие.  –  Алматы:  Экономика, 
2006 г. 
 
Садыкова Г.А., Чудрова В.У. 
Оқу үрдісіндегі дәрістік әдіс, оны әзірлеу мен оқудағы әдістемелік 

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2015ж.  
 
 
103 
 
Дәріс  –  жоғары  оқу  үрдесіндегі  негізгі  оқыту  әдістемелердің  бірі  болып 
табылады.  Ұсынылып  отырған  мақалада  дәрістердің  түрлері,    олардың 
дидактикалық мақсаттары және алдына  қойылатын талаптары көрсетілген. 
Кілт 
сөздер: 
дәріс, 
оқыту 
функциясы, 
дамыту 
функциясы, 
ұйымдастырушылық функциясы, жұптық сызықтық регрессия , корреляция. 
 
Sadykova G.A., Chudrova V.U. 
The lecture as a method of learning, a technique of its preparation and reading 
 
One of the main methods of teaching of higher education is a classical academic 
lecture. The article considers the main types of lectures, their didactical purposes, and 
presented a classification of their functions. 
Keywords: lecture, tutorial function, developing function, organizing function, steam 
linear regression, correlation. 
 
 
 
*** 
 
 
 
 
 
 
ӘОЖ: 371.3.51 
 
Ходжанова Б.Х. − ағаоқытушы, М. ӨтемісоватындағыБҚМУ 
Агалиева С.Е. – М. ӨтемісоватындағыБҚМУмагистранты 
E-mail: hodzhanova_b_
@mail.ru
 
 
ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУДА КІРІКТІРІЛГЕН БІЛІМ БЕРУ 
БАҒДАРЛАМАСЫ 
 
Аннотация. Бұл мақалада кіріктірілген білім беру бағдарламасының география 
сабағында  тиімді  қолдану  тәсілдері  және  сабақтың  тиімділігін  арттырудағы 
маңыздылығына тоқталады.   
Кілт  сөздер:  кіріктірілген  білім  беру  бағдарламасы,  критерий, мотивациялау, 
иллюстрациялық түсіндіру әдісі. 
 
Жиырма  бірінші    ғасырда  қоғам  мен  мемлекет  дамуының  ең  басты 
тетігі білім болып табылатындығы мойындалды, оған ғасырлар тоғысындағы 
білімді 
халықаралық 
деңгейде 
дамытудың 
бағыттарына 
арналған 
реформалардың  соның  ішінде  Балон  процесінің  қарқынды  дамуы  дәлел. 
Қазақстанның  білім  беру  саласындағы  жүйелі  өзгерістер  әлемдік  деңгейдегі 
болып жатқан жаңашыл бастамалармен үндесіп отыр. 
Қазақстан  Республикасы  Президентінің  «Қазақстан  жолы  -2050:  Бір 
мақсат,  бір  мүдде,  бір  болашақ»  Жолдауында:  «Біздің  болашаққа  барар 
жолымыз  қазақстандықтардың  әлеуетін  ашатын  жаңа  мүмкіндіктер  жасауға 

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2015ж.  
 
 
104 
байланысты.  Жиырма  бірінші  ғасырдағы  дамыған  ел  дегеніміз-  белсенді, 
білімді және денсаулығы мықты азаматтар. Бұл үшін біз не істеуіміз керек?   
Яғни жиырма бірінші ғасырдағы әлемдік және қазақстандық білім беру 
жүйесі дамуының негізгі басымдықтары: 
біріншіден  –  білім  сапасын  арттыру;  мемлекеттік  тіл,  жаратылыстану- 
математика, техникалық пәндерді, шет тілдерін оқыту сапасын жақсарту; 
екіншіден    -  білімде  ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды            
тиімді  қолдану,  жаңа  технологиялардыжасау  және  тарату,  инновацияларды 
өрістетужәне ынталандыру; 
үшіншіден  –  оқыту,  жұмыс  орнына  дайындау,  еңбек  нарығы 
арасындағы өзара байланысты нығайту; 
төртіншіден  –  мұғалімдер  мен  оқытушылардың  білімі  мен  біліктілігін 
жетілдіру; 
бесіншіден 
– 
қоғамдық 
ресурстарды, 
сондай-ақ 
білімдегі 
инвестмцияларды  біріктіретін  сектораралық  қатынастарды  тиімді  қолдану 
және т.б табылады. 
Барлық  дамыған  елдерде  сапалы  білім  беру  жүйесі  бар.  Жалпы  білім 
беретін  мектептерді  Назарбаев  Зияткерлік  мектептеріндегі  оқыту  деңгейіне 
жеткізу  керек.  Мектеп  түлектері  қазақ,  орыс  және  ағылшын  тілдерін  білуі 
тиіс.  Оларды оқыту нәтижесі оқушылардың сындарлы ойлау, өзіндік ізденіс 
пен  ақпаратты  терең  талдай  алуы  тиіс.  Яғни  білім  беру  саласында  жаңаша 
көзқарас, жаңаша қарым-қатынас қалыптасады. [1, 3-5б.]. 
Осы  білім  беру  жүйесіне  сәйкес  қазіргі  таңда,  кіріктірілген  білім  беру 
бағдарламасы Назарбаев Зияткерлің мектептерінде кеңінен қолданылуда.  
Кіріктірілген  бағдарлама  –  жалпы  білім  беретін  орта  мектептерде 
қазіргі  кездегі  жаңа  білім  беру  әдісі.  Ол  ғылыми  –  жаратылыстану  пәндері 
арасындағы  байланысты  және  басқа  да  пәндермен  байланысын  қамтамасыз 
етеді.  
Кіріктірілген  бағдарлама  негізіне  ең  алдымен  материалды  меңгеруде 
жоспарлауды және уақытты үнемдеуді, сонымен қатар басқа пәндер бойынша 
білімді  тереңдетіп,  жалпылауды  қамтамасыз  ететін  пәнаралық  байланыс 
жатыр.  
Мектепте  географияны  оқыту  әдісі  география  ғылымдарына  тән 
біріктіруді  сипаттайды.  География  ішкі  пәндік  сипатына  қарай  физикалық, 
экономикалық  және  әлеуметтік  сипаттарды  қамтығанымен,  ол  басқа  да 
пәндермен  тығыз  байланыста  оқытылады.  Атап  айтқанда,  жаратылыстану, 
техникалық  және  гуманитарлық  пәндер.  Басқа  пәндерден  мәліметтерді 
кіріктіру  барысында,  география  белгілі  бір  тақырыпты  толықтай 
механикалық  аударуға  тыйым  салады.  Тек  қана  географияға  тікелей  қатысы 
бар бөліктері алынады.  
Мектеп  географиясының  негізгі  құрамды  бөліктеріне  модульдік 
курстар,  факультативтер,  географияны  тереңдетіп  оқыту  программалары 
(географиялық  өлкетану,  физика-географиялық  және  елтану,  топография, 
картография, геология, экология, экономика және т.б.) жатады.  
Қазіргі 
уақытта 
«педагогикалық 
технология» 
оқытушының 
практикалық  қызметіне  іске  асатын  моделі.  Қазір  дүние  жүзінде  оқытудың 
тиімді  жолдары  мен  жаңа  әдіс-тәсілдерін  іздестіру  жүріп  жатыр.  Солардың 

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2015ж.  
 
 
105 
бірі үздіксіз географиялық білім беру, оның алдына қойған негізгі мақсаты: 
Біріншіден,  адамдардың  өмірінің  әр  түрлі  кезеңдерінде  үздіксіз  білім 
алуға жағдай жасау; 
Екіншіден, 
адамдардың 
өз 
бетінше 
білім 
жинақтауға 
шығармашылықпен  қызмет  етіп,  тез  өзгергіш  өмірге  бейімделуіне  жағдай 
жасау; 
Үшіншіден, оқушыладың жаңалықтарды тез қабылдауын қалаптастыру. 
Жаңалықтарды өмірде қолдана білуге үйрету. 
Жалпы білім беру жүйесіне енгізілген жаңалыққа оқушыладың білімін 
тексеруде: 

 
топпен жұмыс істеуді ұйымдастыру 

 
оқушының өзін-өзі тексеруі 

 
оқушылардың бірін-бірі тексеруі 

 
оқытудың модельді жүйесі 

 
дарынды  балалармен  жұмыс  істеудің  жаңаша  әдіс-тәсілдерін 
қолдану жатады.[3,21б.]. 
Соңғы  жылдары  көптеген  мектептерде  оқытудың  жаңа  формасы  – 
блокпен  немесе  модульмен  сабақ  беру  іске  асырылуда.  Блок  немесе  модуль 
түрінде  оқытқанда  оқытудың  арнайы  міндеті,  тәрбиелеу  және  дара  тұлға 
тәрбиелеу бірден іске асады. 
Оқу  материалын  блокпен  немесе  модульмен  беру  көптеген 
географиялық,  экологиялық,  экономикалық  проблемаларды  біртұтас  беруге 
мүмкіндік туғызады. 
География  сабағына  қажетті  көрнекілік,  жаңаны  тану  ретінде  де,  ой 
немесе  әңгімені  елестету  үшін  де,  аңғарымдылығын  дамыту  үшін  де, 
материалды  еске  сақтау  үшін  де  қолданылады.  Көрнкілік  құралдар  оқу 
үрдісінің  барлық  кезеңдерінде  қолданылады:  жаңа  білімді  хабарлаған  кезде, 
кейде  мұғалім  жаңа  білімді  хабарлауы  орнына  (мысалы,  кинофильмді 
көрсету,  тәжірибе  жасау);  білімді  орнықтыру  жәнеіскерлік  пен  дағдыны 
қалыптастыру  кезінде  үйге  берілген  тапсырмаларды  орындаған  кезде 
сызбаларды  сызу,  кестелерді  жасау,  суреттемелерді  орындау  және  т.б.; 
меңгеруді  бақылаған  кезде  (мысалы,  карта,  кесте  бойынша  айтып  беру, 
аспаптар  құрлысын  түсіндіру).  Көрнекілік  оқушылардың  жас  ерекшілігін 
ескере отырып пайдаланылады.[1, 75 б.]. 
Әлеуметтік  тәжірибені,  ақпараттарды  игеруде,  ұрпақпар  арасындағы 
рухани 
құндылықтардың 
бір-біріне 
берілуін 
сақтауда, 
тұлғаны 
әлеуметтендіруде,  олардың  әлеуметтік  мәртебесін  көтеруде  –  білімнің  орны 
ерекше.  Қазіргі  білім  –  азаматтық  қоғамдағы  әлеуметтік  талаптарға 
бағытталған күрделі де жан-жақты қоғамдық құбылыс, оқыту және тәрбиелеу 
түріндегі  педагогикалық  әрекеттің  тұтас  жүйесі.  Кез  келген  кәсіптегі 
маманды  қалыптастыруда  мамандыққа  сай  білім  алу  қаншалықты  өткір 
мәселе  болса,  сонымен  қатар  «жеке  маман  тұлғаны»  өзіндік  дамытуда  оны 
шығармашылықпен  терең  іргетасын  дайындау  соншалықты  маңызды  болып 
саналады. 
Білім  беру  жүйесіндегі  негізгі  талап  –  сабақта  білім  берудің  жаңа 
технологиясы  әдістерін  қолдана  отырып,  халықтық  педагогикамен 
ұштастыру және оқушыларды өздігінен 
шығармашылықпен  жұмыс  істей 

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2015ж.  
 
 
106 
алатын  деңгейге жеткізу. Соңғы кезде мектеп оқушыларының оқу пәндеріне 
деген  қызығушылығы  мен  белсенділігі  әр  түрлі  себептерге  байланысты 
біршама төмендеп барады.  Сондықтан да жалпы білім беретін мектептердегі 
жұмыс  барысында  болып  жататын  өзгерістер  оқытуда,  оқушылардың  оқу 
әрекетінде  де  дәстүрлі  түрлерін  өзгертуді  және  жаңа  түрлерін  пайдалануды 
ұсынады. Бүгінгі күні теорияда және жұмыс практикасында оқыту-тәрбиелеу 
процесінің көптеген нұсқалары бар.  
Оқыту  технологиялары  -  жоспарлау,  жүйелеу  әдісі.  Оқытудың  тиімді 
формаларына  жету  үшін  адамдық  және  техникалық  ресурстарды  меңгеру 
керек  және  олардың  өзара  байланысын  ескере  отырып  білімді  процесте 
қолдана білу қажет. 
Оқыту  технологиялары  –  оқыту  мақсаттары  тиімді  іске  асуын 
қамтамасыз  етуі  керек;  әрбір  педагог  кез  келген  білім  беру  мекемесінде 
пайдалана  алатындай  болу  керек;  оқытудың  жаңа  технологияларының 
психологиялық  мәні  –  оқыту  үрдісін  жоспарлау  керек  немесе  оқыту 
психологиялық бағытталған болуы қажет. 
Оқу  процесінде  қолданылатын  ең  тиімді   технологиялардың  бірі  –  оқу 
жүйесі  арқылы  іске  асатын  педагогкалық  технологиялар  болып  табылады. 
Бұл  жағдайда  оқу  процесін   ұйымдастырудың  негізгі  формасы  –  сабақ 
өзгереді. Оның өзгеруі мектептің білім беру тұжырымдамасының өзгеруімен 
байланысты.  Сабақтың  басты  мақсаты  –  ұстаз  оқушыларға  білім  беру  керек 
болатын,  ал  мұнда  оқушыларды  өздігінен  шығармашылық  жұмыс  істеуге 
жүйелі түрде баулу  болады. 
Қазіргі  сабақтардың  ерекшеліктері  бірлесе  жұмыс  істеу  атмосферасы, 
оқушылармен  қарым-қатынастыағы  өзгеріс,  оларды  оқуға,  ұстаз  еңбегіне 
араластыру.  Сондықтан  да  ұстаз  сабақ  барысында  күшін  оқушылардың 
танымдық  әрекетін  өздігінен  ұйымдастыруды  үйретуге  жұмсайды.  Егер  де 
сабақты  шығармашылық  бағытта  өткізсе,  сабақ  біркелкі,  күнделікті, 
жалықтыратындай  болмайды.  Ол  әрекеттің  әр  түрлі  формаларын  қамтуы 
керек,  сондықтан   сарамандық  сабақты  саяхат-сабақ,  конференция–сабақ 
түрлерінде  өткізуге  болады.  Осылайша,  сабақты  өзгертудің  бір  бағыты  – 
сабақтың  негізгі  дидактикалық  бағыттарының  ерекшеліктері  бойынша  ғана 
емес, оның өткізу тәсілдеріне де байланысты.  
Ең жақсысы – көрсетілген оқыту жүйелерінің барлығы үйлесімді болуы 
керек.  Бірақ  қазір  қоғамға  ерекше,  денсаулығы  мықты,  қызықты,  ойшыл, 
тәуелсіз  тұлғалар  қажет.  Осылайша,  жаңа  технологиялар  оқыту  процесін 
радикалды  өзгертуі  мүмкін.  Оның  мақсаты  –  оқушыларды  оқу  барысында 
қуанышқа  бөлеу,  жүректерінде  өздерін  бағалай  білетін  сезім  тудыру  болып 
табылады.  
Пәнаралық  байланысты  қамтамасыз  ету  жолдары  мен  әдістері.  Оқу 
пәндерін кіріктіру мыналарға көмектеседі: 

 
неғұрлым  ынта  білдіргенде  білімді  жеке  мәнді  және  саналы  түрде 
қабылдауға; 

 
кіріктірілген  сабақ  құрылымында  проблемалық  жағдайлар  үлесін 
ұлғайтуға,  оны  оқу  материалын  танып  білудің  жаңа  тәсілін  іздестіруге 
жетелейтін  және  жеке  тұлғаның  зерттеушілік  типін  қалыптастыратын 
оқушының ойлау әрекетін белсендіруге; 

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2015ж.  
 
 
107 

 
оқушыға  бір  мезгілде  әрекетті  орындауда  барлық  мақсат  қоюдан 
нәтижеге  дейінгі  барлық  процесіне  бақылау  жасауға  мүмкіндік  беретін 
жалпы  білімдер  көлемін  ұлғайтуға.  Білім  берушілік,  дамытушылық  және 
танымдық үш бірлікті дидактикалық мақсатын жүзеге асыруға; 

 
Сабақтың ақпараттық сыйымдылығын арттыруға 

 
Оқушылардың  уәждемесін  арттыруға,  олардың  оқу-танымдық 
әрекетін белсендіруге, шаршағандары мен қажуларын азайтуға; 

 
Оқушылардың  шығармашылық  ойлауын  дамытуға,  олардың  алған 
білімдерін өмірде қолдана білулеріне көмектеседі. 
Кіріктірілген білім беру бағдарламасы  сабақты күшейте түсудің  тиімді 
құралы  болып  саналады.  Бұл  кезде  алынған  білімді  бір  мезгілде  теориялық, 
практикалық  және  қолданбалы  салаларда  пайдалану  мүмкіндігі  ашылады. 
Қазіргі  кезде  көптеген  мектеп  интерактивті  тақталармен  жабдықталғанын 
атап өткен жөн, алайда оларды тиімді пайдалану тәжірибесі әлі де жетіспейді. 
Қазіргі заманның ұстазға қояр басты талабы- ақпараттандырылған жан-
жақты,  дүниетанымы  кең,  тәрбиелі  әрі  саналы  шәкірт  сомдауы.  Саналы 
білімге  жету  жолында  ұстаздың  аянбай  еңбек  етуі  керек.  Оқытудың  тиімді 
әдіс  –  тәсілдерін,  қазіргі  заманауи  инновациялық  технологияларды  меңгеруі 
шарт.  Әрбір  сабақта  оқытудың  тиімді  әдістерін  пайдалану  білім  сапасына 
елеулі әсер етпейтіні даусыз. 
Қазіргі  сабақтарда  ақпараттық  технолгоия  мен  кіріктірілген  оқыту 
технологиясын  байланыстыра  өту  өте  тиімді  нәтиже  береді.  Кіріктірлген 
инновациялық  технологияда  тақырыпқа  байланысты  мәлімет,  ақпараттың 
барлығын  жан-жақты  пән  мұғалімдермін  түсіндірілуі,  дәлелденуі  және 
жеткізілуі  оның  басты  артықшылығы  болып  тұр.  Ұстаз  әркез  ізденуші  бола 
білсе, өзі үшін білім жинақтайды. Оқушы үшін сабақты қызықты ете алады. 
Пәнаралық  байланысты  қамтамасыз  ету  жолдары  мен  әдістерін  жүзеге 
асыру  –  бұл  оқыту  әдістерінің  алдына  қойған  мәселелерінің  бірі  болып 
табылады.  Оқыту  әдістерін  мұғалім  оқыту  материалының  мазмұнына  және 
оқушылардың  пәнді  пәнаралық  деңгейінде  меңгеру  дайындығына 
байланысты таңдап алады. 
Пәнаралық байланысты жүзеге асыру құралдары әртүрлі болуы мүмкін:  

 
пәнаралық  байланыс  мазмұнына  байланысты  сұрақтар:  бұрын 
өтілген  материалдарды  еске  түсереп,  оны  жаңа  тақырыпты  өту  кезінде 
қолдану.  

 
пәнаралық  тапсырмалар,  басқа  пәндер  бойынша  білімдерін 
география сабағымен байланыстыра отырып пайдалану. 

 
пәнаралық  сипаттағы  үй  тапсырмасы  –    кіріктірілген  сипатта 
шығарма, реферат, кесте, кроссворд дайындау.  

 
пәнаралық  көрнекілік  құралдары  –  жалпылама  кестелер,  сызбалар, 
диаграммалар,  плакаттар  және  презентациялар.  Бұлар  оқушыларға  әр  түрлі 
пәндер  бойынша  білімдердің  байланысын  және  пәнаралық  сипаттағы 
сұрақтарға жауап беруге көмектеседі.  

 
тәжірибе – биологиялық объектілер мен химиялық құбылыстар.  
Кіріктірілген байланыстарды қолдану оқыту процесінің жаңа түрлерінің 
пайда  болуына  әкелді.  Атап  айтқанда,  пәнаралық  сипаттағы  сабақтар, 

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2015ж.  
 
 
108 
кешендік семинар, кешендік экскурсия және т.б. 
Кіріктірілген сипаттағы сабақтардың түрлері:  

 
сабақ – дәріс 

 
сабақ – рөлдік ойын 

 
сабақ – кеңес беру.  
Пәнаралық  байланысты  қолдану  –  бұл  мұғалімнің  әдістемелік 
мәселелерінің бірі болып табылады. Ол басқа пәндер бойынша білімді талап 
етеді.  Пәнаралық  байланысты  қамтамасыз  ету  басқа  пән  мұғалімдерімен 
бірігіп жұмыс істеуге көзделген.  
Мұғалім  курста  пәнаралық  байланысты  қамтамасыз  ету  үшін  жеке 
жоспар  дайындайды.  Ұстаздың  шығармашылық  әдісі  келесі  кезеңдерден 
тұрады:  

 
Пәнаралық  байланыс  бөлімі  бойынша  мәліметтерді,  басқа  пәндер 
бойынша  мәліметтерді  және  қосымша  ғылыми  оқу  құралдарын  пайдалану, 
танысу.  

 
Тақырыптық жоспарды пәнаралық байланыспен толықтыра отырып 
сабақты жоспарлау. 

 
Белгілі  бір  сабақтарда  пәнаралық  байланысты  қамтамасыз  ететін 
әдістер  мен  тәсілдерді  қолдану  (пәнаралық  байланысты  сипаттайтын 
танымдық  тапсырмаларды  дайындау,  үй  тапсырмасы,  оқушылар  үшін 
қосымша әдебиеттерді таңдау, басқа пәндер бойынша қажетті оқулықтар мен 
көрнекілік құралдарды пайдалану және әдістемелік тәсілдерді дайындау және 
қолдану).  

 
Кешенді  түрде  сабақ  өткізу  әдістерін  дайындау  (кешенді  сабақтар, 
семинарлар,  экскурсиялар,  үйірмелер,  пәнаралық  сипаттағы  тақырыптар 
бойынша факультативтер).  

 
Оқытуда  пәнаралық  байланыста  бақылау  және  бағалауды 
қамтамасыз  ету  әдістемелерін  құру  (оқушылардың    пәнаралық  байланысты 
анықтай алатын сұрақтар мен тапсырмалар).  
Пәнаралық  байланысты  жоспарлау  мұғалімге  оның  методикалық, 
білімдік, танымдық, дамытушылық, тәрбиелік және құрылымдық құрылысын 
жүзеге асыруға; оның әркелкілігін сабақта, үй тапсырмасы мен сабақтан тыс 
жұмыстарда қолдануға мүмкіндік береді. 
Пәнаралық байланысты орнату үшін мәліметтерді жинақтау, яғни басқа пәндермен тығыз 
байланысты  тақырыптарды  таңдап  алу  қажет.  Әрбір  тақырыпты  пәнішілік  және  пәнаралық 
байланысы бойынша мазмұнын анықтауды талап етеді. 
Орта сыныптарда оқушылар ғылым негіздерін оқып, меңгере бастайды. Оларға үлкен 
білім  көлемін  қамту  қажет  болады.  Мәлімет  үлкен  танымдық  қабілетті  талап  етеді.  Бұның 
барлығы ақыл – парасатты дамытуға, яғни теориялық, рефлекстік ойлауды дамытуға негізделеді. 
Теориялық білім өзіндік парасаттық операциялар мен оларды басқаруды талап етеді. Ол 
ақырын  және  барлығында  бірдей  дамымайды.  Мәліметті  меңгере  отырып,  оқушы  ғылыми 
түсінікті,  фактілердің  классификация,  практикалық  сипаттама  беру.  Мәліметті 
толықтай  жаттап  алуды  талап  етпей,  ең  бастысы  тақырып  түсініп,  меңгеру. 
Сондықтан    да  мұғалім  тақырыпқа  байланысты  оқыту  әдісін,  оқушылардың 
жұмыс  уақыты  мен  орнын  дұрыс  таңдап,  сонымен  қатар  балалардың  жас 
ерекшелігіне назар аудару қажет.[2, 31 б.]. 

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2015ж.  
 
 
109 
Сабақты  оқыту  әдісі  әртүрлі  болғанымен,  ол  екі  топқа  бөлінеді:  пәнді 
сабақта және сабақтан тыс оқыту әдісі деп бөлінеді.  
Бірінші  топқа  сабақ  жатады.  Сабақ  –  педагогикалық  процестің  негігі 
болып табылады. 
Алайда  сабақтан  тыс  түрлер  сабаққа  параллельді  түрде  дамиды. 
Сабақтан  тыс  шараларға:  табиғат  объектілерін  бақылау,  жергілікті  жерде 
практикалық жұмыстар, кітапханалық жұмыстар, викториналар мен КТК, т.б. 
География  пәнін  тиімді  оқыту  әдістерінің  біріне  –  экскурсия  жатады. 
Бұл табиғатта, өндіріс орындары мен мұражайларда  жүргізілетін жұмыстар. 
Экскурсияның  негізіне  экологиялық,  өлкетану  және  экономикалық  оқыту 
әдістері  жатыр.  Экскурсия  кезінде  туған  өлкесін  толықтай  зерттеу  негізге 
алынады. 
Сонымен  қатар  экскурсия  оқушылардың  танымдық  және  ізденушілік 
жұмыстарын дамытуға көмектеседі. 
Экскурсияның  мақсаты  –  оқытылған  материалды  бекіту  және  өлке 
табиғаты  мен  шаруашылығымен  тереңірек  танысу  Қазіргі  мектептердің 
мақсаты  фактілер  мен  торияларды  оқыту  ғана  емес,  сонымен  қатар 
оқушылардың жан-жақты ойлап, танымдық қабілетін дамыту. 
Оқыту  әдісінің  тиімділігі  көбінесе  оқушылардың  танымдық  қабілетіне 
байланысты болып келеді. Егер де оқушы не үшін оқитынын білмесе, оны бір 
нәрсеге  үйрету  мүмкін  емес.  Сондықтан  да  оқушылардың  оқыту  әдісін 
ұйымдастырмастан  бұрын,  мұғалім  оқушыларды  мотивациялауға  көңіл  бөлу 
керек.  
Танымдық қызығушылқытың критериилары:  

 
Оқушылар әрекетінің ерекшелігі; 

 
Оқыту процесіне белсенді араласу; 

 
Оқушылардың мұғалімге сұрақтарының пайда болуы. 
Қызығушылық  әрекетінің  нәтижесінде  оқушылардың  мотивациясы 
артады.  
Танымдық қызығушылықтың қалыптасуына әсере ететін факторлар. 

 
Мұғалімнің тұлғасы; 

 
Пәннің мазмұны; 

 
Оқыту әдісі; 

 
Оқыту жұмысын дайындау; 

 
Оқыту құралы; 

 
Танымдық қабілетінің түрі; 

 
Басқа да факторлар. 
Оқыту  процесі  кезінде  эмоциялар  басты  рөл  атқарып,  білім  алу 
қызықты  болу  керектігі  барлығына  да  мәлім.  Қызығушылықпен  орындалған 
жұмыс тез орындалып, жақсы нәтиже береді.  
Сондықтан оқыту процесі жақсы эмоцияларға негізделіп, қуаныш әкелу 
қажет.  
Танымдық  қабілетті  дамыту  мотивациялар  өте  көп.  География  оқыту  пәні  ретінде 
оқушылардың танымдық қабілетін дамытуға көп мүмкіндіктер туғызады. Себебі, әлем туралы, 
Жер  планетасының  табиғаты  туралы  көрнекі  суреттеп,  оның  халқы  мен  адамзат 
шаруашылығының түрлеріне сипаттамалар бере алады [4].  

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2015ж.  
 
 
110 
Географияны оқыту мотивациясының түрлері:  

 
Оқушыларға  практикалық  географиялық  білімнің  күнделікті  өмірде 
маңыздылығын түсіндіру. 
Мысалы: кеңістікте, жоспар мен карта бойынша бағдарлау. Ауа – райы 
сараптау  және  болжау.  Топырақ  түрлері  туралы  сипаттама  беру. 
Георафиялық зоналылықтың заңын тусіну.  
Қорыта  келгенде  «Кіріктірілген  білім  беру  бағдарламасы»-  сабақты 
күшейте  түсудің  тиімді  құралы  болып  саналады.  Бұл  кезде  алынған  білімді 
бір мезгілде теориялық, практикалық және қолданбалы салаларда пайдалану 
мүмкіндігі ашылады. Қазіргі кезде көптеген мектеп интерактивті тақталармен 
жабдықталғанын атап өткен жөн, алайда оларды тиімді пайдалану тәжірибесі 
әлі де жетіспейді. 
Қазіргі заманның ұстазға қояр басты талабы- ақпараттандырылған жан-
жақты,  дүниетанымы  кең,  тәрбиелі  әрі  саналы  шәкірт  сомдауы.  Саналы 
білімге  жету  жолында  ұстаздың  аянбай  еңбек  етуі  керек.  Оқытудың  тиімді 
әдіс  –  тәсілдерін,  қазіргі  заманауи  инновациялық  технологияларды  меңгеруі 
шарт.  Әрбір  сабақта  оқытудың  тиімді  әдістерін  пайдалану  білім  сапасына 
елеулі әсер етпейтіні даусыз. 
Қазіргі  сабақтарда  ақпараттық  технолгоия  мен  кіріктірілген  оқыту 
технологиясын  байланыстыра  өту  өте  тиімді  нәтиже  береді.  Кіріктірлген 
инновациялық  технологияда  тақырыпқа  байланысты  мәлімет,  ақпараттың 
барлығын  жан-жақты  пән  мұғалімдермін  түсіндірілуі,  дәлелденуі  және 
жеткізілуі  оның  басты  артықшылығы  болып  тұр.  Ұстаз  әркез  ізденуші  бола 
білсе, өзі үшін білім жинақтайды. Оқушы үшін сабақты қызықты ете алады. 
Білім  берудегі  жаңа  технологиялар  (топпен  жұмыс  істеуді 
ұйымдастыру, оқушының өзін-өзі тексеруі, оқушылардың бірін-бірі тексеруі, 
оқытудың  модельді  жүйесі)Қазақстандағы  қазіргі  білім  берудің  ұлттық 
моделі  (дәстүрлі,  тұлғалық-бағытталған,  коммуникативті,  ойындық), 
пәнаралық  байланысты  қамтамасыз  ету  жолдары  мен  әдістері  (пәнаралық 
сұрақтар,  пәнаралық  тапсырмалар,  пәнаралық  сипаттағы  үй  тапсырмасы, 
пәнаралық  көрнекілік  құралдары,  тәжірибе),  географиялық  білімнің 
құндылығын оқушыларға түсіндіру мотивациясы (мұғалімнің тұлғасы, пәннің 
мазмұны,  оқыту  әдісі,  оқыту  жұмысын  дайындау,  оқыту  құралы,  танымдық 
қабілетінің түрі) қарастырылған. [4, 25б.]. 
Үшінші  мыңжылдық    -  жаһандану  жаңалықтар  ғасыры  ғана  емес, 
білімнің  дәуірлеу  ғасыры  да,  өйткені  ол  қазіргі  кезде  мемлекеттің  тұрақты  дамуы  мен 
қауіпсіздігін қамтамасыз етуде, сондай-ақ әлемдік нарықтағы, әлемдік қауымдастықтағы орнын 
айқындап, халықтың өмір сүру сапасы мен деңгейін көтеруде маңызды рол атқарады.  
Жиырма бірінші ғасыр ұлттық бәсеке, ақпараттық сайыс, инновациялық технологиялар 
және  экономикалық  өзгерістер  сияқты  көрінісімен  ерекшеленеді.  Сол  кезеңге  сай 
интеллектуальды  дені  сау,  ой  өрісі  жоғары  дамыған,  халықаралық  деңгейге  сәйкес  бәсекеге 
қабілетті білімі бар азаматты тәрбиелеу—мемлекеттің ең маңызды статегиясы. [1, 322 б.]. 
Қазақстан Республикасының өркениеті дамыған 30 мемлекет қатарынан 
көрінуге  ұмтылысы  қоғам  өмірінің  барлық  саласына  реформалар  жүргізуді 
талап етіп отыр. 
Оындай  маңызды  міндеттерді  шешуде  «Білім  берудегі  жаңа 
технологиялардың»- ролі ерекше болмақ. 

 
 
 
 
 
 
 
               
Хабаршы №3-2015ж.  
 
 
111 
Елімізде  білім  беру  саласындағы  қазіргі  заманғы  болып  жатқан 
үдерістер  мен  оның  түрлі  деңгейлерінің  алдында  тұрған  міндеттер  білім 
берудің жалпы жүйесіндегі оның рөлін, функциялары мен орнын ой елегінен 
өткізудің,  оны  одан  әрі  дамытуда  жаңа  көзқарасты  тұжырымдаудың 
қажеттілігін тудырады.  
Әдебиеттер: 
1.Бұзаубақова  К.Ж.  Білім  берудегі  инновациялық  технологиялар. 
– 
Тараз.,
                   
2014 ж. 
2.Кукушкин В.С. «Педагогикалықтехнологиялар». – Алматы., 2002 ж.
 
3.Әлімов А. Интербелсенді әдістемені ЖОО-да  қолдану. 
– 
Алматы., 2013 ж. 
4.Жанпейсова  М.М.  «Модульдік  оқыту  технологиясы  оқушыны  дамыту 
құралы ретінде» – Алматы., 2002 ж.
 
Ходжанова Б.Х, Агалиева С.Е 
Комбинированная программа образования в обучении географии 
Это  статья  о  выгодных  методах  использования  объединенной  программы 
обучения в предмете географии и его важности в увелечении эффективности урока 
Ключевые  слова:  комбинированная  программа  образования  критерий, 
мотивировать, иллюстративный метод объяснения. 
KhodzhanovaB.H, Agalieva S.E 
Combined program of education in teaching of geography 
This  article  is  about  beneficial  usage  methods  of  combined  edicuation  program  at 
the geography subject and its importance in increasing of lesson efficuncy. 
Keywords: 
combined 
program 
of 
edicuation,criterion,motivate,illustrative 
explaining method. 
*** 
 
 
                                       
 ФИЛОЛОГИЯ 
                          ФИЛОЛОГИЯ 
                           PHILOLOGY 
 
 
UDC: 94(577) 
 
Sydorenko Elena 
− Candidate of Philology, Associate Professor 
Azov State Technical University"  (Mariupol, Ukraine) 
E-mail: elenalingva@mail.ru
 
 

жүктеу/скачать 4,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: