Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары
- Good morning! or Mornin'
жүктеу/скачать 2,91 Mb. Pdf көрінісі
|
- Good morning! or Mornin' (Short form) This phrase is normally used anytime from Midnight to Midday. - Good afternoon! Afternoon (Short form) After Midday until 5pm (Earliest time of sunset in England) - Good evening! Evening! (Short form) Anytime after 5pm until people have gone to sleep. (If a person has not slept you would still use evening until sunrise) All the three examples given above are used in official situations (business meetings, official receptions, and conferences) and represent an abbreviation of the now obsolete God give you a good day (afternoon, etc.), which dates from about 1200. - Good morning/ afternoon/ evening, Mrs. Brown, I’m so pleased you could come. (slightly formal). “Good evening, Major. I began to wonder whether I was the only civilian in the place.” (Greene, G. The end of the Affair). “Morning, Manson,” he said pleasantly. “Why? What’s the matter? Are you ill?” (Christie, A. Hercule Poirot‘s Christmas) - How do you do? This phrase is the usual response to an introduction, but it is as well used a sort of greeting. And in reply the other person says: How do you do? Thus, How do you do is a general way of greeting people and requires the same formula in reply. It is not customary among people meeting each other every day ( at work, at school, university, etc. sometimes in order not to be affected it is slurred to ―How d‘y do?‖[2] In American English, it is, generally, used only the first time one meets another person, unless a very long time has gone by since the first meeting. A typical response might be "Fine, thank you, and you?" But since no one thinks of the literal meaning of the words, a "how do you do" is also an appropriate response. - Mr. Brown, let me introduce you to Mr. White. He’s an expert in finance. - How do you do? - How do you do? - Pleased to meet you. - So am I. It is used in everyday formal use: i.e. it is used when someone introduces you to someone else or when someone is introduced to you. - Ann, may I introduce Paul? - How do you do? - Paul, this is Ann. - Pleased to meet you. - Hello! (Hullo! Hallo!) A salutation or greeting in the English language that is usually used when people know each other. As is known ―Hello!‖ is comparatively recent in its general use, dating back to the invention of the telephone. They say Edison, always impatient with the waste of time or energy, settled on ―Hello!‖. ―Hullo‖ is a chiefly British variant of hello which was originally used as an exclamation to call attention, an expression of surprise, or a greeting. 127 “Oh, hullo, Father, I’ve been meaning to ring you up for weeks, but I’ve been so hellishly busy” ( Wilson, A. Anglo-Saxon Attitudes) ―Hallo‖ is used in an informal way, sometimes followed by the person‘s name. - Hallo, Pete! - Hallo, John! Delighted to see you. - Hi! Is quite possible when meeting close friends. In fact ―Hi!‖ is abbreviation of ―hiya‖ which in tern is corruption of ‗How are you?‖. While common enough as a casual, informal greeting, especially among young people, ―Hi‖ would certainly not be considered correct use in any formal situation. It is better to say ―Hello!‖. - “Hi!” Seddons said. - “Hullo!” Vivian pointed to her mouth and mumbled, “Excuse me.” It should be noted that words of greeting if addressed to some acquaintances are often followed by such expressions as: - Haven‘t seen you for ages! - It‘s good to see you again! - How nice to see you again! - I‘m glad we‘ve met! There are also lots of words and expressions that follow the greeting. In English they are as follows: - How are you? An informal greeting, not requiring a literal response. "How are you?" "Hi! So good to see you!" - How are the things? - How are you bearing up? - How are you getting on? - How are things? - How‘s life treating you? - How are you doing? - How‘s life? A casual greeting with a meaning similar to how are you? or nice to meet you. It is a bit informal question now used mainly by young people meaning, depending on situation and emphasis: "what are you doing", "how are you", "what is happening" or "what gives." It is sometimes used as an informal, casual greeting in itself. - How are you keeping? Another peculiarity of English greetings is that we may ask a person about his life and never get a real answer. Phrases like "How're you doing? How do you do? What's up?" are not questions any more. Somehow they turned into greeting cliché which require the same cliché in return. English speech etiquette is a set of special words and expressions that give a polite form to English speech, as well as the rules according to which these words and expressions are used in practice in various situations of communication. 128 Mastery use of speech etiquette is a sign of well-bred man. Britain and other English-speaking countries have not undergone the historic disasters, that befell Russia, and therefore English speech etiquette has a long and very reputable tradition - any deviation from the etiquette of the speech is perceived as a sign of bad manners and a cheap shot. The peculiarity of English speech etiquette is politeness and tactfulness. Thus, even if the English-speaking person does not agree with someone in something, he would never openly and in a rude form say it, and try to put it tactfully and politely. Politeness and rules of speech etiquette are assimilated and consumed by English- speaking people in early childhood, almost mechanically. This brings to interpersonal sense of mutual respect, warmth, kindness. Conversely, failure to timely or adequately respond politely in a communication situation, can disrupt communications and adversely affect relations between the interlocutors. Another distinguishing feature of a specific English speech behavior is the absence of conflict. For example, the conversation is carried out to avoid disagreements and the more open clash of opinions. The English are always able to listen to the interlocutor, while not objecting to it, but it does not mean that they agree: - Perhaps, you are right, but, in my opinion, this skirt is too short. Request. Request There are many English expressions you can use when asking someone for things or to do something for you. The choice of the right expression to use depends on how difficult, unpleasant or urgent the task is and who you are, and who you are talking to. When talking to close friends or people you‘re on first-name terms with, you may use pseudo-statements: Hey, I need some change for the phone. Oh, dear, I haven’t got any change for the tram. I don’t seem to have any change on me. Tag-questions are also widely used: You haven’t got this book, have you? You can help him, can’t you? Another possibility is to use the please-form imperative: Please give me this book. Give me this book, please. ―Please‖ in initial position makes a request more emphatic. It is important that the imperative with ―please‖ is not considered polite enough and may sound rude in particular situations. If English-speaking people want to be especially polite they generally avoid direct ways of asking for favours. Instead of saying ―I want you to tell me whether Mrs. Brown has booked her room‖ or ―I want to know exactly when Mrs. Brown booked her room‖ they quite often prefer to use more polite forms and put them in the past: - I wanted to know exactly when Mrs. Brown booked her room/ - I was wondering if Mr. Brown had left.[3] 129 Thus, English-speaking people use rather elaborate roundabout way of asking for things. The most important thing to remember about asking favours of people is how you ask and what intonation you use, rather than the actual words you use. When it seems likely that the person will refuse, the question can be phrased so that refusal doesn‘t cause embarrassment. Therefore preference should be given to so-called pseudo-interrogative forms such as: - Could / Would / Will you turn on the telly / open the window / retape some music, please? - I wonder if you could be here at nine o‘clock, please. - Do / Would you mind coming earlier? All these etiquette phrases that we observed sometimes do not bring any important information for us. But they exist. Because language retains all the layers of goodwill, which we have destroyed in the relationship. One speech act that is a potential threat to an interlocutor‘s face is the request [5]. Politeness is connected with mitigating a direct form of asking for something and expressing an idea ―non-directly‖ which means one applying a different grammatical form in the sentence, in this case the form of a question, most often a modal one. If you want somebody to bring you a definite book you would sooner say ―Can you bring me the book?‖ rather than ―Bring the book‖. The two phrases are likely to leave quite a different impression on one and the same hearer, the former perceived naturally as a request to bring the book, the latter a command. Phrase #1 serves a good start for a probably successful minidialogue. Phrase #2 can make a native speaker doubt the interlocutor‘s intentions and make him or her think of the speaker as a rude person. REFERENCES 1. Balakai, A.G. (2001) Dictionary of Russian speech etiquette: forms of hospitable behavior. 6000 words and expressions. (Slovar‘ russkogo rechevogo etiketa: formy dobrozhelatel‘nogo obkhozhdenia.) Moscow: AST press. 672 р. 2. Brown, P., Levinson, S.C. (1987). Politeness: Some universals in language usage. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 3. Context XXI century (2012) A festschrift in honour of the centenary of prof. N.N.Amosova (1911-1966). Ed by V.I. Shadrin.- SPb.: Philological Faculty SPbU. – 160 P. (Kontext XXI veka: Sbornik statey v chest‘ 100-letiya so dnya rozhdetniya Professor N.N.Amosovoy ( 1911-1966)). 4. Hofstede, G. (1980) Culture’s Consequences International Differences in Work-Related Values. Beverly Hills, CA: Sage 5 Ogiermann, E. (2009) On Apologising in Negative and Positive Politeness Cultures. Pragmatics & Beyond New Series, vol.191. John Benjamin‘s. 6. Nida, E. (2001) Contexts in translation. Amsterdam: John Benjamins. 125 р. 7. Tretyakova, T.P. (1999) Sustainable development: New paradigms in discourse linguistics. In: F.H.van Eemeren, R.Grootendorst, J.A.Blair &C.A.Willard (Eds) Proceedings of the Fourth International Conference. 130 ҼОЖ 811.512.122'362(=111) МАРАТОВА Б.М., КАПЫШЕВА Г.К. С. Аманжолов атындағы ШҚМУ, Ҿскемен қ., Қазақстан ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕГІ ЭПИТЕТТЕРДІ САЛЫСТЫРМАЛЫ ЗЕРТТЕУ Қазіргі таңда ағылшын тілі мен қазақ тіліндегі эпитеттерді аудару барысында аудармашылар қиындықтарға тап болатыны сҿзсіз. Кҿркем ҽдеби шығарамалардағы эпитеттерді ағылшын тілінен қазақ тіліне тікелей аудару жолдары терең зерттеуді талап етеді. Қазіргі кезде ағылшын тілінен қазақ тіліне аударылған кҿркем шығармалар ҿте аз, кҿбінесе бҧл ҽдеби шығармалар орыс тілі арқылы аударылады. Бҧл мақаланың мақсаты болып, ағылшын тілі мен қазақ тіліндегі стилистикалық қҧралдарды анықтап, зерттеу болып табылады. Ағылшын жҽне қазақ тілдеріндегі эпитеттердің жасалу жолдарын анықтау. Стилистика - тілдің ҽр тҥрлі кҿріктеу қҧралдарын, қайткен кҥнде тілдегі ҽрлі де сезімге қаныққан ,эмоционалды- экспрессивті, бейнелі сҿздерді, сҿз тіркестерін табу, сҿйлемдерді белгілі бір мақсатқа сай етіп, сҿз бен сҿз тіркестер орындарын дҧрыс қиюластырып, жатық қҧрылуын, амал-тҽсілдерін ҥйрететін тіл туралы ғылым. Функционалды стильдер мен стилистикалық қҧралдарды зерттеудің маңызы аударма ҥшін ҿте зор [1]. Эпитет – бҧл адамның жеке кҿз қарасы ретінде қҧралатын сапа, суреттелетін қҧбылысты ерекшелеуге негізделген стилистикалық қҧрал. Эпитет ҽрдайым жеке, оны эмоционалды бояуы, эмоционалды мҽнi болады. Эпитет арқылы айтқан сҿзге оқырмандар керекті ҽсер алады. [2] Эпитет гректің epіtheton – қосымша деген сҿзінен шыққан. Қҧбылыстың ерекшелігін, сыр-сипатын бейнелі тҥрде танытатын поэтикалық жҽне стилистикалық ҧғым, экспрессивті айқындаушы сҿз. Мысалы, қазақ поэзиясында ―алтын‖ сҿзі эпитет ретінде кҿп қолданылады. Тҥсті (алтын кҥз); қҧтты мекенді (алтын бесік – туған жер); атақ-дҽрежені (алтын жаға); қазына-байлықты (алтын сандық); жаны таза, адамгершілігі мол кісіні (алтын адам, алтын кісі). Эпитет ең алдымен ҿмір қҧбылысын кҿрсететін кҿркем сҿздер саналады жҽне ҽдеби шығармаларда жиі кездеседі. Қазақ тілінде, я болмаса, ағылшын тіліндегі жазылған кҿркем шығармаларды жазушылар жай қолдана салмайды. Ҽр эпитеттің мҽтінге ҿзінің бір нҽрін беріп, белгілі бір мақсатпен қолданылады. Жазушының қолданған эпитеттері, суреттеген нҽрсесіне ҿзінің қатынасын кҿрсетеді. Ал ағылшын тілінен қазақ тіліне кҿркем шығармаларды аударуға тоқталатын болсақ, аудармашылар тура мағынада аудара алады. Мысал ҥшін бірнеше ҥзінділер келтірелік: 131 Сұр бҧлт тҥсі суық қаптайды аспан, Кҥз болып, дымқыл тҧман жерді басқан. (Абай) Бҧл келтірген ҥзіндідегі «Сҧр бҧлт» сҿзіндегі «сҧр» сҿзді эпитетке жатады. Ал бҧл тіркесті ағылшын тіліне дҽл солай «grey cloud» деп аударатын болсақ, бҧл - тіркестін мағынасын ашатыны сҿзсіз. Дегенменде, ағылшын тілінен қазақ тіліне, яки, қазақ тілінен ағылшын тіліне тура мағынада аударуға келмейтін эпитеттерде кездеседі. Мысалы, «a screwed-up smile» «She imagined that across these richly carved entrance ways , where the globed and crystalled lamps shone upon paneled doors set with stained and designed panes of glass, was neither care nor unsatisfied desire». «А screwed-up smile» тіркесін «қисық кҥлкі» деп аударатын болсақ, бҧл мҽтіннің бояуын кетіреді. Сол себепті, аудармашылар эпитетерді аудару барысында мағынасына сай немесе ауыспалы мағынадағы сҿздерді қоладуға тиіс. Мысалы, «a screwed-up smile» тіркесін «мысқылдап кҥлу» деп аударса болады. «She imagined that across these richly carved entrance ways , where the globed and crystalled lamps shone upon paneled doors set with stained and designed panes of glass, was neither care nor unsatisfied desire.» бҧл мҽтіннен алынған ҥзіндіні аударып кҿрелік. «Ол осы бір салтанатты кіреберіс басталып кете баратын ҽйнектелген ағаш есіктерге жылы жарық шағылысқан ҥйлердің тҧрғындары қайғы мҧңсыз не ойласа соның барлығы ҿз ҿзінен орындалып жататын адамдар екендігіне зҽредейде шҥбҽ келтірген жоқ.» Аударма барысында біріншіден, сҿздердің орыны ауысады. Себебі, ағылшын тілінде бастауыш пен баяндауышытын «сҿз тҽртібі» бар. Ал қазақ тіліне ағылшын тілінен сҿйлем соңынан аударылады. Бҧл сҿйлемде автор сипаттау барысында кҿптегенэпитеттердің кҿмегіне жҥгінген яғни олар richly carved entrance ways, theglobed and crystalled lamps, paneled doors, stained and designed panes of glass,unsatisfied desirе эпитеттері қазақ тіліне былайша салтанатты кіреберіс,ҽйнектелген ағаш есіктерге жылы жарық шағылысқан ҥйлер депаударылған. Мҧндағы richly carved entrance ways, қазақ тіліне салтанаттыкіреберіс деп аударылған. Ағылшын тіліндегі richly деген эпитетті қазақ тіліне аударылмаған. Аудармашы бҧл сҿзді аударудың қажеті жоқ депесептеген. Себебі, сҿйлемнің мағынасы ашылды. Ағылшын тіліндегі «paneled doors» сҿз тіркесі қазақ тіліне аударғанда «ҽйнектелген ағаш есіктерге» деп аударылған. Оған «ҽйнектелген» деген сын есімді қосқан. Кейбір сҿздер ҿздерінің негізгі мағынасын жоғалтып, басқа мағына беру мҥмкін. Мысалы, glorious sight тіркесінде эпитет ҿз пҽндiк - логикалық мағынасын жоғалтып, тек эмоционалды мағынасы қалып, масаттануды білдіреді. Ағылшын тiлiнде, сонымен қатар excuses, valuable connections, amiable lady, sweet smile, deep feelings жҽне т.б. тіркестер жиi қолданылатын сҿз тiркес болып қалыптасады. Оларда эпитет функциясы біршама ҿзгередi. Бiрақ, автор бҧл кҿзқарасты білдіру ҥшін ҿзіндік, шығармашылық эпитеттерді қҧрастырмайды, ол тек жиі қолданыста болғандықтан тілдік қазынадағы бейнелеу қҧралдарының реквизит 132 ретіндегі тіркестерді, қолданады. Қазақ тілінде де дҽл солай жиі қолданыста болатын, жазушының қҧрастыруын талап етпейтін эпитеттер бар. Мысалы: жҧпар иіс, кҥміс шық, жҧмыр кҥш, сҧр жебе т.б. Батырлар жырында жебе деген сҿздің алдында кҿбінде екі эпитет жҥреді. Жебеге осы екеуі тҧрақталып, бекілген. Жебе деген сҿзді қолдансақ, не қызыл сырлы, не сҧр жебе деп келтіруге болады. Эпитет жазушының суреттеген қҧбылысымен белгілі жағдай, кезеңдерменбайланысты боп отырады. Жазылған ҽңгімелерде оқырманға қуаныш, шаттық, жігер туғызу ҥшін эпитет қолданылады. Бҥгінгі кҥнде ағылшыннҧсқаларының қазақ тіліне аудару баламалылығының мҽселелері менқағидалары талданып, зеріттеліп жатыр. Ағылышын тілінен аударылғанТеодор Драйзердің «Аяулы Керри» шығармасына назар аударсақ .«When Caroline boarded the afternoon train for Chicago , her total outfitconsisted of a small trunk, a cheap imitation alligator –skin satchel , a small lunch in paper box , and a yellow leather snap purse , containing her ticket , a scrap ofpaper with her sister‘s address in Van Buren Street , and four dollar in money. Чикагоға баратын кҥндізгі пойызға келіп отырған Каролина Мибердің қолындағы бар дҥниесі арзанқол жасанды тері шабадан, таңғы ауқат оралған қорапша мен ішіне Ван Бьюрен стритте тҧратын ҽпкесінің мекен жайы жазылған бір тілім қағаз, тҿрт доллар ақша салған сары тҥсті былғары ҽмияны болатын.» [3; 7] Бҧл мысалда қолданылған «a small trunk, a cheap imitation alligator –skin satchel, a small lunch in paper box, and a yellow leather snap purse» эпитеттері сақталды. Ағылшын тілінде берілген a small trunk, a cheap imitation alligator –skin satchel, a small lunch in paper box, and a yellow leather snap purse толығымен беріліп, қазақ тіліне аударылды. Бір ескере кететін жағдай, тілдегі барлық сын есім, барлық анықтайтын сҿздер кез келген жерде эпитет бола бермейді. Ҿйткені сын есім жай ғана ҿз мағынасында қолданылса, бір нҽрседен екінші нҽрсені айыру ҥшін ғана айтылса, ол эпитет болмайды. Эпитет болу ҥшін сол нҽрсені анықтай кҿрсетумен қатар, сол эпитеттің тигізетін ҽсері болуы керек. Мысалы: қара, қызыл, ақ, биік, аласа, толқынданған, ақшыл деген сҿздер бір жерде эпитет болса, екінші жерде эпитет болмайды. Бҧлар суреттеген нҽрсенің ҽсерін кҥшейту ҥшін, оқырман сол нҽрсенің суретін кҿз алдына елестету ҥшін қолданса, эпитет болады. Ал олай болмай, нҽрсенің жай қалпын, сынын білдіру ҥшін қолданса, эпитет емес, сын есім не анықтайтын сҿздер ғана болады. Ағылышын тілінен аударылған Теодор Драйзердің «Аяулы Керри» шығармасының тағы бір ҥзіндісіне тоқталсақ. «Once across the river and into the wholesale district she glanced about her for some likely door at which to apply. As she contemplated the wide windows and imposing signs, she became conscious of being gazed upon and understood for what she was a wage seeker. She had never done this thing before, and lacked courage. To avoid a certain indefinable shame she felt at being caught spying about for a position, she quickened her steps and assumed an air of indifference supposedly common to one upon an errand. Ҿзеннен ары ҿтіп, кҿтерме фирмалардың тҧсынан шыққан Керри жан-жағына аңлай қарап, қай есікке кірерін білмей біршама тҧрып қалды. Ҽйдік терезелер мен сҽнді жазба тақталарға 133 кҿз салып келе жатқан ол, ҿзіне жҧрт назар аударып қарап қалғанын да байқап қойды. Неге екені де белгілі: елдің бҽрі мҧның жҧмыс іздеп жҥргенін біліп тҧр! Бҧрын-соңды жҧмыс іздеп кҿргені осы емес пе, бойын белгісіз ҥрей билегендей болды. Енді ол ҿзінің не жаймен жҥргенін білдірмеуге тырысып, қҧдды жҧмысқа асығып кетіп бара жатқан адамға ҧқсап жылдамдата тҥскен.» [4] Аудармашы «wholesale district» тіркесін «кҿтерме фирмалар» деп аударған. Аудармашының басты мақсаты сҿйлемнің мағынасын ашу. Ол бҧл ҥшін стилистикалық қҧралдарды қолданды. Сонмен қатар, «the wide windows and imposing signs» тіркесін аудару барысында, аудармашы «ҽйдік терезелер мен сҽнді жазба тақталар» деп, тағы эпиеттердің кҿмегіне жҥгінгенің кҿреміз. Сол себепті, ағылшын тілінен қазақ тіліне немесе қазақ тілінен ағылшын тіліне кҿркем шығармаларды аудару барысында эпитеттер ҿте маңызды орын алатының байқауға болады. Қазақ тіліне аударған мҽтіндегі анықтап тҧрған сын есімдерді сҽл ҿзгеріске ҧшыратып, сҿйлемге нҽр беру ҥшін жҽне оқырманға керекті ҽсер беру ҥшін аудармашылар жай сҿздерді емес эпитеттерді қолдануы тиіс. Бҥгінгі таңда ағылшын тілінен қазақ тіліне аударылған кҿркем шығармалар ҿте аз. Ал, аударылған шығармалардың кҿбі орыс тілі арқылы аударылған. Ағылшын тілінен орыс тіліне аудару барысында мҽтін біраз ҿзгеріске ҧшырайды. Ол мҽтінді енді қазақ тіліне аударатын болсақ, тағы да біршама ҿзгеріске тҥседі. Сҿйтіп, ағылышын тілінен қазақ тіліне аударылған шығарманың мағынасы бҧрмаланып, бояуы кетеді. Сол себепті, кҿркем шығармаларды ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару барысын терең зеріттеп, тҥрлі стилистикалық қҧралдарды пайдалана отырып, ҽдеби қазынамызды байыту керекпіз. ҼДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1.Тарақов Ҽ. Аударма ҽлемі. – Алматы:. Қазақ университеті, 2009. – 242 б. 2. Сайрамбаев Т. Қазақ тіл білімінің мҽселелері. – Алматы, 2010. – 640 б 3. Theodore Dreiser . Sister Carrie. Karo, 2005 - 384p. 4. Theodore Dreiser . Sister Carrie. Karo, 2005 – 12р. ҼОЖ 821.512.122 жүктеу/скачать 2,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|