Хабаршы вестник

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
173 
 
Резюме 
В  данной  статье  рассматривается  формирование  познавательного  интереса  студентов  к  языкам. 
Познавательный интерес – избирательная направленность личности на предметы и явления окружающие 
действительность. Эта направленность характеризуется постоянным стремлением  к познанию, к новым, 
более  полным  и  глубоким  знаниям  .  Систематически  укрепляясь  и  развиваясь  познавательный  интерес 
становится  основой  положительного  отношения  к  учению.  Познавательный  интерес  носит  (поисковый 
характер).  Под  его  влиянием  у  человека  постоянно  возникают  вопросы,  ответы  на  которые  он  сам 
постоянно 
и 
активно 
ищет.  
 
Resume 
  
 This  article  deals  with  the  formation  of  students’  cognitive  interests  to  foreign  languages.  Cognitive 
interest  -  selective  focus  on  individual  objects  and  phenomena  of  the  surrounding  reality.  This  orientation  is 
characterized by a constant quest for knowledge, to new, more complete and in-depth knowledge. Systematically 
strengthening  and  developing  cognitive  interest  becomes  the  basis  of  a  positive  attitude  towards  learning. 
Cognitive interest is (exploratory in nature). Under its influence, the person has always the question, the answers 
to which he constantly and actively is looking. 
 
Тәуелсiздiкке  қол  жеткен  жылдардан  берi  әлемдегi  көптеген  елдермен  саяси-әлеуметтiк, 
экономикалық, мәдени байланыс жасауға кеңiнен бет қойдық. Бұл қарым-қатынастың нәтижелi болуы, ел 
мен елдiң, халық пен халықтың өзара ынтымақтасқан бiрлiгiн өркендеуге тiл бiлудiң мәнi күн сайын арта 
түсуде.  Қазақстанның  қазiргi  кезеңдегi  қарқынды  даму  жолындағы  елдi  демократияландыру, әлеуметтiк 
өркендеу  саласындағы  талпыныстары  бiлiм  беру  жүйесiн  жаңаша  өркендетiп  оқыту,  тәрбие  үрдiсiн 
жетiлдiрудi  талап етiп  отыр. Егемендік алған  еліміздің жаңа даму кезеңіңде,  оның дүниежүзілік аренаға 
шығып,  басқа  елдермен  саяси-экономикалық,  мәдени  қатынастарды  калыптастыруы,  Қазақстан 
Республикасының  Біріккен  Ұлттар  Ұйымына  мүше  болуы,  әр  түрлі  дипломатиялық  қызмет  атқаруы 
шетел тілінің рөлін көтеруді қажет етеді. Қоғамдағы геополитикалық, коммуникациялық, технологиялық 
өзгерістер  және  интернет  жүйесі  арқылы  тілдесу  әр  түрлі  мамандықтағы,  әр  түрлі  жастағы,  әр  түрлі 
қалауы,  қызығушылығы  бар  адамдардың  санын  мейлінше  көбейте  түсуде.  Осыған  байланысты  шетел 
тілдерін пайдалану қажеттілігі де артып келеді. Тіл-тек қатынас құралы емес, тілін үйреніп жүрген елдің 
рухани байлығын меңгеруде де үлкен рөл атқарады. 
Шетел тілін орта мектепте оқыту дәрежесін арттыру, әсіресе қазақ тілінің мәртебе алуына байланысты 
шетел тілін ана тілімен салыстыра оқыту республикада халыққа білім берудің өзекті мәселелерінің біріне 
айналып  отыр.  Оған  айғақ  1996  жылғы  4  желтоқсанда  шыққан  Казақстан  Республикасы  Үкіметінің 
''Республикада  шетел  тілдерін  оқытуды  жақсартудың  қосымша  шаралары"  туралы  Қаулысы.  Тұлғаның 
гуманистiк,  гуманитарлық  қалыптасуына  ықпал  етiп,  танымдық  қызығушылығын  қалыптастыруда 
мектепте  оқылатын  тiл  саласындағы  пәндер  ерекше  мәнге  ие  болуда.  Өйткенi,  теориялық,  практикалық 
ұғым, түсiнiктер ғылымның қай саласында болса да тiл арқылы меңгерiлетiндiгi ешбiр талас туғызбайтын 
ақиқат  шындық.  Осы  орайдан  тiлдердi  оқыту  үрдiсiнде  оқушылардың  танымдық  қызығушылығын 
қалыптастырудың тиiмдi жолдарын айқындай түсу және оның өмiрге үйлесiмдi мiндеттерiн шешу қазiргi 
кезеңдегi  педагогика  ғылымының  басты  бағдары  болып  табылады.  Сондықтан  тек  жеке  бiр  ғана  тiлдi 
оқыту аясында шектелiп қалмай, бiлiм берудiң жалпы дидактикалық негiздерiн басшылыққа ала отырып, 
мектеп оқушыларына тiлдердi оқыту арқылы танымдық қызығушылығын қалыптастыру проблемаларын 
шешу бүгiнгi күннiң ынтызар тiлегi екендiгi және оның тиiмдi әдiс, тәсiлдерiн аша түсу өмiр қажеттiгiнен 
туындауда. 
Оқушылардың  танымдық  қызығушылығы  бүгiнгi  өркен  жайып  қарыштай  дамыған  ғылымды  шеруге 
деген  iзденiсiмен сәйкессе,  ол тек тиiстi деңгейде  табысқа жетiп, оны бiлiп қана қоймай, келешекте  оны 
өрiстете түсуге ықпал ететiнi сөзсiз. Қашанда ертеңгi iс бүгiннен бастау алары ақиқат. Ол үшiн шәкiрттi 
оқи  бiлуге,  оқығанын  көңiлiне  тоқи  бiлуге  қалыптастыру  және  ондағы  заңдылықтарды  меңгеру  мен 
дағдыларды  бойына  сiңiру,  үйрету  –  педагогика  ғылымының  негiздерiн  басшылыққа  ала  бiлумен 
шарттас.  Ал  тiлдердi  игеру  де  оны  пайдалана  бiлу  танымдық  қызығушылықпен  бiрлiкте  шешiледi. 
Әдетте, тұлғаның бiлiмдi меңгеруi, өмiрдi түйсiнiп түсiнуi, тану әлiппесi сөздi, сөйлемдi және оның мән-
мағынасын ұғынудан бастап өркендейдi. Осы орайдан Мұқағали Мақатаев орынды айтқан: 
Бар кiтапқа бас болған, 
Әлiппе – ғылым атасы. 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
174 
Әлiппеден басталған, 
Даналықтың данасы. 
Оқу әлiппесi сияқты ғылымға бастар жолдың әлiппесi таным, түсiнiк, ұғымға қызығушылықтан бастау 
алады.  Демек,  мектеп  оқушысын  iздендiруге.  өзiн-өзi  тануға,  қоғамдағы  қарым-қатынасқа  тиiстi  бағыт-
бағдар  ұстай  бiлуге  үйрету  және  оған  баулу  тiл  арқылы  жүзеге  асады.  Сондықтан  тiлдi  меңгеруге 
ынталандыру танымдық қызығушылықпен бiрлiкте шешiлетiн күрделi мәселе болғандықтан бұл жеке пән 
әдiстемесi  аясында  ғана  шешiлмейтiн  педагогикалық  проблемаға  айналып,  қазiргi  Қазақстанда 
мемлекеттiк  тiлдi,  ағылшын,  орыс  тiлдерiн  меңгеруге  ниет  қойып  отырған  кезде,  оны  игеруге  деген 
қызығушылық  қалыптастырудың  тиiмдi  де  ортақ  жолдарын  көрсету  уақыт  талабынан  туып  отырған 
келелi мәселе. 
Ғылымның  қай  саласын  алсаңыз  да  теориялық  және  қолданбалы  практикалық  мәнде  болады  деп 
бiлсек,  тiлдердi  оқыту  арқылы  оқушының  танымдық  қызығушылығын  қалыптастыру  әрi  теориялық,  әрi 
қолданбалы  жүйесiн  бiрлiкте  қарастырумен  қатар  оның  өнер  екендiгiн  де  ескерген  жөн.  Өйткенi, 
игерiлуге тиiстi ұғым, сөздiң мәнi, айтылмақ ой-түсiнiк оқушыға әсер етерлiктей болса, ол тиiстi деңгейде 
көңiл  толқытып,  тереңiрек  ойландырады.  Сондай-ақ,  әсер  санаға  ерекше  ықпал  етедi.  Әсердiң  нәтижесi 
бiр  жағынан  тұлғаны  әрекетке  итермелесе,  екiншi  жағынан  танымдық  түсiнiктi  қалыптастырады. 
Үшiншiден, танымды жүзеге асырып, оны өмiрде қолдана бiлуге жол ашады. Бұл үрдiске педагогикалық 
тұрғыдан  қарасақ  алға  қойылған  мақсатқа  жетудегi  мазмұн,  оның  жүзеге  асырудың  формалары  мен 
әдiстерi  және  тиiстi  нәтижеге  жетудегi  оқушы  мүмкiндiгi  бiрлiкте  шешiлуге  тиiс.  Осы  орайдан  бұл 
ғылыми-зерттеу  жүйесiнде  ұстанған  әдiснамалық,  тәсiлдiк  бағдарға  уақыт  мәресiнен,  мезгiл  деңгейiнен 
қарауды басты меже еттiк. 
ХХI ғасырдағы бiлiмдендiрудiң жүйелiк саласындағы басты ұстаным – сапалы түрде iске кiрiсiп тиiмдi 
әрекеттену,  құндылықтарды  тұтынып,  нәтижелi  табысқа  жету.  Бұл  қағиданы  тұтына  бiлген  тұлға  сөзсiз 
табысқа  жетедi.  Көздеген  мақсаты  орындалады.  Дәлiрек  айтқанда,  бұл  нәтижеге  ие  болудың  кiлтi.  Ал 
бiлiмдендiрудiң  арнасын  кеңейткен  интернетке  қосылу,  педагогтардың  кәсiби  мамандығын  жетiлдiру, 
ақпараттық  тасқын,  дамудағы  жылдамдығына  көз  iлеспейтiн  бүгiнгi  шапшаңдық,  бiлiм  жүйесiндегi 
жаңалықтар мен өзгерiстердi игеру осыған дейiнгi қолданылып келген әдiс, тәсiл, амалдарға бой бермей 
отыр.  Ұзақ  жылдар  бойы  қолданыста  болып,  жұртшылық  мойындаған  бiлiм  беру,  оқыту,  тәрбиелеу 
әдiстерi  уақыт  талабын  өтеуде  әлсіздiк  танытып,  кейбiр  жағдайда  оған  ескiлiктiң  қалдығы  тұрғысынан 
қараушылық  сияқты  көзқарастар  да  байқалып  қалады.  Қоғамдық  ғылымдар  жүйесiндегi  ғалымдардың 
ғылыми-зерттеу деректерiне жүгiнсек – соңғы отыз жылдағы ақпараттану көлемi осыған дейiнгi бес мың 
жылдағы  ақпараттар  көлемiмен  тең  екендiгiн  айқындап  берiп  отыр.  Осы  орайдан  қарағанда  адамзат 
ғұмырында  ғасырлар  бойы  жинақталған  деректерге  қоса  бүгiнгi  қарқынды  өркендеген  бiлiмнiң  тиiстi 
салаларындағы мазмұнды игеру үшiн  оны  оқу мен  оқытудың әдiстерi мен тәсiлдерiн жаңаша жетiлдiру, 
өзгерiстер енгiзудi өмiрдiң өзi-ақ талап етiп отырғандығы баршаға аян. Соңғы жылдарға дейiн бұрыннан 
қолданылып  келген  байырғы  әдiстермен  шектелдiк,  одан  қазiрде  де  айыға  алмай  отырғанымыз  рас.  Ол 
әдiстер  бойынша  басты ұстаным  -  мұғалiм  "түсiндiредi",  ал  оқушы  "тыңдайды",  қайталап  айтып  бередi. 
Шындығына тереңiрек үңiлсек ұстаздың айтқанын, көрсеткенiн, берген теориялық түсiндiрулерiн шәкiрт 
естiп,  ұғынды,  бiлдi  деген  күннiң  өзiнде  де  оқушының  бәрi  бiрдей  тиiстi  дәрежеде  әрекетке  көшiп, 
тындырымды еңбектенiп, құлашын кеңге жая алмайды. Жаттампаздыққа бейiм самарқаулықпен шалағай 
орындаушы  деңгейiнде  қалып  қояды  да  өзiндiк  iс-әрекеттен  сырттап,  жайбарақаттық  пен  сүлесоқ 
тыңдаушы ретiндегi дәрменсiздiк шырмауында қалып қояды. Бейiмдеушiлiк шеңберiнен шыға алмайды. 
Осыдан барып өзiндiк бiлiм-танымы нашар, түсiнiгi әлжуаз, шалғай бiлiмдiлер көбейедi. Ал өте қабiлеттi, 
бiлiм  алуға  бейiм,  күштi  оқиды  деген  санаулы  оқушылар  ғана  салыстырмалы  түрде  айтқанда  талап 
деңгейiнде  үлгередi  де,  қалған  көпшiлiк  оқушы  таным  деңгейi  әлсiз,  бiлiм  дәрежесi  төмен, 
қызығушылығы  нашар  үлгермеушiлер  қатарын  көбейте  түседi.  Мұның  көрiнiсiн  кез  келген  мектептен 
байқауға  болады.  Бұл  олқылықты  жоюға  ықпал  ететiн  және  оған  қозғау  салатын  әсерлi  жолдың  бiрi  – 
тiлдердi  оқытудың  технологиясын  жетiлдiрумен  сабақтас.  Өйткенi,  белгiлi  мазмұнды  дұрыс  ұғынып, 
түсiну  –  сөздiң  мәнiн,  терминнiң  сыр-сипатын  нақты  тани  бiлуге  тәуелдi.  Шындығына  келгенде 
оқушының  бiлуге  деген  қызығушылығы  ғана  олардың  белсендiлiгiн,  өздiгiнен  iзденуге  деген  ынтасын 
демейтiн ықпалды күш. Сөздiң мәнiн түсiнбеген адам айтылып отырған мазмұнды ұғына алмайтындығы 
белгiлi. Сондықтан тiлдердi оқыту үрдiсiнде қай тiлде болмасын, ол қазақша ма, ағылшынша ма, орысша 
ма  алдымен  тiлдiң  лексикалық  мән-мағынасын  меңгере  бiлуге  және  оны  игеруге  зейiн  қойып,  соған 
бағдарлау  шарт.  Танымдық  қызығушылық  тұлғаны  қозғаушы  күш  екенiн  естен  шығармаған  абзал. 
Тiлдердi  оқытуға  байланысты  танымдық  қызығушылық  өз  алдына  оқшау  жатқан  мәселе  емес,  оның 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
175 
әдiснамалық жолы басқа ғылымдармен бiрлiкте шешiледi. 
Философиялық  тұрғыдан  келгенде  әдiснама  –  теориялық  және  практикалық  iс-әрекеттi  құру  мен 
ұйымдастырудың  тәсiлдерi,  принциптiк  жүйесi  болуымен  қатар  таным  мен  ұғымның  ғылыми  әдiстерi 
туралы  iлiм.  Педагогикалық  зерттеудiң  әдiснамасы  ғылыми  танымдық  iс-әрекеттердiң  тәсiлдерiн, 
формасын, оның құрылымдық принциптерiн бiрлiкте қарастырады. 
Таным  арқылы  заттар  мен  құбылыстардың  басты  белгілері,  айырмашылықтары  мен  ұқсастықтары 
жайындағы  бейнелі  қабылдау  нәтижесінеұғым  туады.  “Таным  ...  практикалық  қызмет  барысында  іске 
асады” . 
Педагогикалық  ғылыми-зерттеу  әдiснамасының  принциптерi  философиялық  таным  теориясынан 
бастау  алатын  және  онымен  тамырластығы  тұлғаға  берiлетiн  бiлiм,  тәрбие,  оқыту  және  даму  мәселесiн 
бiр-бiрiнен  бөлмей  тұтастықта  қарайды.  Сондықтан  да  тұлғаның  мәдениеттенуi  мен  әлеуметтену 
барысындағы  танымдық  қызығушылығы  саласындағы  аксиологиялық  құндылықтарды  және  меңгеру 
технологиясы  мен  шығармашылық  жолдарды  жетiлдiрудегi  адами  даму  мен  өзiндiк  меннiң 
өркендеуiндегi 
тұтастыққа 
бүгiнде 
ерекше 
назар 
аударылып 
отырған 
антропологиялық, 
этнопедагогикалық  танымдармен  бiрлiкте  қарау  уақыт  талабынан  туып  отырған  заңдылық.  Әсiресе, 
шәкiрттерге  тiлдердi  оқыту  үрдiсiнде  атқарылатын  iс-әрекет  арқылы  олардың  өзiндiк  iзденiсiн, 
қызығушылығын  қолдау  табысқа  жетудiң  кiлтi.  Оқушылардың  танымдық  белсенділігі  туралы 
А.Дистерверг  баланың  ақыл-ойын  және  қабілетін  дамыту  –  оқыту  барысындағы  қызығушылығы  мен 
белсенділігі  деп  көрсетті.  Танымдық  іс-әрекет,  өздігінен  білім  алу  біліктіліктері  мен  дағдыларын 
қалыптастыруға  және  оны  дәлелдеуге  ат  салысқан  ғалымдар  М.Н.Скаткин  ,  Б.Н.Есипов,  М.Г.Голант, 
Д.Б.Эльконин,  Е.Н.Кабанова  –Меллер,  Д.Н.Богоявленский,  В.В.Давыдов,  Б.И.Коротяев,  Н.Ф.Талызина, 
И.Я.Лернер, П.И.Пидкасистый. 
Ж.А.Қараев  өз  еңбегінде  оқушылардың  белсенділігінің  оңтайлы  деңгейіне  төмендегідей  шарттармен 
қол жеткізуге болатындығын дәлелдеп, көрсеткен: 
әрекет  мотивінің  қалыптасуын  қамтамасыз  ету:  нақты  әрекет  барысында  танымдық  қажеттілігін 
қалыптастыру, тұрақты танымдық қызығушылығын тәрбиелеу; 
оқу  үрдісінде  өзін-өзі  басқару  негізінде  білім  жүйесінің  қалыптасуын  қамтамасыз  ету:  ақпаратты 
өңдеу,  жоспарлай  білу,  өзін-өзі  ұйымдастыру  және  өзіне-өзі  бақылау  жүргізу  арқылы  интеллектуалды 
біліктілікті қалыптастыру; 
әрбір  оқушыны  сабақта  белсенділікке  жұмылдыру:  ұжымдық  жұмыс  жағдайында  жеке  оқушымен 
жұмыс; оқушының оқу-танымдық әрекетіне бақылау жүргізіу. 
Әлемге  әйгiлi  психолог  А.Н.Леонтьев  iс-әрекет,  сана,  тұлға  туралы  жа  зған  еңбегiнде  былай  дейдi: 
"Для  обладания  достижениями  человеческой  культуры  –  каждое  новое  поколение  должно  осуществить 
деятельность,  аналогичную  (хотя  и  не  тождественную)  той,  которая  стоит  за  этими  достижениями". 
Демек, оқушының бiлiм алу саласындағы iс-әрекет танымдық қызығушылығының өркендеуiне тұлғаның 
көзқарасының  қалыптасып,  уақыт  деңгейiне  үйлесiмдi  табыстарға  жетуiне  жол  ашатындығы  ақиқат 
шындық. Ал мұның нәтижесi ертеңгi еңбеккер, қоғамды өркендететiн тұлға болуына ықпал етедi. Сонда 
танымдық  қызығушылық  тек  тiлдiк  фактор  ғана  емес,  тұлғаның  iс-әрекетi  мен  көзқарасындағы 
саналылықты жетiлдiретiн қозғаушы күш деп таныған абзал.  
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1.  Караев  Ж.А.  Активизация  познавательной  деятельности  учащихся  в  условиях  применения 
компьютерной технологии обучения. Дисс д.п.н. – Алматы, 1994. – 314 с. 
2.  Сабыров  Т.С.  Оқушы  жастардың  танымдық  әрекетiн  артырудағы  оқытудың  әдiстерi  мен 
формаларының дидактикалық жүйесiн тиiмдi қолдануда мұғалiмдердiң даярлаудың теориялық негiздерi: 
автореф. пед. ғыл. докт., 13.00.01 – Алматы, 1996. – 78 б. 
3. Жарықбаев Қ.Б. Психология. – Алматы, 1982. – 179 б. 
4.  Кудайкулов  М.А.  Дидактические  проблемы  формирования  основ  профессионально-методических 
умений у будущего учителем. Дисс. д.п.н. – Алма-Ата, 1975. – 453 с. 
5. Казмағамбетов А.Г. Научно-педагогические основы формирования системы оценочных притязаний 
старшеклассников с учебном процессе. Дис. д.п.н. – Алматы, 1999. – 232 с. 
6.  Әбiлқасымова  А.Е.  Студенттердiң  танымдық  iзденiмпаздығын  қалыптастыру.  –  Алматы:  Бiлiм, 
1994. – 192 б. 
7.  Омарова  Р.С.  Жоғары  оқу  орындарында  студенттердiң  танымдық  iзденiмпаздығын  қалыптастыру. 
Дис. п.ғ.к. – Алматы, 2001. – 167 б. 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
176 
 
THE CRITERIONS OF GOOD BREEDING OF THE MODERN SPECIALIST 
 
Olga Nessipbayeva, 
candidate of pedagogical sciences, SDU docent 
Suleyman Demirel University, Almaty 
 
Резюме 
 В  статье  рассматриваются  критерии  и  показатели  воспитанности  будущих  специалистов,  и 
педагогические  методы  определения  уровня  их  сформированности.  Основанием  для  выделения 
критериев воспитанности будущих специалистов являются понятия базовой и учебно-профессиональной 
культуры.  
 
Түйіндеме 
 Мақалада болашақ мамандардың тәрбиелігінің шарттары мен көрсеткіштері және қалыптасу деңгейін 
анықтаудың  педагогикалық  әдістері  қарастырылады.  Болашақ  мамандар  тәрбиесінің  шарттарын 
анықтаудың негізі, базалық және оқу-кәсіби мәдениет түсінігі болып табылады. 
 
 The problem of labor resource quality of Kazakhstan is transforming to problem of development of important 
professional  and  common  to  all  mankind  qualities  and  characteristics  of  personality,  which  assist  to  quick 
adaptation at work, socialization process, comfort interactions with other people. To understand the labor resource 
qualities to professionals we want to research the good breeding criterions and indexes of a person from all sides 
and then to give the methods of determination of them during educational process.  
 First  of  all,  what  is  good  breeding?  In  western  sources  equals  to  good  manners  involving  a  wide  range  of 
social  interactions  within  cultural  norms  or  set  a  standard  for  human  behavior.  Manners  may  include  thanking 
people for things, apologizing for transgressions, and  eating  in a certain  way. But there  is  no formal system  for 
punishing transgressions, the main informal “punishment” being social disapproval. In 2011, a group of etiquette 
experts and international business group formed a non-profit organization  called  IITTI (pronounced as "ET") to 
help  human  resource  (HR)  departments  of  multinationals  in  measuring  the  etiquette  skills  of  prospective  new 
employees during the recruitment process by standardizing image and etiquette examination, similar to what ISO 
does for industrial process measurements [2]. 
 Secondly,  under  the  good  breeding  we  can  understand  a  code  of  conduct  -  a  set  of  rule  outlining  the 
responsibilities  of  or  proper  practices  for  an  individual,  party  or  organization  with  the  following  definition: 
“Principles,  values,  standards,  or  rules  of  behavior  that  guide  the  decisions,  procedures  and  systems  of  an 
organization in a way that (a) contributes to the welfare of its key stakeholders, and (b) respects the rights of all 
constituents affected by its operations” (International Federation of Accountants) [3]. 
 Thirdly, in our practical pedagogy there is an issue of nurture of moral professional, because the morality of 
specialist must become inalienable part of such definition as professionalism, plus nurture in spirit of common to 
all mankind, moral values. In modern life we have such severe conditions as significant class stratification, market 
conditions, different political movements, therefore we need to orient our people to such educational ideals, which 
do  not  separate,  quite  the  contrary,  unite  people.  In  addition,  such  moral  qualities  as  concern  about  children’s 
nurture, respect of elder generation, hospitality, friendship and love of native land help us to understand correctly 
the content of educational work and its moral potential. Besides, development of common to all mankind qualities 
and  characteristics  of  person  means  nurture  of  people’s  kindness,  honesty,  charity  and  responsiveness  in  the 
society. 
 The  base  of  isolation  of  good  breeding  criterions  of  future  specialists  may  be  concepts  of  basic  and 
educational-professional  culture.  One  of  the  objectives  of  professional  education  is  forming  basic  culture  of 
personality.  Basic  component  of  person’s  culture  is  his  readiness  and  ability  to  life  self-determination,  it  gives 
opportunities  for  the  harmony  achievement  with  self  and  surrounding  world.  Basic  culture  is  invariable 
component of nurture, which modern specialist has to have. The criterions of good breeding of modern specialist 
graphically can be presented in kind of scheme 1. 
 
Criterions of good breeding of modern specialist 
  
 ▼ ▼ 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
177 
Basic culture: 
• civil-legal breeding; 
• social-economic breeding; 
• formed spiritual-moral culture; 
• art-aesthetic breeding; 
•  formed  physical  culture  and 
healthy way of life 
 
Educational-professional culture: 
• professional culture; 
• educational culture 
 Scheme 1. 
 
 The criterions realize in concrete indexes. In each criterion of good breeding of future specialist can be picked 
out the next indexes (Scheme 2). 
 
Criterions and indexes of good breeding 
 
 ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓  
Civil-
legal 
breeding 
Social-
economic 
breeding 
Spiritual
-moral 
culture 
Art-
aesthetic 
breeding 
Physical 
culture  and 
skills 
of 
healthy  way 
of life 
Educational-
professional 
culture 
 Scheme 2. 
 
 The  criterions  are  expressed  in  concrete  indexes.  In  each  criterion  of  breeding  of  future  specialist  can  be 
picked out the next indexes. 
 1. Civil-legal breeding: 
 • outlooking-philosophic preparation; 
 • political culture, breeding in spirit of peace and non-violence; 
 • civil maturity, national self-consciousness;  
 • patriotism, tolerance, culture of inter-ethnic intercourse;  
 • legal culture, negative attitude to anti-rights actions;  
 • active participation in public-political life. 
 2. Social-economic breeding: 
 • active life position; 
 • adaptation to life in conditions of market economy; 
 • economic culture (economic knowledge, modern economic thoughts, skills of economic behavior); 
 • consumers’ culture; 
 • interested attitude to professional educational establishment, wish to participate in students’ self-government 
bodies. 
 3. Formed spiritual-moral culture: 
 • humanity, kindness, tolerance, charity; 
 • spiritual wealth of student’s personality; 
 • readiness to cooperation and mutual assistance; 
 • spiritual-moral ideal; 
 • ecological culture; 
 •  readiness  to  family  life,  knowledge  about  family  as  main  cell  of  society,  its  role,  functions  and  ways  of 
planning. 
 4. Art-aesthetic breeding: 
 • art-aesthetic senses; 
 • art-aesthetic education; 
 • art-aesthetic taste; 
 • art-aesthetic ideal; 
 • active participation in art-aesthetic activity. 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №4(40), 2013 г. 
178 
 5. Formed physical culture and healthy way of life: 
 • physical education; 
 • valeological culture; 
 • need in physical development and activities of gymnastics and sport; 
 • development of main motion skills;  
 • orientation to healthy way of life; 
 • active participation in gymnastics, tourism and sport’s activities. 
 6. Formed educational-professional culture: 
 • professional purposefulness; 
 • professional self-consciousness; 
 • professional ethics and professional important personal qualities; 
 • need in constant professional growth; 
 • educational culture, individual style of educational activity; 
 • computer ability, informative culture; 
 • labor-loving, positive attitude to different kinds of labor; 
 • creative attitude to labor as vital and social value [4]. 
  
 
 
 
 
 
 
 
 Pedagogical  observance,  talk,  survey,  testing,  questionnaire,  socio-measurement,  creation  of  problematic 
situations  of behavior, analysis of students’ behavior, quali-measurement are used for determination of breeding 
level of future specialist (Scheme 3). 
 
Methods of determination of breeding level of person 
 
↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓  
Pedag-l 
observation 
T
alk 
Surve
y, 
testing, 
question
naire 
Method 
of 
anamneza 
Method 
of 
generalizatio
n 
of 
independent 
characteristi
cs 
Socio-
measure
ment 
Study 
of 
activity’s 
products 
Creation 
of  problem 
situations  of 
behavior  
Quali-
measure- 
ment 
Scheme 3. 
 
 Pedagogical observance – is direct perception of activity and behavior of person in its integrity and dynamic 
development.  There  are  next  types  of  observation:  direct  and  indirect,  open  and  concealed,  continuous  and 
discreet,  monographic  and  narrow.  Observance  is  provided  with  concrete  purpose  on  definite  program  and 
evaluation criterions of person’s breeding. Results of observance (pedagogical facts, phenomenon, and processes) 
are fixed in journals, cards of observance and other documents.  
 Talks with students, their tutors, group mates, friends, parents assist to clear up level of students’ knowledge 
about  moral  norms,  reasons  of  their  behavior,  character  of  attitude  to  that  or  other  facts  and  events,  elaborate 
opinions, intentions and so on. Talks can be conducted with early prepared questions or in a free form. The results 
of talk are analyzed and generalized.  
 Psychological-pedagogical  surveys,  tests,  questionnaires  at  present  time  find  wide  application  in  study  of 
training-educational  process’s  effectiveness.  For  example,  in  professional  pedagogy  is  used  personal  polls, 
questionnaires  for  revelation  of  personal  and  professional  important  qualities,  tests  for  defining  peculiarities  of 
temperament, type of person, individual style of work, general and professional purposefulness of person and so 
on.  These  methods  allow  understanding  the  level  of  those  or  others  abilities,  characteristics  of  personality, 
psychological characteristics, general and professional qualities of student’s personality. The descriptions of such 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №4(40), 2013 г. 
179 
methods contain in textbooks and recommendations on pedagogical psychology. 
 Method of analysis is study reasons (prerequisites) of origin those or others qualities of person. The survey’s 
information is studied with this purpose; conduct talks with their parents, teachers, and friends. The information, 
receiving with assistance of analysis, allows understanding concealed qualities of personality, which can be reveal 
later. 
 Method  of  generalization  of  independent  characteristics  consists  in  collection  and  analysis  of  student’s 
characteristics,  received  from  his  close  and  familiar  people.  The  characteristics  can  be  oral  or  written.  The 
comparison of collected information helps to make conclusions about individual peculiarities of person deeply. 
 Socio-measurement allows receiving the information about interpersonal relations of students, in which those 
or others qualities of a person is revealed. 
 Study of activity’s products consists of analysis of educational, labor, scientific, art, and public work’s results 
of student. The character of different aspects of work (productivity, quality, originality and so on) helps to make 
conclusions about individual peculiarities of personality. 
 Creation  of  problematic  situations  of  behavior  assists  student  to  show  those  or  others  sides  of  his 
individuality, certifying about his good breeding. For example, situations of self-evaluation, self-criticism can be 
created,  attitude  to  other  people,  solution  of  conflicts,  choice  the  most  suitable  variant  of  actions,  influence  of 
environment, take responsibility, risk, criticism and others. This method is required professionalism of a teacher 
[1]. 
 In conclusion,  good breeding  is achieved level  of person’s development, consisting in coordination between 
knowledge and skills, beliefs, behavior and characterized by sociable-significant qualities [4].  
 The good breeding includes a wide circle of criterions and indexes which important to develop and nurture in 
our  students  during  educational  process.  The  core  of  good  breeding  is  basic  culture  of  personality  which  each 
modern specialist has to  have, this behavior unites people and create comfortable conditions for all  members in 
the  world’s  society  giving  opportunity  to  self-realization  as  professional  specialists.  We  think  from  moral 
appearance of people and especially youth depends our prosperity as modern, developing state as a whole. 
 
 
References 
1. Общая и профессиональная педагогика: Учебное пособие для студентов педагогических вузов / Под 
ред. В.Д. Симоненко. – М.: Вентана-Граф, 2007, стр. 295-299. 
2. Manners. 
http://en.wikipedia.org/wiki/Manners Accessed April 2013. 
3. Code of conduct.  
http://en.wikipedia.org/wiki/Code_of_conduct Accessed April 2013. 
4. 
Henry 
Fielding. 
The 
Rules 
of 
Good 
Breeding. 
http://www.ourcivilisation.com/smartboard/shop/fldgh/goodbred.htm Accessed April 2013. 
 

жүктеу/скачать 4,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: