Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференция международная научно-практическая конференция
жүктеу/скачать 10,67 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- НОВЫЕ ПОДХОДЫ В ПРЕПОДАВАНИИ КАК УСЛОВИЕ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБРАЗОВАНИЯ Калентьева И.В.
- Использованная литература
- ЖОҒАРЫ МЕКТЕП ОҚЫТУШЫСЫНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ ПРОЦЕСІНДЕГІ КӘСІБИ ІС ӘРЕКЕТІНІҢ НЕГІЗІ Қадыржанова Ж.Е.
Использованная литература 1. Послание Президента Республики Казахстан на роду Казахстана 28.01.2011г. “Построим будущее вместе”. 2. Л.А. Соколова, Научно-методический журнал «Образование в Кировской области» №2 2012 3. http://azbyka.kz/tegi/professionalizm 4.http://azbyka.kz/optimizaciya-obrazovatelnoy-sredy-pedagoga-kak-uslovie-uspeshnogo- professionalnogo-razvitiya 5. http://azbyka.kz/tegi/informacionnye-tehnologii
227 НОВЫЕ ПОДХОДЫ В ПРЕПОДАВАНИИ КАК УСЛОВИЕ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБРАЗОВАНИЯ Калентьева И.В. Государственное учреждение «Гимназия № 3 для одаренных детей» г. Павлодара РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН
Выступая перед народом Казахстана, Президент нашей страны в своем ежегодном обращении указал на реализацию десяти важнейших задач по повышению благосостояния народа, среди кото- рых одной из важнейших задач является «качественный рост человеческого капитала.., образование и здравоохранение». Определен новый вектор направления развития и модернизации казахстанской школы, который требует серьезных изменений системы казахстанского образования[1]. Это разра- ботка новых стандартов и расширение представлений о требованиях к образовательным результа- там, процедурам оценивания учебных достижений школьников, создание новой информационно- образовательной среды – все то, что способствует формированию личностного развития и становления учащихся. С древних времен слово «школа» означает место детской радости и переводится с латинского язы- ка как досуг. Я. Коменский говорил: «… школа иногда называется «игра»; она … представляет собой тихое пристанище, специально устроенное для научных знаний, нисколько не обременительных и не утомительных, но, подобно игре, лишь приятно и легко упражняющих ум и тело»[2]. Как сделать уроки интересными и полезными? Как сделать процесс обучения таким, чтобы уче- ник соответствовал современным реалиям времени, был готов к реализации своих жизненных пла- нов? Один из подходов к решению заданных вопросов – это активное использование инноваций в обучении. Инновации меняют методы работы учителя, его мышление, становятся философией практической деятельности. Новые подходы в обучении – это такой инструмент педагога, которым необходимо владеть в со- вершенстве, постоянно им пользоваться и совершенствовать. Процессы, происходящие в современном мире, создают мощный стимул для введения новых под- ходов в педагогическую деятельность[3]. В обучении информатике сложилась уникальная обстановка, когда практика опережает теорию. Еще не переосмыслены цели и задачи преподавания, в стадии обсуждения находятся новые концеп- ции и программы, но в практику уже мощно вторгаются новые подходы обучения и преподавания, переосмысливается имеющийся, создается новый опыт. Поделимся практическим опытом реализации новых подходов в преподавании и обучении на примере ГУ «Гимназия №3 для одаренных детей» г. Павлодара. Данное учебное заведение способ- ствует развитию личности учащихся путём реализации государственной программы обучения на трех языках в специализированных школах для одаренных детей. Миссия гимназии заключается в том, чтобы создать условия, обеспечивающие развитие функциональной грамотности учащихся, в том числе средствами предмета «Информатика»[4]. Главной целью, стоящей передо мной, как перед учителем гимназии, – развитие поликультур- ной личности, способной на социальное и профессиональное самоопределение, знающей историю
228 и традиции своего народа, владеющей несколькими языками (способной осуществлять коммуника- тивно – деятельностные операции на трех языках во всех ситуациях), в том числе и компьютерным языком, стремящейся к саморазвитию и самосовершенствованию. В общем, все то, что необходимо выпускникам для успешной учебы в вузах, в том числе англоязычных, и реализации своих жизнен- ных планов. Анализ уровня обученности учащихся гимназии выявил противоречия между хорошим владени- ем учениками несколькими языками (казахским, русским, английским, немецким и французским) и низкой учебной мотивацией к предметам естественно-математического направления (в том числе и информатике), что и определило цель моего исследования: «Как повысить учебную мотивацию учащихся на уроках информатики через диалогическую беседу». Развитие коммуникативных навыков учащихся не менее важно для моей педагогической практи- ки, поэтому я решила использовать групповую работу и диалогическое обучение как инструмент, позволяющий повысить уровень учебной мотивации. Для решения обозначенной проблемы мною был разработан следующий план: 1. Консультации с администрацией и учителями-предметниками. 2. Проведение психологической диагностики с учащимися класса. 3. Разработка стратегии для успешного преподавания: ∙ создание положительного психологического климата в классе; ∙ определение методов активного обучения для повышения мотивации к обучению. 4. Апробирование на практике методов и приемов, позволяющих повысить учебную мотивацию. 5. Анализ и оценка работы. 6. Внесение коррективов в использование стратегий и приемов. Для проведения исследования я выбрала 7 класс с углубленным изучением иностранного язы- ка. С целью диагностики определения потенциальных возможностей учащихся класса, совместно с психологом школы провели психологическую диагностику. Были проведены: Методика оценки ком- муникативных и организаторских способностей; БИАС-тест определение репрезентативных систем; опросник «Типологические особенности» Юнга»; Тест на определение интеллектуальных способ- ностей собственного коэффициента интеллекта Г. Айзенка (IQ) и выявление уровня воспитанности каждого ребенка в отдельности. Результаты диагностики помогли мне при планировании уроков, заданий, а также для создания положительной психологической обстановки в классе. Было выявлено, что в данном классе учатся дети, большинство которых имеют высокий уровень интеллекта. В связи с этим, при планировании заданий, мною учитывались интеллектуальные запросы учащихся в заданиях повышенного уровня сложности. Как учителя – предметника, раньше меня не интересовали глубокие знания о внеучебной деятель- ности учащихся, их интересах и увлечениях, теперь такие данные мне были просто необходимы для эффективного планирования своей деятельности. В процессе близкого знакомства с классом я выяс- нила, что ребята активно посещают внешкольные учреждения: художественную школу, спортивные секции,- это позволило мне узнать, что развитие учащихся разностороннее и они интересуются не только школьными проблемами. Ответственность учителя перед учениками класса, в котором он работает, достаточно высока, ведь от того, какая атмосфера царит на его уроке, зависит очень много. В традиционной школе существо- вал культ учителя как человека с абсолютным авторитетом. В настоящее время учитель становится не «небожителем» обладающим такими знаниями, которыми обладают не многие, а партнером, призванным сформировать у учеников навыки обучения тому, как обучаться. Вследствие этого фор- мируется совершенно новая личность ученика: независимая, с развитым критическим мышлением, компетентная в различных областях. Такую личность нельзя воспитать в авторитарных условиях, поэтому очень важно создавать на своих уроках атмосферу открытости, сотрудничества и психоло- гического комфорта. Озвученные выше проблемы, а также существующие трудности в преподавании информатики решались через использование групповой, парной работы. При формировании групп, используя различные методы сортировки, создавались условия, когда в одной группе объединялись дети с раз- личными репрезентативными системами, типологическими особенностями, с разным уровнем ком- муникативных и организаторских склонностей. В таких случаях ребятам приходилось общаться, ис- кать компромиссы и находить различные выходы самостоятельно. Бывали случаи, когда в группе не получалась работа, тогда приходилось принимать решение и менять состав групп. В процессе исследования после проведенных уроков пришла к выводу, что психологический кли- мат в классе очень важен для совместной продуктивной работы. А учителю-предметнику необходимо 229 не просто иметь общее представление об учениках, но еще и знать их психологические особенности, чем живут и интересуют их воспитанники, что позволит повысить мотивацию учения. Решение проблемы, объединяющей в себе две самостоятельные: повышение учебной мотивации и развитие диалогического обучения, происходило посредством использования заданий, которые помогали ученикам повысить уровень учебной мотивации через диалог, а учителю повысить каче- ство мониторинга и, как следствие, оптимизировать процесс оценивания На своих уроках, на разных этапах, постоянно вовлекала учеников в различные виды бесед, при этом формулируя вопросы, которые способствовали размышлению, развитию и расширению кру- гозора учащихся. Старалась, чтобы вопросы были разнонаправленными, раскрывающими уровень мышления учеников. В процессе беседы на уроках наблюдалось интерактивное общение как учителя с учеником, так и совместная беседа между учащимися, но анализ показал, что учащиеся недостаточно четко форму- лируют свои мысли и не всегда могут озвучить свои идеи. Однако в процессе кумулятивной беседы ученики высказали предположение, что для осмысления новой темы им недостаточно информации из одного источника. Таким образом, данный вид беседы способствовал у ребят пониманию постав- ленного вопроса и их когнитивному развитию посредством критического мышления. Учитывая то, что ответы учащихся не всегда бывают верными, предлагаю им поучаствовать в про- цессе формирования правильного ответа. В итоге, как правило, завязывается кумулятивная беседа, в результате которой сами учащиеся находят правильный ответ или решение. Очень важно в беседе при получении неправильного ответа выбрать последующую правильную тактику, с помощью кото- рой возможно не только справиться с заданием, но еще и получить новые знания. Таким образом, на- личие партнеров при обсуждении помогает ученикам лучше понимать некоторые моменты уроков. В отдельных случаях остается опасность того, что при парной беседе будут сформированы неверные понятия или сделаны неверные выводы, поэтому при высоком уровне коммуникативных качеств уча- щихся работа в группе боле эффективна, чем работа в паре. Значительные изменения произошли в подходах к составлению и использованию вопросов для организации эффективного диалога. Обычно на уроке для меня важно было задать как можно боль- шее количество вопросов для понимания усвоения учениками той или иной темы. Практика по- казала, что задавая на уроке даже один вопрос можно создать нужную нам ситуацию и получить довольно большой объем информации по изучаемой теме который раскроет всю степень усвоения и понимания. Формативно оценивая свою и чужую работы ученики не сразу могли сформулировать критерии, больше основываясь на личных ощущениях, предлагали такие как креативность, творчество, красота. По мере обсуждения ученики приходили к выводу, что необходимо иметь минимальный объем вы- полненной работы, так называемый базовый, за который можно поставить три балла, все остальное добавляется к базовому. Данный вид работы был новым, как для меня, так и для учеников, но прак- тика показала, что технику определения критериев для оценивания своей и чужой деятельности они освоили и в дальнейшем уже не испытывали трудности, предлагая четко сформулированные и обо- снованные критерии. Организуя учебный процесс целенаправленно знакомила ребят с различными стратегиями и при- емами критического мышления посредством которых можно было организовать активный диалог. Например, применяла прием развития критического мышления через использование визуальных свидетельств, данный вид работы очень нравится ученикам, а специфика предмета информатики позволят эффективно использовать его на уроках таким образом развивая такие черты критически мыслящего человека как: построение логических умозаключений, принятие обоснованных решений, оценка самого мыслительного процесса – хода рассуждений, которые привели к выводам. Практика наглядно продемонстрировала, что при использовании на уроках занимательных, творческих заданий активность учащихся возрастает, уровень учебной мотивации повышается, т.к. ребятам интересно само задание и его выполнение, не зависимо от того, сильный это ученик или слабый. Конечно, не стоит забывать, что задания должны быть не просто интересны, но еще лежать в зоне ближайшего развития. Наблюдения на уроках за деятельностью учащихся показали, что правильно подобранные стра- тегии, разработанные задания и созданные комфортные условия работы способствуют повышению уровня учебной мотивации, активности ведения диалога и аргументации своих точек зрения; рацио- нальности при выполнении заданий; рассмотрения в группе различных идей и выбор оптимальной; возможность использования знаний, полученных из различных источников и жизненных ситуаций. Практика показала, что созданные на уроках информатики условия для обучения, посредством использования новых подходов в преподавании, способствовали повышению уровня знаний учащих- ся и мотивации к предмету; развитию коммуникативных навыков учеников, таких как установление контакта и поддержка его, убедительная аргументация своей позиции, умение слушать и задавать
230 вопросы; созданию атмосферы доверия и сплочённости, что имеет большое значение на современ- ном этапе для формирования функциональной грамотности ученика в отношениях с внешней сре- дой, максимально быстрой адаптации и функционирования в ней. Использованная литература 1. Послание Президента Республики Казахстан – Лидера нации Н. А. Назарбаева народу Казахстана. Стратегия «казахстан-2050». Новый политический курс состоявшегося государ- ства. 14 декабря 2012 г. - http://www.akorda.kz/ru/page/page_poslanie-prezidenta-respubliki-kazakhstan-n-nazarbaeva- narodu-kazakhstana-14-dekabrya-2012-g_1357813742 (24 июня 2013года) 2. Мынбаева А.К., Садвокасова З.М. Инновационные методы обучения, или как интересно преподавать. Учебное пособие. -3 изд., доп. – Алматы, 2009. – 344 с. 3. Руководство для учителя третьего (базового) уровня. Третье издание. «Назарбаев- Интеллектуальные¬школы», ¬2012. 4. Федоров А.В. Развитие критического мышления в медиаобразовании: основные понятия// Инновации в образовании. 2007. № 4. С.30-47. ЖОҒАРЫ МЕКТЕП ОҚЫТУШЫСЫНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ ПРОЦЕСІНДЕГІ КӘСІБИ ІС ӘРЕКЕТІНІҢ НЕГІЗІ Қадыржанова Ж.Е. Батыс Қазақстан инженерлік-гуманитарлық университеті Орал қаласы Қазақстан Республикасы
Қазіргі таңдағы педагогикалық қауымдастықтың инновациялық процестерге белсенді түрде ара- ласуы, бүкіл әлемдегі әртүрлі ақпарат көздері ағымының қоғамға енуі мен ғылыми –техникалық прогрестің өзгерісі нәтижесінде болып отыр. Мұндай жағдайда тек бұл құбылыстарды қабылдап ғана қоймай, ең бастысы оны өңдеп, қажеттісін таңдай алып, практикалық іс әрекетте пайдалана алу. Сонымен қатар, нарық, өндіріс, бизнес дәуіріндегі көптеген мүмкіндіктердің ашылуы, қазіргі заман адамынан мынадай сапаларды қажет етеді: шешім қабылдай алушылық, жауапкершілік, инициативтілік, батылдық, тапқырлық, энергиялылық, талапты, іскерлік қабілеттер. Қазіргі заманғы жағдайда кез – келген мемлекеттің даму деңгейі табиғи ресурстармен ғана емес, ол интеллектуалды және шығармашылық потенциалмен, ғылыми өндірісте жаңа технологияларды енгізумен де байланысты және де музыкалық, әдеби, шығармашылық, инновация, ғылыми ашулар- дан құралған. 231 Қазақстан Республикасының қазіргі заманғы білім беру жүйесінің стратегиялық мақсаты – бәсекелестік қабілетке ие шығармашыл тұлғаны дамыту. Бұл дегеніміз қазіргі заманғы жоғары мек- тепте болашақ мамандар тек қана белгілі бір білім, дағдыларды меңгеріп қана қоймай, меңгерген шаблон мен алгоритмдерді бүкіл өмір ағымында қолдануы қажет. Жоғары мектептегі білім жүйесі педагогтің шығармашылық потенциалын дамытуға зор үлес қосу қажет, өнімді ойлауға үйрету керек.Оқыту мен тәрбиелеу процесінде педагог креативтілін дамытудың қажеттілігі қоғам талабынан туындайды. Қазіргі кезде мамандық атаулының барлығы бейімділікті, ептілікті, шапшандықты, ерекше ой қызметін, мол шығармашылық мүмкіндікті қажет етеді және өзін қоршаған түрлі жағдайға без икемділік қана қоймай, оларды керекті бағытына шығармашылықпен бұра білу қабілеттілігіне икемдейді. [1, 34-б.] Инновациялық оқыту жағдайындағы педагог креативтілігін дамыту ғылыми тұрғыдан қарастырылып, жеке мәселе ретінде қарастырылмаған. Педагогикалық жоғары оқу орындарының креативтілік қабілетін оқу процесіне пайдалана білуге дайындау инновациялық оқыту жағдайындағы жеткілікті, тиімді, ғылыми негізделген түрде ұйымдастырылмай отыр. Соған байланысты, қазіргі уақыттағы қоғамдық саяси және әлеуметтік экономикалық жағдайда жоғары оқу орнындағы кәсіби білім беру белгілі мемлекеттік стандартқа сәйкес берілетін білім, білік және дағды деңгейімен бірге әртүрлі мәселелерге байланысты қажетті ақпарат көзін өз бетінше табу, іздену техникасында оқытуға тиісті екендігін де айта кеткен жөн. Яғни, бұл дегеніміз: • біріншіден, проблеманы таба білу білігін қалыптастыру; • екіншіден, мәселені шешудің тиімді жолдарын іздеу; • үшіншіден, осы бағытта игерілген білімді сыни талдай алу; • төртіншіден, бар, игерілген білімді және білікті жаңа мәселелерді, міндеттерді шешуде немесе оларды дәстүрлі емес, жаңа жағдайда пайдалана алуды көрсету.[2,17-б.] Осы негізде міндетті қалыптасқан білімді игеру студент тұлғасын жан жақты дамытудың көмекші бір тәсілі болатындығын айта аламыз. Қазіргі уақыттағы білім беру кезеңіне сәйкес және тұтас қоғамдағы оқыту мен тәрбиелеудің мақсаты болып – адаманың интеллектуалдық және адамгершілік рухани дамуының негізінде, оны білім, білік және дағдыны игеруі бойынша өз бетімен орындайтын әртүрлі іс әрекетке араластыру, қызықтыру. Осы мақсат негізгі инновациялық білім беру процесінің мақсатымен байланысты, оның ішінде – студенттердің шығармашылық іс әрекетімен, яғни белсенді өзара диалог негізінде әлемді тану, өзіндік тәжірибе негізінде өз бетімен «ақиқатты» іздеу. Инновациялық процестің өзіндік қорытынды әрекеті, нәтижесі ретінде төмендегі сипаттамалар көрсетіледі: • білім алушы тұлғаның дамуының сандық, сапалық көрсеткіштері; • бұл көрсеткіштердің тұлғаның ерекше қайталанбас қасиеттерінен, сапаларынан көрінуі; • тұлғаның құнды, эмоционалды, оперативті және бірлесіп әрекет ету қабілеттерінің, тәжірибесінің қалыптасуы; • өзін өзі жетілдіру негізінде өзіндік тұлғасының қалыптасуы. Айтылған мәліметтерге сәйкес «жаңаның» оқу тәрбие процесінің құрылымына енуі, оқыту жүйесіне, оның мазмұнына өзіндік өзгерістер әкеледі. Сонымен қатар, бұл таңдау курсы бойынша жоғары оқу орнындағы мамандыққа байланысты пәндерді модельдеуде көрініс табады. [3, 48-б.]Ол студенттерге кәсіби білім алу сферасындағы туындаған мәселелерге әлеуметтік позиция тұрғысынан қарастыруға мүмкіндік береді. Осыған байланысты сәйкесінше, жоғары оқу орнындағы оқытушының әдістемелік «құралдары» да сапалық тұрғыдан өзгеріске түседі. Бұл жерде, бір жағынан студенттің жеке тұлғасын қалыптастырудың негізі айтылса, екінші жағынан жоғары оқу орнындағы оқытушы тұлғасына аса зейін қою мен оны инновациялық бағыттағы іс әрекетке дайындау айтылады.[4, 22-б.] Осы тұрғыда инновациялық білім беру процесі жағдайындағы жоғары оқу орнындағы оқытушы тұлғасының моделі өңделді. Онда: іс әрекеттік, мотивациялық, рефлексиялық және эмоционалдық компоненттері айтылады. Әрбір компоненттің маңызды, мазмұнды негізі болып жоғары оқу орнындағы оқытушы тұлғасының ерекше кәсіби сапалары жасалды. Олар: - педагогикалық ойлау; - педагогикалық бағыт бағдар; - педагогикалық рефлексия; - педагогикалық «МЕН» концепциясы. Инновациялық білім беру процесі жағдайында айтылған оқытушы тұлғасының жалпы сапалары- на шығармашылық тұрғыда сипаттама беріледі. • педагогикалық ойлау – оқытушының педагогикалық ақиқатты оқытудың жаңа формасын, әдістері мен мазмұнын, технологиясы негізінде қайта өңдей алу, өзгерте алу қабілеті. • педагогикалық бағыт бағдар – жаңаны тануға деген мотивациясын, өз күшін байқап көру, жаңа идеяларды талап ету, мәселені дәстүрлі шешу жолынан бас тарта алу қасиеті.
232 • педагогикалық рефлексия – өзіндік инновациялық іс әрекет тұрғысынан өзін саналы түсінуі, қабылдауы. • педагогикалық «МЕН» концепциясы – жаңа педагогикалық идеяларды насихаттаушы ретінде, өзіне позитивті қатынас жасау, инновациялық іс әрекет арқылы студенттер алдында өзінің кәсіби маман ретіндегі біліктілігін дәлелдеу. [5, 120-б.] Осы сапаларды дәстүрлі сипаттамасымен салыстарғанда, қазіргі жаңаша талданған кәсіби инновациялық іс әрекет тұрғыдағы деп есептеуге болады. Жобаланған модельге сәйкес инновациялық білім беру процесі жағдайында жұмыс жасайтын жоғары оқу орнындағы педагогты дайындау жұмыстары да дәстүрлі емес жолмен жүзеге ауға тиісті. Сондықтан да, бірқатар зерттеушілер көрсеткендей, егерде жоғары оқу орнындағы оқыту жүйесі мен кадрлар біліктілігін арттыру жүйесіндегі жұмыстардың өзара байланыста болуы: 1. Өзіндік білім берудің болашағын құру, яғни теориялық дайындаудан бастап, оны зерттеушілік кезеңмен жалғастыру және өзіндік практикалық іс әрекетте жүзеге асыру процесімен аяқтау; 2. Алғашқы дайындық деңгейінде білім, білік және дағдыны игеру, пайдалану және «жоғары мек- теп оқытушысы» деңгейіндегі кәсіби дәреженің мазмұнын, мәнін терең түсіну, оның азаматтық және әлеуметтік мағынасын білу. 3. Теориялық, зерттеушілік, практикалық кезеңіндегі дайындық процесінің бағдарынтүсіну және бұл кезеңдердің жиынтығы оқытушы тұлғасының инновациялық кәсіби мәнді сапаларының қалыптасуына әсер ететіндігін білу.[5,67-б.] Сондай ақ, инновациялық білім беру процесі жағдайында оқытушы тұлғасының келесі интегралдық сапалары айтылады, яғни инновациялық кәсіби¬ педагогикалық мәдениет, ол оқытушы тұлғасының жоғары деңгейде дамуын түсіндіреді, бұл жағдайда, инновациялық іс әрекет процесінде өзін кәсіби жетік маман және өзінің «даралығын» көрсету және осындай өзара тығыз байланысты ерекше сапалық қасиеттерсіз оқытушы тұлғасының индивидуалдылығы қалыптаспайды, толық көрініс бермейді. Сонымен қатар, инновациялық оқыту білім берудегі жеке тұлғаны дамытудың прогрессивті бағыты ретінде түсіндірілгенімен, ол жас ұрпақты оқыту мен тірбиелеу процесінде кездесетін барлық жағымсыз құбылыстардан арылтатын әдіс, тәсіл деп айта алмаймыз.[6,75-б.] Сондықтан да, әліде терең қарастырылатын мәселелер қатары бар. Соның ішінде кейбіріне тоқталсақ: • инновациялық білім беру мекемесіндегі басқарушылық, өйткені бұл жағдайда қалыптасқан әдеттегі стереотиптік қасиеттерден, ұстанымдардан, ережелер мен бақылау формаларынан бас тар- ту қажеттігі. • өзін өзі басқылау, басқару мен байланысты неғұрлым тиімді басқару формаларын енгізу • инновациялық мектептің шартына сәйкес демократиялық құндылықтарды білім берудің жоғары деңгейімен, сапасымен байланыстыру • субьективтік сипаттағы қиындықтар, мәселен, инновациялық бағдарламаларды, оқыту әдістерін, технологиясын дайындау, ақпарат беру және сәйкесінше авторлық құқықтың қорғалуын қадағалау. Жоғарыда аталған бірқатар мәселелер жиынтығының шешім табуы – жан жақты дамыған жеке тұлғаны, өзін, өз «МЕН»-ін сеніммен, батыл дәлелдей алатын тұлғаны қалыптастырады. жүктеу/скачать 10,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|