Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
218 
терімен  қаруландыруымыз  қажет.  К.Д.  Ушинский  айтқандай,  «қазіргі  заман  талабына  сай,  әр  мұғалім,  өз 
білімін  жетілдіріп,  ескі  бірсарынды  сабақтардан  гөрі,  жаңа  талапқа  сай  инновациялық  технологияларды  өз 
сабақтарында  күнделікті  пайдаланса,  сабақ  тартымды  да,  мәнді,  қонымды,  тиімді  болары  сөзсіз».  Жалпы 
электрондық  оқулықтар  нәтижесінде  білім  алушылардың  пәнге  деген  қызығушылығы  артып,  шығармашы-
лықпен жұмыс жасауына кең мүмкіндік ашылады. Педагог-музыканттың мықты маман болып қалыптасуына, 
жоғарғы деңгейде педагогикалық шеберлікті меңгеруіне, әсіресе жоғары оқу орындағы шығармашылық кәсіби 
дайындықтың  септігі  мол.  Сондықтан  да,  жалпы  білім  беретін  мектептердің  болашақ  мұғалімдерін,  яғни 
болашақ  музыка  мұғалімдерінің  музыка-педагогикалық  кәсіби  дамуын  біз  тек  шығармашылық  іс-әрекетпен 
байланыстырып  қана  қоймай,  жаңа  инновациялық  технологияларды  тиімді  пайдалана  білуге  дайындауымыз 
керек.  Қазіргі  таңда  бакалаврларды  кәсіби  дайындауда  барлық  мамандықтарда,  барлық  жоғары  оқу  орында-
рында электрондық оқулықтарды пайдаланып, оқу үрдісін жүзеге асыруда. Бұл өз кезегінде оң нәтиже беруде. 
Электрондық  оқулық  –  мультимедиялық  оқулық,  дидактикалық  әдiс-тәсiлдер  мен  ақпараттық  техно-
логияны  қолдануға  негiзделген  түбегейлi  жүйе.  Электрондық  оқулықпен  оқытудың  негізгі  мақсаты  –  оқыту 
үрдісін үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін дамыту. Электрон-
ды  оқулықтар  білім  алушылардың  бiлiм  деңгейiн  тереңдетуге,  өзбетiнше  iздену  қабiлетiн  қалыптастыруға, 
ойларын,  дүниетанымын  дамытуға,  музыкалық  сауаттылығы  мен  оны  үйренуге  деген  ынтасы  мен  қызығу-
шылығының артуына, сабақта өзiн еркiн ұстап, өз мүмкiндігін кеңiнен пайдалана алуына, өз iсiне талдау жасай 
алуға көптен-көп көмегiн тигiзедi. 
Музыкалық  білім  беруде  электрондық  оқулықтар  қолданылады.  Солардың  бірі,  1993  жылы  «Қазақ 
музыкасының  тарихы»  пәнінен  п.ғ.д.,  профессор  М.Х.  Балтабаев  пен  ф.ғ.д.,  профессор  Т.Ә.  Қоңыратбай 
бірлесіп  жасаған  электрондық  оқулық  жарық  көрген.  Бұл  электрондық  оқулықтың  құндылығы  –  көне  түркі 
дәуірі  мен  XX  ғ.  дейінгі  қазақ  музыкасының  тарихыгипермәтіндер,  дәрістер,  суреттер,  бейнекөріністер, 
дыбыстық анимациялар, тест сұрақтары арқылы толық та, ауқымды қамтылып ашылған. Бірақ өкінішке орай, 
бұл  электрондық  оқулықтың  басылымдық  данасы  шектеулі,  сол  себептен  де  оқу  үрдісінде  қолдана 
алмайтындай жағдайы бар. Осындай оқу үрдісінің аса қажеттілігінен туындайтын мәселелерді уақыт оздырмай 
шешімін табу керек деп танимын.  
Музыка  мұғалімін  кәсіби  деңгейде  дайындауда  тағы  да  бірден-бір  көмек  көрсететін,  қазіргі  жалпы  білім 
беретін мектептерге арналған «Музыка» бағдарламасы (Ш.Құлманова, Б.Сүлейменова, М.Оразалиева) аясында 
жарық  көрген,  ҚР  Мемлекеттік  жалпыға  міндетті  орта  білім  беру  стандарты,  мектеп  бағдарламасы  мен 
электрондық  оқулықтарды  құрастырудың  модульдік  технологиясы  негізінде  жасалған  1-3  сыныптың 
«Музыка» электрондық оқулығын ерекше атап кетуге болады: 
 
Модуль/Тақырып 
Түсініктеме 
Тапсырмалар 
Тест 
1 сынып 
Музыкалық дыбыстар елінде 
4 
16 
 
 
25 
Музыкалық бояулар 
3 
10 
Музыкалық көңіл-күй 
3 
8 
Музыкалық елдер 
4 
8 
Барлығы: 
14 
42 
25 
2 сынып 
Менің халқымның сүйікті әндері 
4 
3 
8 
Халық аспаптарының дыбыстары 
5 
12 
9 
Музыкалық құпиялар 
5 
11 
 
Халық музыкасының би ырғақтары 
3 
7 
15 
Опера  
3 
7 
15 
Барлығы:  
20 
40 
47 
3 сынып 
Халықтың музыкалық-ауызекі шығармашылығы 
10 
15 
15 
Қазақ халқының музыкалық дәстүрлері 
3 
15 
15 
Ноталық сауаттылық 
9 
17 
15 
Барлығы:  
22 
47 
45 
«Музыка»  электрондық  оқулықтың  мазмұны  оқу  бағдарламасына  сәйкес  модульдік  жүйе  негізінде 
тақырыптық  саладан,  тапсырмалар  мен  тест  сұрақтарынан  құрылған.  Оқулыққа  енген  әрбір  модульдік 
мәліметтер, тапсырмалар жүйесі, музыка тыңдау, әнді орындау іс-әрекеттеріне қатысты музыкалық репертуар-
лар  оқушылардың психологиялық,физиологиялық  жас  ерекшеліктерін ескере  отырып ұсынылған. Оқушылар 
бірнеше  тақырыптардан  тұратын  модульді  (Нота  сызықтары;  ноталар  атауы;  музыкалық  кілттер;  дыбыс 
динамикасы,  жылдамдық)  нота сауаттылығының  құпиясы  модулі;  менің  халқымның  сүйікті  әндері  (Халық 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
219 
әндері мен сазгерлік әндер; әннің құрылымы; балаларға арналған тұрмыс-салт әндері; табиғат туралы әндер); 
халық  аспаптарының  әуендері  (Алғашқы  музыка  аспаптары;  домбыра;  қобыз;  қазақтың  халық  аспаптары; 
халық  аспаптар  оркестрі;  дирижер);  Ұлттық  билердің  би  мәнері    (ұлттық  би,  аспаптық  би  музыкасы,  ән-би 
музыкасы)  музыка  сабағында  ашып,  түсініктерді  тыңдап,  өз  білімін  интерактивті  тапсырмалар  орындау 
арқылы  бекітіп  отырады.  Өз  білімдерін  тексеруге  тест  сұрақтары  да  берілген.  Электрондық  оқулықтың 
«Тыңдаймыз» функциясынан халық шығармаларымен бірге кәсіпқой сазгерлердің де шығармаларын тыңдауға 
болады.  «Орындаймыз»  функциясы  оқушыларға  балаларға  арналған  әйгілі  әндерді  үйренуге  көмектеседі. 
Музыка  сабағында  электронды  оқулықты  пайдалану  –  музыкалық  өнерді  еліміздің  мәдени  мұрасының  бір 
бөлігі ретінде сүюге және құрметтеуге мүмкіндік береді. 
Қазіргі  таңда  жаңа  технологияларды  оқу  үрдісінде  пайдалану  барысында  біз  тек  өз  еліміздегі  бар  дүние-
лерді ғана қарастырып қоймай, шет елдердің де білім беру саласына көз жүгіртіп, тәжірибе алмасып, ондағы 
жаңалықтардан  әркез  хабардар  болып  отыруымыз  керек.  Бүкіл  Европа  елдерінің  білім  беру  жүйесі  Болон 
үдерісімен, яғни біздің еліміздің де сол үдеріске еніп, жұмыс жасағанының өзі білім деңгейінің жоғарылағанын 
айғақтайды. Көрші Ресейдің музыкалық білім беру жүйесіндегі қолданылып жүрген электрондық оқулықтарын 
қарастырып көрсек, «Музыка әдебиеті» мен «Музыка тарихы» курсы бойынша (авторлары: РФ еңбек сіңірген 
қайраткері  З.В.  Гуменюк,  А.Б.  Лошаков)  шығарған  мультимедиялық  оқу  құралдарын  («Руслан  и  Людмила», 
«Европейская опера 18 века», «Орфей», «Дон-Жуан» және т.б.) ерекше атап айтуға болады. Бұл оқулықтардың 
ішінде тақырыпқа байланысты барлық қажетті қосымша материалдарды, аудио, видео жазбаларды бір мезетте 
көре аласың,  өте тиімді, әрі қызықты. Осындай электрондық оқулықтарды пайдалана отырып, болашақ музыка 
маманының кәсіби дайындығын жоғарғы деңгейге жеткізуге болады деп ойлаймын.  
Қазіргі  қоғамдық  өзгерістердің  қарқындылығы  болашақ  мамандарды  даярлау  үрдісінде  оның  мүмкіндік-
терін бүгінгі күннің өлшемдерімен ғана есептемей, болашаққа бағыттауды қажетсінуде. Бүгінгі студент ертеңгі 
маманның, өз кәсібіне қызығушылығын ояту оның табысты ізденістеріне ықпал етері анық. Осы тұрғыда айта 
кету  қажет,  музыкалық  білім  мамандығының  бітіруші  магистранты  М.Рысмедетованың  «Домбыра  аспабын 
меңгерейік»  электрондық  оқулығы  қорғау  барысында  жан-жақты  ашылғанымен,  қазіргі  таңда  даналық 
басылымының жоқтығы, оны оқу-тәрбие үрдісіне енгізу мүмкіндігі қарастырылмағаны өкінішті-ақ. 
Олай  болса,  музыкалық  білім  берудегі  электрондық  оқулықтарды  заманның  алға  тартқан  талабы  ретінде 
қарастырып,  оны  оқу-тәрбие  үрдісіне  тиімді  де  орынды  пайдалануға  әрқашан  болашақ  музыка  мұғалімі 
назарда ұстау қажет деп танимын. Қоғамда болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер, гуманитарлық 
білім  беруді  күшейту,  оқу  пәндерінің  құрамы,  көлемінің  және  оқытушылардың  оқу-тәрбие  үрдісіне  қарым-
қатынас сипатының өзгеруі үздіксіз кәсіби білім беру жүйесіне түбегейлі өзгерістер қажеттілігін туғызады [2]. 
«Біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметіне қол жеткізуге тиіспіз», - деп 
елбасымыз  Н.Ә.  Назарбаев  айтқандай,  жаңа  заман  талабына  сай  инновациялық  технологияларды  пайдалана 
отырып, болашақ мамандардың кәсіби білім деңгейін жоғарылатуға тиіспіз!  
 
Резюме 
В  данной  статье  рассматривая  содержание    стратегического  плана  «Казакстан  –  2050»,  приводится  краткий 
анализ  содержание  опубликованных  электронных  учебников  для  повышения  профессионального  уровня  будущих 
учителей музыки. 
 
Summary 
In this article, considering the content of the strategic plan "Kazakhstan - 2050" provides a brief analysis of the content are 
published e-books for professional development of future music teachers. 
 
Пайдаланылған әдебиеттертізімі: 
1.  Нұрхатова  М.,  Құлжабаев  Е.  Музыкалық  білім  берудің  әдістемелері:  Оқу  құралы.  –  Өскемен,  2005. 
Г. Бейсенова «Электрондық оқулықтардың алатын орны» // Бастауыш мектеп. – 2006. - №4. – 6-8 б.  
2.  Музыка 1-3 сынып. Электрондық оқулық. – Алматы: Ұлттық ақпараттандыру орталығы, 2013. 
3.  Бұлақбаева М.К. Мұғалім (педагог) мамандығына кіріспе: оқу құралы – Алматы, 2008. – 174бет.  
 
 
 
 
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
220 
УДК 37.015.3  
 
«ПСИХОЛОГО-ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ОПТИМИЗАЦИЯ СОСТОЯНИЯ 
ДЗЮДОИСТОК ВЫСОКОЙ КВАЛИФИКАЦИИ» 
 
А.В. Тен – докторант Казахская академия спорта и туризма 
 
Аннотация:  В  данной  статье  рассматривается  проблема  оптимизации  психического  состояния  дзюдоисток. 
Подводятся  некоторые  итоги  исследования  динамики  объективных  и  субъективных  компонентов  психического 
состояния  дзюдоисток  высокой  квалификации.  Представлен  специальный  комплекс  упражнений  психологической 
направленности  для  оптимизации  состояния дзюдоисток  национальной сборной  команды РК. Данная  проблема на 
данный момент изучена недостаточно и поэтому требует дальнейших исследований. 
Ключевые слова: оптимизация, состояние, дзюдоистки, тревога, вегетативное возбуждение, мотивация.  
 
Введение. Современному дзюдо свойственны дерзания, новаторство, риск, самообладание. В связи с этим 
перед  тренером  и  спортсменом  возникают  вопросы:  «Как  оптимизировать  психику  спортсмена,  чтобы  в 
экстремальных соревновательных условиях добиваться победы»? [1]. 
Это  составляет  одну  из  важнейших  проблем  современного  тренера  по  дзюдо,  решение  которой  повысит 
психическую работоспособность спортсмена во время подготовки к ответственному соревнованию и позволит 
создать необходимые условия для успешного выступления в соревнованиях [2]. 
Современному  дзюдо  свойственны  дерзания,  новаторство,  риск,  самообладание.  В  связи  с  этим  перед 
тренером и спортсменом возникают вопросы: «Как оптимизировать психику спортсмена, чтобы в экстремаль-
ных  соревновательных  условиях  добиваться  победы?»,  «Как  повысить  психическую  работоспособность 
спортсмена во время подготовки к ответственному соревнованию и позволить создать необходимые условия 
для успешного выступления в соревнованиях?». 
На  данный  момент  в  дзюдо  практически  нет  исследований,  направленных  на  изучение  динамики 
психического  состояния  и  полностью  отсутствуют  исследования  по  оптимизации  психического  состояния 
дзюдоистов и дзюдоисток.  
Исходя  из  сказанного,  было  решено  изучить  данные  особенности  психического  состояния  дзюдоисток 
национальной  сборной  команды  Республии  Казахстан  и  искать  методы  его  психолого-педагогической 
оптимизации. Сказанное обуславливает актуальность данного исследования. 
Цель.  Исследование  динамики  объективных  и  субъективных  компонентов  психического  состояния  и 
мотивации дзюдоисток высокой квалификации для оптимизации психического состояния.  
Задачи исследования:  
1.  Провести  экспериментальное  исследование  динамики  различных  переменных  психического  состояния 
дзюдоисток национальной сборной команды РК. 
2.  Составить комплекс психотренинга, оптимизирующий психическое состояние дзюдоисток. 
Методы  исследования.  Для  решения  поставленных  задач  были  использованы  следующие  методы 
исследования: 
1.  Шкала реактивной тревоги Ч.Спилбергера. 
2.  Биопотенциометрия (БП). 
3.  Психомышечная тренировка  А.В. Алексеева. 
4.  Психотехники Н.В. Цзена, Ю.В. Пахомова [4]. 
5.  Методы математической статистики. 
Организация  и  проведение  исследования.  В  ходе  предварительного  экспериментального  изучения 
динамики  различных  переменных  психического  состояния  дзюдоисток  национальной  сборной  команды  РК 
приняли участие основной и резервный состав национальной женской сборной команды РК по дзюдо. Общее 
количество  испытуемых  –  44  человека  высокой  квалификации.  В  соответствии  с    задачами  исследования  у 
дзюдоисток  измерили  ситуативную  тревогу,  вегетативный  уровень  возбуждения  и  состояние  рабочей 
мотивации.  
Результаты  исследования  и  их  обсуждение.  Измерение  состояния  тревоги  дзюдоисток  сборной  РК 
происходило  на  заключительном  этапе  подготовки  к  соревновательному  сезону.  Полученные  результаты 
представлены в таблице 1.  
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
221 
Таблица 1 – Показатели состояния тревоги дзюдоисток сборной РК в предсоревновательном  
периоде на этапе специальной подготовки (n=11) 
 
Испытуемая 
Дни измерения тревоги 
15.11.12 
20.11.12 
25.11.12 
30.11.12 
Н-на  
9 
6 
7 
6 
И-ва  
11 
7 
10 
9 
П-ва  
5 
8 
15 
8 
А-ва  
11 
5 
9 
13 
У-ва  
10 
9 
8 
10 
З-я 
7 
6 
9 
9 
Т-н  
9 
8 
8 
12 
Т-ва  
7 
10 
11 
9 
Аб-ва 
6 
10 
6 
6 
Ам-ва 
9 
9 
10 
11 
Д-ва 
11 
10 
11 
13 
 
X
 
8,6 
8,0 
9,5 
9,6 
S 
2,1 
1,8 
2,4 
2,5 
 
Анализируя динамику средних показателей, видим, что в  соответствии с нормами теста она на протяжении 
всего этапа специальной подготовки находилась в пределах среднего уровня  (8-10 баллов). На первой неделе 
учебно-тренировочного  сбора  (УТС)  показатель  тревоги  дзюдоисток  равнялся  8,6  балла,  через  5  дней 
несколько  снизился,  а  в  последующие  10  дней  шло  нарастание  тревоги  и  к  концу  он  составил  9,6  балла. 
Объясняется  такая  динамика  следующим  образом.  В  беседах  спортсменки  говорили  о  том,  что  сначала  они 
переживали по поводу того, что включат их в состав, который поедет на соревнования или нет. Это касалось 
тех  дзюдоисток  (И-ва,  А-ва,  Д-ва),  у  которых  не  было  гарантии,  что  они  попадут  в  состав  команды.  Когда 
состав был определен уровень тревоги у трех дзюдоисток снизился до среднего уровня, также, как и в целом по 
группе.  
Увеличение тревоги во второй половине сбора вполне естественно, так как все больше начали определяться 
контуры предстоящего соревнования и стали проявляться все больше симптомы предстартового состояния.        
Показатели биопотенциометрии (БП) дзюдоисток снимались в течение пяти заключительных дней сбора, 
причем в четыре последних дня до и после утренней тренировки. 
Анализируя  показатели  БП,  представленные  в  таблице  2,  видим,  что  27  ноября,  в  отличие  от  всех 
последующих дней,  они после тренировки увеличились.  
 
Таблица 2 – Показатели вегетативного возбуждения дзюдоисток сборной РК в предсоревновательном  
периоде на этапе специальной подготовки (n=12) 
 
Испытуемая 
Дни измерения вегетативного тонуса (БП) 
26.11.12 
27.11.12 
28.11.12 
29.11.12 
30.11.12 
до  
после 
до  
после 
до  
после 
до  
после 
Н-на 
  
16 
10 
16 
6 
10 
6 
18 
24 
И-ва 
20 
10 
22 
18 
22 
30 
20 
16 
10 
П-ва 
18 
8 
4 
22 
20 
22 
14 
16 
8 
А-ва 
24 
8 
8 
20 
12 
18 
4 
16 
8 
У-ва 
20 
14 
16 
40 
18 
30 
38 
30 
24 
З-я 
20 
24 
26 
30 
22 
26 
30 
30 
Т-н 
16 
10 
10 
8 
8 
4 
20 
16 
8 
Т-ва 
22 
32 
32 
16 
24 
20 
40 
- 
- 
А-ва 
18 
22 
16 
28 
32 
14 
18 
- 
- 
М-ва 
20 
16 
36 
30 
42 
40 
18 
22 
20 
А-ва 
18 
18 
22 
46 
34 
50 
52 
38 
30 
Д-ва 
- 
22 
44 
40 
32 
38 
38 
20 
16 
X
 
19,6 
16,7 
20,5 
26,2 
22,7 
24,8 
24,5 
22,2 
17,8 
S 
2,3 
7,4 
12,2 
11,6 
10,9 
13,3 
14,7 
7,1 
8,2 
В то же время следует  заметить,  что почти все  средние показатели не выходят за пределы  оптимального 
диапазона значений (20-40 µА). Исключение составляют показатели БП 27 ноября до тренировки и 30 ноября 

Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2(42), 2014 ж. 
 
222 
после тренировки. Статистически эти показатели не отличаются от тех, которые находятся в зоне оптимальных 
значений. Вероятно, что 30 ноября это связано с тем, что у двух дзюдоисток не были сняты показатели БП.  
В  целом  можно  сказать,  что  групповая  динамика  БП  отражает  оптимальные  параметры  вегетативного 
реагирования организма дзюдоисток,  однако, индивидуальные показатели в ряде  случаев не соответствовали 
зоне оптимальных показателей. 
Подводя итоги изменений состояния тревоги и вегетативного возбуждения можно сделать вывод о том, что 
они носят неоднозначный характер.  
Изучив  состояние  дзюдоисток  в  течение  сезона,  мы  разработали  специальный  психотренинг  по 
оптимизации психического состояния, в основе которого лежит психомышечная тренировка А.В. Алексеева и 
психотехники Н.В. Цзена, Ю.В. Пахомова, состоящий из игр и психотехнических упражнений. 
Аутогенная  тренировка  психомышечного  расслабления  А.В.  Алексеева  состоит  из  12  словесных  формул, 
которые спортсмены должны образно себе представить. 
На данный момент эта программа находится на первом этапе внедрения в практику работы с дзюдоистками 
национальной сборной команды РК. 
Выводы: 
1. На основании анализа научно-методической литературы изучены особенности проявления психических 
состояний дзюдоисток в процессе тренировочной деятельности. 
2. Выявлено, что уровень ситуативной тревоги у дзюдоисток постепенно повышался по мере приближения 
к соревнованиям, но не превышал зону средних значений. 
3.  Установлено,  что  вегетативное  возбуждение  организма  спортсменок  на  заключительном  отрезке 
специального этапа колебалось в пределах диапазона оптимальных значений. 
 

жүктеу/скачать 4,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: